Charakterystyka rycerza antycznego.
W homerowskiej „Iliadzie” obserwujemy rycerza antycznego, gdy – odziany we wspaniałą zbroję, silny i zręczny walczy na polu bitwy. Wielki pojedynek między Achillesem Hektorem jest bacznie obserwowany zarówno przez obóz Trojan, jak i Greków – wszak walczą ze sobą najwspanialsi ze wspaniałych.
Homer przedstawia w eposie rycerza wyjątkowego – wybranego spośród innych. Achilles jest „miły bogom”, a bogowie nigdy nie zapominają o swych wybrańcach. Stale obecni na polu bitwy, podpowiadają rycerzom kolejne posunięcia, a oni czują wsparcie swych nieśmiertelnych protektorów. Matka uczyniła z Achillesa prawie (jego słabym punktem jest pięta) nieśmiertelnego bohatera. To on ma zdecydować o losach wojny, tylko on może spowodować, że Achajowie zwyciężą. Specjalnie dla niego bogowie olimpijscy dwukrotnie wykuwają nad podziw piękne zbroje, by nikt ze śmiertelnych nie mógł mu na ziemi strojem rycerskim dorównać. Z drugiej strony Achilles, syn boginki Tetydy, nie może zawieść boskich oczekiwań. Musi tu, na ziemi, dowieść swej niezwykłości. Wojenne zdobycze są zatem ważną motywacją. Na szczycie jego hierarchii wartości stoi sława zbudowana na dumie (grecka „hybris”), na poczuciu godności. Jest rycerzem, więc walka staje się jego żywiołem, jego namiętnością. Dlatego zagniewany Achilles, który odmówił brania udziału w wojnie trojańskiej, zostaje ofiarą własnej nieprzemyślanej decyzji i „w smutku pogrążony a bitwami dyszy”, zazdrośnie obserwując toczące się pod Troją bitwy.
Sławę przynosi rycerzom dawnym przede wszystkim jednak siła charakteru. To bohaterowie niemal boscy, jednocześnie ich bohaterstwo przybiera u Homera ludzki wymiar.
Hektor jest heroiczny, gdy podejmuje decyzję walki z Achillesem – wie bowiem, że to Achillesowi bogowie pozwolą zwyciężyć. Podejmuje decyzję godną człowieka honoru, który obronę ojczyzny przedkłada nad miłość do rodziny. Jest równocześnie na miarę człowieka tchórzliwy – dziewięć razy obiega mury Troi, uciekając przed wspaniałym Achillesem. Ten archetyp „tchórzliwego heroizmu” czyni z rycerza antycznego prawdziwego człowieka, który kocha, pragnie, nienawidzi, mści się, boi, gniewa. Jednak i w tym względzie jego namiętności przybierają ekstremalny charakter – na wzór greckich bogów, którzy odczuwają wszystko ze zdwojoną siłą.
Chęć zemsty na Hektorze owładnęła Achillesem do tego stopnia, że posuwa się on do zbezczeszczenia zwłok przeciwnika. Emocje biorą górę.
Homera nade wszystko interesuje dojrzewanie człowieka – rycerza. Dlatego stawia przed nim przeciwności losu.
Bohaterowie doznają cierpień i pod ich wpływem stopniowo uczą się pokory wobec losu, uczą się stawiać mądrość nad emocjami. Butni, wielcy rycerze dojrzewają, stają się ludźmi rozumiejącymi swoje błędy, bo przecież „żaden od nędzy nie wyjęty człowiek”.
Wielkość rycerza antycznego należy mierzyć również jego rozumem. To właśnie Grecy tak bardzo umiłowali sobie rozum jako wartość najwyższą. „Poznaj samego siebie” nawoływali Sokrates i Epiktet, rozum to – według Marka Aureliusza – największa moc człowieka. Odyseusz jest człowiekiem mądrym, ma autorytet u achajskich wojowników. Od początku jest przekonany o swojej mądrości – a przez to o swojej wyjątkowości. Czy jednak mądrość Odysa spod Troi to ta sama, o której mówią greccy filozofowie?
Bohater „Odysei” jest sprytny, podstępny (to on wymyślił podstęp z koniem trojańskim), zaradny i nieustraszony, wierzy w siebie. Życie dało mu sławę, władzę, bogactwo, szczęście rodzinne.
Homer karze butę tego zarozumiałego rycerza, bo myli się ten, kto sądzi, że jest potężniejszy od świata. W kolejnych przygodach Odys uczy się pokory. Wielki rycerz spod Troi traci przyjaciół i pewność własnego losu.
Pytając o swoją przyszłość, daje świadectwo własnej niewiedzy. Nie jest już „przemądrym” Odysem. Uczy się być ostrożnym. Jego hierarchia wartości ulega zmianie. Sławę zastępuje spokój domowego ogniska. Z wielkiego świata wraca już nie rycerz, lecz spragniony ciepła i spokoju mąż i ojciec. Żelazne, przepełnione złością serce Achillesa zostaje w akcie damasteis (skruszonego serca) zmiękczone przez żelazne, czyli doświadczone pokorą serce króla Priama. Mówi Achilles:
„O nieszczęśliwy starcze! Coś ty nędzy zażył!
Jakżeś się sam przez obóz grecki przejść odważył.(…)
Gdyś to zrobił, z żelaza kute serce w tobie. (…)
Spólne ich narzekania i płacz pomieszany (…)”
Ostatnie karty „Iliady” pozostawiają nas z obrazem Achillesa współczującego, który rozumie, że mieć „serce żelazne” nie znaczy walczyć i zabijać, lecz umieć los swój znosić z pokorą.
Zobacz:
Charakterystyka wybranego rycerza starożytnego (Hektor, Achilles, Odyseusz)
Hektor czy Achilles – który z dwóch helleńskich wojowników wzbudza Twój podziw, szacunek, sympatię?
Charakterystyka wybranego rycerza starożytnego (Hektor, Achilles, Odyseusz)
Charakterystyka porównawcza Hektora i Achillesa – przykład pracy