Uzasadnij, że Twoja ulubiona książka powinna znajdować się na liście lektur, natomiast na pewno nie powinna na niej się znaleźć… (tu wpisz tytuł).
Rozprawka
Moim zdaniem na liście lektur bezwzględnie powinna się znajdować Moralność pani Dulskiej. Natomiast na pewno wyrzuciłabym z niej Syzyfowe prace Stefana Żeromskiego.
Dlaczego?
Sztukę Gabrieli Zapolskiej poznałam przypadkiem, oglądając adaptację w Teatrze Telewizji. Tekst wydał mi się zabawny, nietrudny do zrozumienia i aktualny także dziś.
Myślę, że to wystarczające argumenty za tym, żeby sztuka ta znalazła się na liście lektur obowiązkowych w gimnazjum.
Główna postać – pani Aniela – budzi śmiech i politowanie. Głosi frazesy o moralności, nie żyje jednak w zgodzie z tym, co głosi. Zabawne wydają się kontrasty pomiędzy tym, co mówi a tym, co robi.
Na przykład zaleca skromność jako „skarb dziewczęcia”, a jednocześnie stroi córki w skąpe stroje na lekcje tańca (może akurat dzięki nim znajdą mężów?).
Twierdzi, że w jej domu żyje się po bożemu, a jednocześnie przymyka oczy na zło, jakie jej syn wyrządza służącej Hance. Mało tego – sama się do tego zła przyczynia, podtykając synowi pod nos atrakcyjną sługę.
Zło króluje też w kamienicy, należącej do Dulskiej. Pani Aniela wyrzuca z mieszkania nieszczęśliwą, zdradzoną przez męża lokatorkę, niedoszłą samobójczynię, oburzona tym, że wywołała skandal. Toleruje jednak lokatorkę, która jest prostytutką – tylko dlatego, że dużo płaci za lokal.
Tak więc sytuacje przedstawione w sztuce są bardzo zabawne, humor w ogóle się nie zestarzał i trafia do współczesnego czytelnika.
Argumentem za obecnością sztuki Zapolskiej na liście lektur jest nie tylko jej humorystyczna atrakcyjność, ale także prawda o czasach, w których żyła pisarka. Sądzę, że przypadek tuszowania romansu pana ze służącą, opisany w Moralności pani Dulskiej, nie był w tych czasach odosobniony. Zapolska szkicuje zatem obraz ówczesnego Krakowa i podwójnej mieszczańskiej moralności.
Kolejnym powodem, dla którego chciałabym przedstawić sztukę współczesnym gimnazjalistom, jest uniwersalność postaw zaprezentowanych w utworze. Czy i dziś nie spotykamy obłudnych kobiet i plotkarek? Czy nie stykamy się z ludźmi, którzy manifestują, że żyją po bożemu, ale wiele można by im zarzucić?
Wszystko to sprawia, że sztuka Zapolskiej powinna spodobać się młodym czytelnikom.
Może wstyd to stwierdzić, ale Moralność pani Dulskiej powinna być lekturą także ze względu na… jej niewielkie rozmiary. Jest bardzo prawdopodobne, że wszyscy uczniowie ją faktycznie przeczytają, bo jest krótka i zrozumiała.
Ci, którzy wprowadzają na listy lektur opasłe, nudne powieści, trudne dramaty czy pierwsze tomy wielotomowych dzieł, powinni sobie zdawać sprawę, że większość zniechęconych objętością lektury uczniów sięgnie po jej streszczenie lub… kasetę z ekranizacją. W przypadku Moralności pani Dulskiej takie zagrożenie nie istnieje. A nawet jeśli ktoś obejrzy adaptację teatralną, to tylko lepiej, bo dzieła teatralne powinno się oglądać, nie czytać…
Natomiast głosuję zdecydowanie przeciw umieszczaniu na liście lektur obowiązkowych Syzyfowych prac Stefana Żeromskiego.
