Czy „Krzyżacy” wciąż powinni znajdować się na liście lektur? – uzasadnij swój pogląd. (rozprawka)
Uwaga! Piszesz rozprawkę!
Formę sugeruje już sam temat, a raczej zawarte w nim sformułowanie: uzasadnij swój pogląd. Słowa: uzasadnij, udowodnij, potwierdź tezę (pogląd) lub polemizuj (nie zgadzaj się) z twierdzeniem często pojawiają się w tematach rozprawek.
Celem rozprawki jest przedstawienie swojego poglądu (tezy) i przekonanie czytelnika, że jest on słuszny.
Musimy więc jasno sformułować tezę (swój pogląd), zgromadzić argumenty (uzasadnienia swojego poglądu) i uporządkować je, a potem przypomnieć czytelnikowi jeszcze raz, do czego go przekonywaliśmy, często w formie wzbogaconej, wzmocnionej.
Tak ogólnie przedstawia się plan rozprawki:
I Wstęp (teza)
II Argumenty
1.
2.
3. itd.
III Zakończenie (wzmocnienie tezy lub jej obalenie)
Rozprawka to jedna z najdojrzalszych i najtrudniejszych form wypowiedzi wymagająca samodzielnego i logicznego myślenia, to znaczy tworzenia własnych argumentów (uzasadnień) i porządkowania ich.
Jak w każdym wypracowaniu, w rozprawce liczy się sprawność językowa: ponieważ wciąż udowadniamy ten sam pogląd lub sprzeciwiamy się tej samej tezie, musimy dbać, by nie powtarzać wyrazów, zwrotów, wyrażeń. Używajmy wiec wyrazów bliskoznacznych, uczmy się wypowiadać te same treści w innej formie. Nie możemy przecież w co drugim zdaniu powtarzać: „Krzyżacy” powinni być lekturą! Lub przeciwnie „Krzyżacy” nie powinni być na liście.
Sformułowania bliskoznaczne przydatne przy pisaniu tej rozprawki:
kanon lektur
- lista lektur obowiązkowych
- książki, które powinno się przeczytać
- lektury godne (warte) uwagi (polecenia, zainteresowania)
lektura obowiązkowa
- powieść, której nieznajomość dyskwalifikuje w towarzystwie
- książka, której nie można nie znać
- wartościowa książka (powieść, dzieło literackie)
- arcydzieło gatunku
- wybitna powieść
- bestseller
- świetnie sprzedająca się książka
- popularna powieść
książka powinna znajdować się na liście lektur
- znajomość tej powieści powinna obowiązywać/obowiązuje każdego Polaka
- powieść należy do kanonu
- książkę można (powieść należy) zaliczyć do arcydzieł naszej literatury
powieść Sienkiewicza
- romans
- powieść o miłości
- historia miłosna
- western po polsku,
- powieść przygodowa,
- książka opowiadająca o rycerskich przygodach
Henryk Sienkiewicz
- autor „Krzyżaków” („Trylogii”),
- pisarz,
- noblista,
- laureat literackiej Nagrody Nobla (laureat Nobla).
Zanim zaczniemy pisać
Zastanówmy się, co właściwie myślimy na „zadany” temat. Czy uważamy, że „Krzyżacy” powinni być lekturą obowiązkową, czy wręcz przeciwnie? Jakie za tym przemawiają argumenty? Nie jesteśmy zdecydowani? Wypiszmy więc na kartce argumenty przemawiające za tezą i za jej zaprzeczeniem. Których będzie więcej? Oczywiście wybieramy tę tezę, do której jesteśmy bardziej przekonani, a co za tym idzie, potrafimy zgromadzić na jej poparcie więcej argumentów.
I pamiętajmy, że argumentem nie jest stwierdzenie: „tak myślę i koniec”, „przeciwny pogląd jest bez sensu”.
Zaczynamy
Musimy sformułować tezę. Zawarta jest już w temacie, wystarczy ją wydobyć i zgodzić się z nią lub nie.
Wersja I: Zgadzamy się.
Najprościej byłoby napisać:
- „Krzyżacy” wciąż powinni znajdować się na liście lektur.
Lepiej jednak nieco inaczej sformułować to stwierdzenie. Na przykład:
- „Krzyżaków” nie warto wykreślać z listy lektur obowiązkowych! Byłoby to działanie sztuczne i szkodliwe. Po co rezygnować z książki czytanej przez kilka pokoleń Polaków?
Albo - Filmowana obecnie powieść Henryka Sienkiewicza warta jest uwagi współczesnych czytelników. Należy do kanonu polskiej literatury, jakże by więc można odbierać należne jej miejsce?
