Hektor, Achilles, Odys
- Oto wzór rycerza antycznego: odwaga, honor, wierność w przyjaźni, uczciwość w walce.
- Najlepszym wzorem jest Hektor – to postać heroiczna, idzie walczyć, choć wie, że zginie. Jest szlachetny i wierny. Kocha żonę i synka – jest rycerzem – człowiekiem – nie posągiem.
- Achilles nie do końca jest ideałem: mściwy, porywczy, okrutny, chce znieważyć zwłoki Hektora. Dopiero po rozmowie z Priamem – ojcem Hektora – zwycięża w jego duszy humanizm. Czy gra fair play? W sytuacji gdy nie można go zabić – poza feralną piętą – mamy wątpliwości.
- Odyseusz zaś to mistrz podstępu! Wcale nie jest śnieżnobiały – jego cel to wygrać. Potrafi skłamać, uciec, zdradzić. To swoista odmiana rycerza.
Rycerz tamtej epoki jest mężny, szlachetny, posiada niezwykłe (czasem nadludzkie) umiejętności posługiwania się bronią, jest piękny, honorowy i wysokiego rodu. Walczy o łupy, uczestniczy w ucztach i romansach. W walce dopuszcza podstęp. Nie jest zupełnie samodzielny w decyzjach o swoim życiu: w jego sprawy mieszają się bogowie i wszechwładne w antyku Fatum.
-
Rycerz średniowieczny
Rycerz średniowieczny różni się od antycznego tym, że walczy w imię wiary i swojego króla. Starożytni nie ukrywali, że ich głównym celem były łupy. Z pewnością pobożność wysuwa się na plan pierwszy – i to żarliwa wiara w jednego Boga. Poza tym wiele ich łączy: honor, odwaga, męstwo, wierność, mistrzostwo w walce. Rycerz wieków średnich wierny jest damie swego serca i kocha ją miłością duchową – starożytni bynajmniej nie unikali zmysłowości. A może byli bardziej otwarci? Przykład konkretny rycerza średniowiecznego to niezmiennie Roland, rycerz Karola Wielkiego.
-
Rycerz siedemnastowieczny: Sarmata, muszkieter, Don Kichot
- We Francji muszkieter, w Polsce szlachcic-rycerz. Przejmują cechy dawnego rycerstwa. Honor, wierność w przyjaźni i królowi, uwielbienie dla kobiety, odwaga i waleczność. Wzrasta w tym czasie siła patriotyzmu. W polskiej literaturze reprezentują ten typ bohaterowie Trylogii – Wołodyjowski, Skrzetuski, Kmicic. W kulturze francuskiej podobni są trzej muszkieterowie: Artos, Aramis, Portos. Uwaga – to postacie z literatury XIX w., ale ich losy toczą się w XVII w.
- Sarmata to produkt czysto polski. Szlachcic konserwatysta, skłonny do kłótni, pijaństwa i lenistwa bardziej niż do walki. Żarliwie religijny aż do nietolerancji. Te cechy rychło skrytykują potomkowie. Ale nie do końca – wyżej wymienieni bohaterowie Trylogii to też Sarmaci, tyle że w szlachetnej wersji.
-
Bohater romantyzmu
Nowoczesna dziewiętnastowieczna wersja rycerza? W dużej mierze bohater romantyczny nosi cechy rycerskie. Walczy przeciw zaborcy w konspiracji lub w powstaniu. Cechuje go patriotyzm, honor, szaleńcza odwaga, wierność danemu słowu, miłość do kobiety. Ponieważ romantycy lubili średniowiecze – mamy bohaterów stricte średniowiecznych jak Konrad Wallenrod.
-
Inteligent, powstaniec, konspirator
Wiek XX to czasy tak odległe od antyku i średniowiecza… mogło nie pozostać nic z rycerza. A jednak. Żołnierze obu wojen światowych, powstańcy Warszawy 1944, konspiracja walcząca z okupantem – to dwudziestowieczne realizacje rycerstwa.
Co ciekawe – rycerski schemat z powodzeniem wykorzystała kultura popularna, światowa w drugiej połowie XX w., tworząc… Supermana, Batmana, Nieśmiertelnych i podobnych do nich bohaterów.
Zobacz:
Charakterystyka rycerza antycznego