Pierwszym, chyba znaczącym argumentem przeciwko tej książce niech będzie to, że nikt z mojej klasy, nawet spośród dobrych uczniów, nie przeczytał w całości tej powieści! Świadczy to o tym, że powieść jest trudna w lekturze i potwornie nudna!
Przeciwko Syzyfowym pracom przemawia też ich tematyka. Odległe czasy zaborów, w których dzieje się akcja utworu, niespecjalnie interesują współczesnego czytelnika.
Można też wspomnieć, że odbiorcom obce są sprawy ich rówieśników sprzed ponad stu lat, problemy związane z rusyfikacją.
Czytelnikowi trudno utożsamić się z postaciami Marcina Borowicza, Bernarda Zygiera czy Andrzeja Radka – mamy zupełnie inne problemy niż kłopoty z tożsamością narodową, represje z powodu czytania polskiej literatury czy słabą znajomość rosyjskiego.
Wspomnę jeszcze o „opornym” języku Żeromskiego – krytykują go wszyscy moi rówieśnicy.
Dlatego właśnie Syzyfowe prace zastąpiłabym Moralnością pani Dulskiej – utworem równie niewspółczesnym, ale współcześnie brzmiącym i poruszającym problemy, które są wiecznie aktualne.
Zwróć uwagę na strukturę pracy
To typowa rozprawka – temat wyraźnie zakładał tę formę. Jej budowę można zapisać w punktach:
- I Teza
- II Argumentacja
– Za obecnością Moralności pani Dulskiej na liście lektur
– Przeciw obecności na niej Syzyfowych prac. - III Potwierdzenie tezy
Zwróć uwagę na sformułowania typowe dla rozprawki:
Przy formułowaniu tezy:
– Bezwzględnie na liście lektur powinna się znajdować…
– Natomiast na pewno wyrzuciłabym…
– Myślę, że…
– Bowiem…
– Tak więc…
– Głosuję zdecydowanie przeciw…
Przy wyliczaniu argumentów:
– Pierwszym, może nie najważniejszym, ale znaczącym argumentem przeciw…
– Argumentem za…
– Kolejnym powodem
– Nie bez znaczenia pozostaje też fakt…
– Przeciwko Syzyfowym pracom przemawia…
– Wspomnę jeszcze o…
Rada!
Urozmaicaj swoją pracę różnorodnym sposobem wprowadzania argumentów. Nie pisz: Argument pierwszy to…, argumentem drugim jest… Takie sformułowania nie rażą tylko wtedy, gdy przeplatają się z innymi, tak jak w pracy Lidki.
Ważne!
Szukając argumentów za obecnością jakiejś książki na liście lektur lub przeciw niej, możecie wziąć pod uwagę np.:
- jej język (może ciekawy np. ze względu na obecność jakiejś gwary, zrozumiały czy nie dla współczesnego czytelnika)
- postaci bohaterów (czy ich problemy są ważne i zrozumiałe dla współczesnego odbiorcy)
- tematykę (czy jest bliska współczesnemu czytelnikowi, czy dla niego nudna, niezrozumiała)
- inne walory, np. humor, wyobraźnia autora, realia jakiejś epoki
- pozaliterackie argumenty: popularność książki, opinie o dziele i autorze (może jest np. noblistą?), ekranizacje jego powieści
Poćwiczcie argumentację!
Argumenty za powieściami Tolkiena na liście lektur:
- Są bardzo popularne, ostatnio do ich lektury zachęciła też obsypana Oscarami ekranizacja epopei Władca Pierścieni.
- Większość uczniów chętnie po te książki sięga, nie będzie więc problemów ze zmuszaniem czytelników do lektury.
- Sporo osób i tak zna i czyta te książki, a ich omówienie może sprawić, że czytelnicy głębiej zinterpretują lekturę.
- Język tych utworów przemawia do współczesnego czytelnika.