Lub - Sądzę, że „Krzyżacy” Henryka Sienkiewicza wciąż powinni być lekturą obowiązkową. Nie jest to może dzieło tak żywe jak współczesne bestsellery: powieści Whartona czy Coelho, nie można jednak całkowicie odcinać się od korzeni. A to jest niewątpliwie książka pokoleń Polaków, zabytek naszej literatury i skarbnica historii.
- „Krzyżacy” należą do kanonu literatury polskiej. Trudno dyskutować o czymś, co jest faktem od dziesięcioleci. Powieść figuruje na listach lektur i powinna na nich pozostać. Jej nieznajomość dyskwalifikuje.
Wersja II: Obalamy tezę, formułujemy antytezę.
- Myślę, że „ Krzyżakom” nie należy się miejsce na liście lektur. Postaram się udowodnić, że to dzieło można by z powodzeniem zastąpić innymi, bardziej interesującymi dla czytelników pozycjami.
Albo - Nie sądzę, by sztywne trzymanie się starego kanonu lektur czytanych bez przyjemności i z przymusu było dobre. Niech Sienkiewicza czytają historycy literatury!
Argumentujemy
Pomocne sformułowania:
- Sądzę, że…
- Uważam, że…
- Myślę, że…
- Według mnie…
- Z całą pewnością…
- Zatem, toteż…
- Warto podkreślić, zwrócić uwagę, że…
Gdzie jeszcze szukać argumentów:
- W podręcznikach historyków literatury, którzy wypowiadali się na temat Krzyżaków (najbardziej chyba znana jest historia literatury autorstwa Juliana Krzyżanowskiego, warto też zajrzeć do podręczników traktujących o epoce pozytywizmu).
- W dziennikach Witolda Gombrowicza – kontrowersyjnego polskiego pisarza, który bardzo krytycznie odnosił się do Sienkiewicza.
- W prasie – w artykułach na temat ekranizacji Krzyżaków, w wywiadach z ich twórcami.
Teraz spośród przemyślanych argumentów wybierzmy te najważniejsze. Zastanówmy się, czy nie moglibyśmy powołać się na jakiś autorytet, np. zacytować pisarza czy historyka literatury, który twierdził podobnie jak my. Ubierzmy nasze argumenty w słowa.
Wersja I
(argument 1)
Powieść Henryka Sienkiewicza jest według mnie pozycją ze wszech miar wartościową. Już sam fakt, że autor tego dzieła został uhonorowany literacką Nagrodą Nobla zobowiązuje – moim zdaniem – przyzwoicie wykształconego Polaka do znajomości jego dzieł.
Oczywiście, może obejrzeć film lub komiks, ale nie będzie to już Sienkiewicz prawdziwy, lecz podany w formie papki, przepuszczony przez filtr kultury masowej. Za znajomością Sienkiewicza przemawia chociażby zdrowa ambicja. Nikt nie chce być niedouczony, a przecież o niedouczeniu mogłaby świadczyć nieznajomość dzieła naszego noblisty (nie mamy ich przecież tak wielu). To tak jakby Anglik nie znał Szekspira.
(argument 2)
Za znajomością Sienkiewicza przemawiają nie tylko zdrowy snobizm i potrzeba wiedzy, ale poczucie odrębności narodowej i względy patriotyczne.
Powieść noblisty to przecież zabytek pięknej literackiej polszczyzny, skarbnica wiedzy historycznej, ale i narodowe dzieło Polaków, które podtrzymywało ich na duchu podczas zaborów, pokazując chwałę polskiego oręża.
Polacy pod zaborami czytali powieści Sienkiewicza „dla pokrzepienia serc”.
Czyż nie jest przyjemnie – dziś w dobie dyskusji na temat, czy należymy do Europy – czytać o naszych wielkich zwycięstwach nad Szwedami czy Turkami („Trylogia”) albo potężnym Zakonem („Krzyżacy” właśnie!).
A jeśli nawet nie liczy się dla nas potęga oręża, czyż nie jest dobrze uświadamiać sobie, czytając to dzieło, że zawsze, nawet pod zaborami, zachowywaliśmy językową odrębność i świadomość własnej historii. Przykładem tego są właśnie książki polskiego noblisty, który kwiecistym, odwołującym się do tradycji barokowej językiem pisał o Polakach, nie zaborcach. Nie musiał szukać zachodnich wzorów: operował bogatą polszczyzną, odwoływał się do polskiej historii i tradycji.
(argument 3)
Trudno nie znając Sienkiewicza, dyskutować o naszych sprawach narodowych. Bowiem Sienkiewicz utrwala w swojej prozie nasze narodowe mity, wady i zalety.
Jednym z takich mitów jest mit rycerza bez skazy, prawego i szlachetnego.
