W jaki sposób odwoływać się do postaci literackich, historycznych i rzeczywistych? Jak zamieniać je w argumenty?
W tematach rozprawek możesz być poproszony o posłużenie się argumentami, którymi będą postacie. O jakie postacie chodzi?
- O postacie literackie, czyli bohaterów z lektur, znanych Wam książek.
- O postacie rzeczywiste, czyli takie, których istnienie nie podlega żadnej wątpliwości i są powszechnie znane, a więc nie Wasze babcie, ciocie, ale raczej ważne osoby z życia publicznego, kulturalnego. Mogą to być także postacie historyczne.
- O postacie historyczne, czyli znane z historii osobistości – królowie, przywódcy, ważni działacze, literaci.
- O postacie współczesne, czyli wszystkie osoby, które jeszcze żyją, gdy piszesz swoją rozprawkę. Tu czasem może pojawić się postać z Twojego otoczenia, np. mama czy babcia.
Jakim słownictwem posługiwać się przy wprowadzaniu i omawianiu postaci?
Rozpocznij argumentację od zwrotów:
Powyższą (postawioną przeze mnie) tezę potwierdza wiele postaci, które znamy z literatury.
Swoje rozważania rozpocznę od najważniejszej postaci…
Pierwszą postacią, która potwierdzi moją tezę, jest…
Zacznę od wybitnej postaci historycznej, którą zna cały świat…
W kolejnych argumentach posłuż się zwrotami:
Drugą osobą, dzięki której wiadomo, że… jest…
To kolejna postać, która potwierdzi moją tezę.
Za tezą przemawia także działalność…
Ooto bohater, którego życie służy za kolejny argument potwierdzający…
Przejdę teraz do postaci rzeczywistych (literackich, historycznych), które potwierdzają, że…
Jest jeszcze jeden bohater potwierdzający tezę…
Nie sposób pominąć jeszcze jednej postaci…
Weźmy pod uwagę jeszcze jedną osobę…
POSTACIE z tematów, które już były!
Przykład nr 1! Temat: Zwycięstwo!
Leonid Teliga udowodnił, że „(…) jeśli się naprawdę czegoś pragnie, jeśli się do tego dąży, laur zwycięzcy musi do nas należeć”. Uzasadnij słuszność tego stwierdzenia, odwołując się do innej, wybitnej postaci współczesnej, historycznej lub literackiej.
Ile postaci? Wystarczy jedna. Ale w takim przypadku trzeba dokładniej przybliżyć tę osobę i na jej przykładzie dostarczyć kilku argumentów.
- Przykładowe postacie:
- Współczesne – świetne przykłady to postacie sportowców, których laury musiały być okupione wieloma wyrzeczeniami, ogromnym wysiłkiem, wieloletnimi treningami (np. Robert Korzeniowski, Adam Małysz, Otylia Jędrzejczak, Robert Kubica).
- Historyczne, np. Maria Skłodowska-Curie – jej marzenia o sukcesie poprzedzone były długą walką o możliwość zdobywania wiedzy i o ugruntowanie swojej pozycji (kobiety!) w środowisku naukowym.
- Literackie, np. Santiago z opowiadania Stary człowiek i morze (który w czasie połowu ryby stoczył długą walkę z żywiołem i ze sobą samym), Odyseusz z eposu Homera, który mimo przeciwności losu walczył o swój dom, o powrót na łono rodziny, do ojczystej Itaki.
Złe wybory:
W wypracowaniu pojawiło się zastrzeżenie, że mają to być inne przykłady niż Leonid Teliga, o którym mowa była w jednym z tekstów źródłowych dołączonych do arkusza.
Przykład nr 2! Temat: Praca!
„Błogosławiony trud”. Jakie zajęcie, Twoim zdaniem, może dać człowiekowi najwięcej szczęścia i satysfakcji? Swoją opinię uzasadnij na przykładach dwóch postaci literackich lub rzeczywistych.
Ile postaci? Wyraźnie zostało powiedziane, że trzeba przywołać dwie postacie.