- Powieści Tolkiena kształcą wyobraźnię: stwarzają odrębne światy, a nawet odrębną mitologię.
- Autor jest uznanym pisarzem, był językoznawcą, badaczem średniowiecza i zabytków literackich, trudno więc zarzucić jego powieściom niski poziom.
- Na przykładzie książek Tolkiena można pokazać cechy literatury fantasy, odwołać się do szerszego zjawiska.
- Na podstawie Władcy Pierścieni można omówić różnice między pierwowzorem literackim a jego ekranizacją.
- Odwołując się do utworów Tolkiena warto zwrócić uwagę na motywy baśniowości, walki dobra ze złem, odwagi, miłości, przyjaźni.
Argumenty przeciw obecności Tolkiena na liście lektur:
- Jego powieści są długie i mogą zrazić tych, którzy nie lubią literatury fantasy.
- Nie każdy ma ochotę zapoznawać się ze światem Tolkiena i jego mitologią, z gromadami odrębnych bytów: elfów i krasnoludów, których nie spotykamy naprawdę.
- Może zrażać język: dziwne imiona, nazwy nieistniejących krain.
- Wprowadzenie Tolkiena na listy lektur byłoby kolejnym ukłonem w stronę mody i komercji: jest boom na Tolkiena, rozdają Oscary za ekranizacje jego prozy, to my wprowadzamy zaraz Władcę Pierścieni na listy lektur.
- Omawianie lektury w szkole może „zabić” ją: zniechęcić do niej prawdziwych fanów fantasy, którzy wolą po prostu czytać książki Tolkiena, niż je analizować.
.
Którą z poznanych lektur uważasz za najciekawszą i dlaczego?
Każdy inaczej ocenia lektury – jedni lubią romantyczne historie, inni trzymającą w napięciu akcję. Zanim zdecydujesz się, która z lektur jest Twoją ulubioną, zastanów się nad następującymi zagadnieniami:
Akcja
Jest wartka, pełna zaskakujących momentów czy powolna, niezrozumiała, nieciekawa?
Problem poruszony w utworze
Czy zagadnienie, jakiego dotyczy lektura, interesuje Cię? Czy może jest Ci zupełnie obce, niezrozumiałe?
Bohater
Czy bohater lektury jest interesującą postacią? Czy może utożsamiasz się z nim lub, wręcz przeciwnie, jest całkowicie inny niż Ty i dlatego Cię fascynuje?
Język utworu
Czy lekturę czyta się łatwo, bez problemów? Czy może język utworu stwarza trudności, jest niezrozumiały? Czy coś spodobało Ci się w języku utworu? Ciekawe neologizmy, stylizacja?
.
Jakie pojęcia z teorii literatury są przydatne przy omawianiu lektury?
Bohater
Czyli postać opisana w utworze. To on z reguły jest „wykonawcą” wydarzeń , które zawierają się w fabule. Bohater główny – to ten, o którym wiemy najwięcej, to on łączy fabułę powieści w logiczną całość. Bohater poboczny – pojawia się i znika w toku akcji, jest zdecydowanie mniej ważny. Bohater zbiorowy – to cała grupa, jakaś zbiorowość (klasa, mieszkańcy miejscowości).
Jeśli bohater w toku akcji wyraźnie zmienia się, nazywamy go bohaterem dynamicznym.
Narracja
To sposób opowiadania w utworze. Ten, kto opowiada, to narrator. Narrator może być wszechwiedzący
– nie należy do świata powieści, zna natomiast przyszłość i przeszłość oraz myśli bohaterów. Narracja może być pierwszoosobowa (wtedy zazwyczaj narrator jest także bohaterem) lub trzecioosobowa (tak właśnie opowiada narrator wszechwiedzący).
Zobacz:
https://aleklasa.pl/gimnazjum/c268-prace-pisemne/praca-domowa-jezyk-polski/rozprawka-2