Dla bohaterów „Krzyżaków” kodeks rycerski jest świętością: poseł jest nietykalny, kobiety otacza się czcią i szacunkiem, każdy ma swoją panią serca, której winien wierność, podziw i szacunek, przysięgi są święte, dane słowo jest danym słowem, a honor honorem.
Innym takim utrwalonym w prozie Sienkiewicza mitycznym wizerunkiem jest portret niewinnej kobiety – anioła. W „Krzyżakach” taką rolę odgrywa niewinna, młodziutka, piękna Danusia.
Z Sienkiewiczowskimi wizerunkami rycerza, Polaka-katolika czy kobiety-anioła polemizować będą późniejsi twórcy. Żeby jednak rozumieć ich racje, istotę ich polemik z Sienkiewiczem, trzeba znać jego powieści…
(argument 4)
Za znajomością prozy noblisty przemawia też nasza tradycja czytelnicza. Sienkiewicz był zawsze autorem nie tylko polecanym przez historyków literatury, ale i rozchwytywanym przez odbiorców. Był uwielbiany przez współczesnych. To naród ufundował mu przecież jego piękny dworek w Oblęgorku na Kielecczyźnie, dziś muzeum pisarza.
Nie tylko współcześni czytali Sienkiewicza. Poszperajmy w biblioteczkach naszych mam i babć: zapewne obok „Trędowatej”, „Znachora” i „Przeminęło z wiatrem” znajdziemy tam „Krzyżaków” i „Trylogię”.
Bo kiedyś powieści Sienkiewicza to nie były tylko wartościowe lektury, to były hity wydawnicze, bestsellery. Jego utwory do dziś sprzedają się świetnie.
(argument 5)
Dlaczego? Bo czytanie Sienkiewicza po prostu jest przyjemne.
Te powieści, w tym również „Krzyżacy”, oparte są na popularnym schemacie powieści przygodowej i romansu. A więc schemacie, który zapewnia czytelnikowi sporo emocji. Sensacyjno-romansowa fabuła czyni zresztą z dzieł Sienkiewicza atrakcyjny materiał dla filmowców – „Krzyżaków” sfilmował już Aleksander Ford, obecnie równolegle powstają na podstawie Sienkiewiczowskiego bestselleru dwa filmy reżyserowane przez Bogusława Lindę i Jarosława Żamojdę.
Ileż przygód Zbyszka z Bogdańca, walk, przyjaźni, miłości obserwuje czytelnik. A wszystko to na szeroko naszkicowanym tle późnośredniowiecznej Polski.
Proza Sienkiewicza ma mnóstwo uroku nie tylko ze względu na wartką akcję i liczne przygody bohaterów. „Krzyżacy” to przecież także powieść napisana z wielkim poczuciem humoru (a nie mamy wielu takich dzieł w naszej literaturze). W tle wielkich narodowych spraw i osobistych tragedii bohaterów często czai się śmiech.
(argument 6)
Z powieści Sienkiewicza bije optymizm. Choć autor „Krzyżaków” opisuje wielkie tragedie: dramatyczne przejścia Juranda, śmierć jego żony, porwanie córki, upokorzenie rycerza przez Zakon, z którym całe życie walczył, fizyczne i psychiczne cierpienie zmaltretowanego, oślepionego człowieka i zbolałego po zaginięciu, chorobie i śmierci córki ojca – nie zapomina i o jasnych stronach ludzkiego życia. Zbolałego po śmierci Danuśki Zbyszka obdarowuje miłością pogodnej i zaradnej, symbolizującej urok życia Jagienki.
W komiczny sposób przedstawia postać Maćka z Bogdańca, za wszelką cenę swatającego synowca z Jagienką. Jakże zabawne bywają też „podchody” Zbyszka do sąsiadki, której miłością niegdyś wzgardził…
(argument 7)
„Krzyżacy” to powieść, w której znajdziemy jedne z najpiękniejszych erotycznych scen w naszej literaturze. Przypomnijmy tu obrazki z życia Zbyszka i Jagienki: „ciągoty”, które biorą młodzieńca na widok krzepkiej dziewczyny czy podniecenie obojga młodych, kiedy to Jagienka w zastępstwie siostry, której Zbyszko nie ma, czesze swego sąsiada.
Tych opowiedzianych Sienkiewiczowskim językiem scen nie odda żaden film…
(argument 8)
Sienkiewiczowski język. Jego obecność nawet w najbardziej współczesnej kulturze jest wprost porażająca. Kto nie czytał „Krzyżaków”, nie tylko nie zrozumie słowa „ciągoty”, ale i popularnej reklamy telewizyjnej, w której występują „dwa nagie miecze”.