- Przykładowe postacie:
Wyboru osób trzeba dokonać spośród dwóch kategorii – bohaterów literackich lub rzeczywistych. Wśród literackich bohaterów, których pracę można nazwać „błogosławionym trudem”, można było wymienić Macieja Borynę z Chłopów (a w argumentacji podać przykład zasiewania przez niego pola oraz pochwalić pracę rolników), Stasię Bozowską z Siłaczki (jej szczęściem była edukacja mieszkańców wsi). Z rzeczywistych postaci zaś można było podać np. Matkę Teresę z Kalkuty.
Złe wybory:
W tym temacie trzeba było naprawdę dobrze zastanowić się nad wyborem postaci, bo choć pracusiów w literaturze i życiu było naprawdę dużo, nie zawsze praca dawała im szczęście i satysfakcję. Praca dzieci z nowel pozytywistycznych wynikała z przymusu, a praca Syzyfa (wtaczanie kamienia) czy Herkulesa były karą, a nie ich wyborem.
Przykład nr 3! Temat: Życiowe powołanie!
„To, co naprawdę się liczy, to odnaleźć swoje powołanie”. Czy Nick Jarow ma rację? Swoją opinię uzasadnij na przykładach dwóch postaci literackich lub rzeczywistych.
Ile postaci? Dwie – literackie lub rzeczywiste.
- Przykładowe postacie:
Co może stanowić powołanie dla człowieka – praca (patrz: przykład powyżej), miłość do drugiego człowieka, miłość do ojczyzny, twórczość. Świetnymi przykładami postaci rzeczywistych są święty Franciszek, Matka Teresa z Kalkuty, Jan Paweł II oraz cała rzesza pisarzy i artystów z Adamem Mickiewiczem na czele (takich, którzy swą twórczość traktowali jako powołanie). Z postaci literackich można było podać np. Jacka Soplicę, dla którego służba ojczyźnie i działalność jako emisariusza stała się powołaniem, albo postacie z Sienkiewiczowskiej Trylogii (Jana Skrzetuskiego, Andrzeja Kmicica, Longinusa Podbipiętę, Michała Wołodyjowskiego).
Przykład nr 4! Temat: Odkrywanie prawdy o człowieku!
Odwołując się do doświadczeń wybranej postaci literackiej, napisz rozprawkę, w której rozważysz słuszność stwierdzenia: „Wędrowanie pozwala odkryć prawdę o sobie i innych ludziach”.
Ile postaci?
Jedna postać literacka, ale konkretna – taka, na której przykładzie rozważysz tezę, że wędrowanie pozwala odkryć prawdę o sobie i innych ludziach.
- Przykładowe postacie:
Od razu do głowy przychodzi ojciec wszystkich podróżników – Odyseusz. Dobry przykład to także biblijny syn marnotrawny, którego własna droga wyprowadziła na manowce, a po odkryciu prawdy o sobie, kazała wrócić do ojca. Prawdę o sobie i innych odkrywali też w czasie swej wędrówki bohaterowie XX-wiecznych powieści: Holden Caulfield z Buszującego w zbożu Jerome’a Davida Salingera czy Santiago z Alchemika Paula Coelho. Najtrudniejsze w tym temacie nie jest samo przywołanie postaci, ale znalezienie w jej historii kilku konkretów – w jaki sposób, na jakich dokładnie etapach swojej wędrówki odkrywała prawdę o sobie i innych, kto jej w tych odkryciach pomagał.
Złe wybory:
To postacie historyczne, np. sławni podróżnicy, bo w temacie wyraźnie nakazano, że źródłami argumentacji muszą być postacie literackie.
Zamieniaj słowa!
Nie powtarzaj cały czas słowa „postać”. Zastępuj je innymi adekwatnymi do tematu wyrazami, np.:
postać = osoba, bohater, człowiek, osobistość, jednostka, istota, sława, znakomitość, dostojnik, polityk, dyplomata, geniusz, działacz, mędrzec, artysta.
Blisko problemu!
Oczywiście, przywoływane postacie muszą mieć coś wspólnego z problemem zawartym we wskazanym temacie. Gdy piszesz o zwycięzcach, nie możesz przywoływać osób, których życie było pasmem klęsk. Gdy piszesz o realizacji życiowego powołania, nie przywołuj postaci, które miały problem ze znalezieniem swojej życiowej drogi.