(argument 9)
Wreszcie warto czytać „Krzyżaków” po to, by zobaczyć, na ile adaptacje filmowe będą zgodne z powieścią. Możemy oglądać film Forda. A wkrótce prawdopodobnie zobaczymy też filmy Bogusława Lindy i Jarosława Żamojdy. Na pewno użyją wielu komercyjnych chwytów, podobnie jak uczynił to Jerzy Hoffman, przenosząc na ekran „Ogniem i mieczem”. Kto jedynie obejrzy „Krzyżaków” w kinie, łyknie gotową papkę. Czy nie przyjemniej będzie śmiać się podczas filmu ze zbyt współczesnej czy zbyt mało Sienkiewiczowskiej adaptacji. W filmie Hoffmana Helena nie była zgodnie z wolą pisarza niewinną Heleną. Czy bardziej Sienkiewiczowska będzie Danusia Bogusława Lindy czy Jarosława Żamojdy, dowiedzą się jedynie ci, którzy przeczytają „Krzyżaków”.
Wersja II
A teraz kilka najważniejszych argumentów przemawiających przeciw Krzyżakom:
(argument 1)
Nie musimy zgadzać się z wyborem pokoleń Polaków. Czasy się zmieniły i współczesnemu Polakowi trudno dziś identyfikować się z lekturą. Problemy Zbyszka z Bogdańca, który walczy z Krzyżakami, niewiele obchodzą dzisiejszego czytelnika. Nobel to nie wszystko. Liczy się aktualność lektury.
(argument 2)
W powieści występuje stylizacja językowa, która utrudnia lekturę. Współczesny czytelnik nie jest przyzwyczajony do takiego języka wypowiedzi. Jeśli ma się męczyć, niech lepiej obejrzy film (zwłaszcza że będzie miał wkrótce aż trzy do wyboru!), który posługuje się dobrze znanymi odbiorcy środkami. Po co wykonywać po raz drugi pracę, którą i tak wykonał już reżyser przekładający na język współczesny prozę dawnego pisarza?
(argument 3)
Sienkiewicz utrwala mity i stereotypy, których funkcjonowanie w społeczeństwie jest szkodliwe społecznie. Pokazuje np. „złego Krzyżaka” czy „złego Szweda” (w „Potopie”), a przecież linie podziału na dobrych i złych nie biegną wzdłuż granic. Sienkiewicz uczy w pewnym sensie ksenofobii. Feministki zaś wiele miałyby do zarzucenia bohaterkom kobiecym Sienkiewicza, takim jak Danuśka. Typ anielicy dziś jest zupełnie nieaktualny.
(argument 4)
Wzorzec patriotyzmu utrwalany przez Sienkiewicza jest dziś nieaktualny, a może nawet szkodliwy (był aktualny i pożyteczny podczas zaborów, kiedy żył Sienkiewicz). Autor „Krzyżaków” popiera walkę zbrojną, nawet okrucieństwo, a dziś potrzeba nam pokoju i tolerancji. Wielką wartością jest wzmocnienie gospodarki, praca, a nie zdobywanie nowych terytoriów…
(argument 5)
Powieści Sienkiewicza oparte są na schematach kultury masowej, to polskie westerny, dawne harlequiny, a nie arcydzieła.
(argument 6)
Książka nie mówi pełnej prawdy historycznej, podaje ją tendencyjnie. Wiadomo, że Krzyżacy nie działali wyłącznie na szkodę Polski. Bardzo przyczynili się np. do rozwoju gospodarczego naszych ziem.
Zakończenie
wersji I
Po przytoczeniu powyższych argumentów trudno jeszcze wątpić w sensowność umieszczania „Krzyżaków” na listach lektur. To przecież powieść, bez której bylibyśmy kulturowymi kalekami niezdolnymi do wypowiadania się o Polsce, Polakach, historii i literaturze.
wersji II
Sądzę, iż udało mi się dowieść, że „Krzyżacy” są lekturą przebrzmiałą. Z całą pewnością szerzą nieaktualne dziś, a nawet szkodliwe społecznie wzorce. Artyzm tej książki też jest wątpliwy – została oparta na schemacie popularnych powieści. Ponadto lektura przeczy prawdzie historycznej. Jej miejsce jest w kulturowym lamusie.
Pomocne sformułowania:
- W świetle powyższych argumentów…
- Na podstawie powyższych argumentów…
- Sądzę, że udało mi się wykazać (udowodnić)…
Zobacz:
https://aleklasa.pl/gimnazjum/c267-lektury-do-egzaminu/krzyzacy-powiesc-historyczna
https://aleklasa.pl/gimnazjum/c267-lektury-do-egzaminu/krzyzacy-sienkiewicz