Znaczenie Apokalipsy św. Jana

Apokalipsa dosłownie oznacza odsłonięcie, objawienie. Jest to szczególny rodzaj wypowiedzi biblijnej, który opisuje tajemnice czasów ostatecznych (czyli koniec świata).

  • Apokalipsa św. Jana nie jest jedyną apokalipsą biblijną, lecz jest najważniejsza – zamyka całość świętej księgi, jest źródłem odniesień i nawiązań późniejszej literatury.
  • Księga ta zawiera widzenie św. Jana, który prorokuje, ogląda w swoim objawieniu koniec świata. Św. Jan przepowiada przyszłe losy, grozi, pociesza, przestrzega ludzkość.
  • Apokalipsa prezentuje także walkę dobra i zła, upadek ludzkości i przywracanie ładu świata.

Jest to księga trudna do zrozumienia, bo tajemnicza i obfitująca w ogromną ilość symboli, znaczących wizji, znaków, liczb itp. Znane symbole to:

  • cztery zwierzęta (lew, wół, orzeł i zwierzę o ludzkiej twarzy),
  • bestia – Antychryst,
  • smok walczący z kobietą,
  • siedem trąb i siedem pieczęci.

Oto księga przeznaczeń Bożych zamknięta jest siedmioma pieczęciami. Łamie je Baranek, po czym ukazują mu się symboliczne zwierzęta i czterej jeźdźcy: na koniu białym, ognistym, czarnym i trupio­ bladym. Ukazuje się także znak: Niewiasta i Smok – obraz walki, w której przegrywa smocza bestia – uosobienie szatana. Oczywiście, objawienie to za pomocą symboli i tajemnic odsłania dalsze dzieje ludzkości i Kościoła. Co czeka ludzkość? Głód, wojny, zarazy i katastrofy, ale w końcu – triumf dobra nad złem, Kościoła nad szatanem i zwycięstwo Chrystusa. Całość przekazu ukryta jest pod tajemniczymi symbolami i trudna do rozszyfrowania.

Znaki i symbole Apokalipsy

  • Liczby:
    • cztery – symbol świata ziemskiego (4 strony świata, 4 żywioły, wiatry, epoki itd.);
    • siedem – mistyczna liczba, tajemnica, w Apokalipsie jest 7 gwiazd, 7 pieczęci, 7 trąb, 7 aniołów itd.
  • Barwy:
    • biel – zwycięstwo,
    • ogień – wojna,
    • czerwień – głód, nędza,
    • blady – śmierć.
  • Osoby:
    • Baranek – Chrystus,
    • Niewiasta – Kościół, wiara,
    • Smok – Szatan, zło,
    • Jeźdźcy – niosą: wojnę, zabór, głód, śmierć.
  • Przedmioty:
    • pieczęć – wyroki Boże,
    • księga – zapis planów Boga,
    • łuk – zwycięstwo, zabór,
    • miecz – wojna, zniszczenie.
  • Zwierzęta:
    • lew – zwycięstwo,
    • wół – wojna,
    • orzeł – głód,
    • zwierzę z twarzą człowieka – śmierć.

Nawiązania do Apokalipsy św. Jana

Do Apokalipsy św. Jana nawiązywało wielu późniejszych twórców – czy to do całości proroctwa, wizji końca świata, czy do pojedynczych symboli. Można wymienić:

  • poezję barokową (wizję walki z szatanem);
  • twórczość romantyków:
    Widzenie księdza Piotra w Dziadach – Adama Mickiewicza,
    Uspokojenie – Juliusza Słowackiego,
    Nie-Boska komedia – Zygmunta Krasińskiego;
  • Hymny Jana Kasprowicza;
  • poeci katastrofiści międzywojnia:
    • Józef Czechowicz,
    • Czesław Miłosz;
  • poeci apokalipsy spełnionej:
    • Krzysztof Kamil Baczyński,
    • Tadeusz Gajcy;
  • poeci współcześni:
    • Czesław Miłosz – Piosenka o końcu świata,
    • Zbigniew Herbert – U wrót doliny, Siódmy anioł,
    • Edward Stachura– Sanctus;
  • proza:
    Mała apokalipsa – Tadeusz Konwicki,
    Imię róży – Umberto Eco.

Uwaga
Mówiąc o walorach artystycznych Apokalipsy…, podkreśl plastyczność, barwność i sugestywność jej stylu. Ten tekst przejmuje grozą nawet współczesnego czytelnika. Wizja kataklizmów, które zstąpią na ziemię (spadające gwiazdy, występujące z brzegów morza i oceany, śmierć trzeciej części ludzkości), jest przerażająca!

Powiedz o ekspresji, z jaką ukazane zostało zło – stąd wrażenie, że to ono triumfuje nad światem.

Katastroficzny nastrój utworu zilustruj przykładem – przywołaj obraz stojącego na morzu anioła z mieczem w dłoni i zacytuj jego słynne słowa: „Nie będzie już więcej czasu” (zapowiedź końca świata).

.

W jakich innych tekstach literackich pojawia się motyw apokalipsy?

Oto wybrane utwory:

  • Apokalipsa św. Jana – jedna z ksiąg Nowego Testamentu, zapowiadająca koniec świata, wizje, które zostały objawione świętemu Janowi…
  • Dies irae Jana Kasprowicza – dramatyczny obraz Boga Sędziego i sądzonej przezeń ludzkości, napisany w okresie, kiedy młodopolski poeta „wadził się” jeszcze z Bogiem, zanim bunt i lęk zastąpiło pogodzenie ze Stwórcą, postawa franciszkańska.
  • Wczesne utwory Miłosza z okresu jego działalności w grupie Żagary, np. Roki, Obłoki – dramatyczne wiersze z lat trzydziestych, w których językiem wznioślejszym niż ten, który znamy z Piosenki o końcu świata zapowiadana jest apokalipsa…
  • Poemat Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego Koniec świata. Wizje świętego Ildefonsa czyli Satyra na Wszechświat – w groteskowej formie, pełnej absurdu, ironii, kpiny, paradoksów mówi się o totalnym chaosie świata, któremu grozi katastrofa. Choć forma jest zupełnie inna niż np. w wierszach Miłosza i innych katastrofistów z lat 30. – wnioski te same: świat zmierza ku apokalipsie, symptomy tego można obserwować w codziennej rzeczywistości.
  • Wiersze wojenne Krzysztofa Kamila Baczyńskiego – obraz spełniającej się apokalipsy.
  • U wrót doliny Zbigniewa Herberta – współczesny wiersz pokazujący koniec świata – Sąd Ostateczny w taki sposób, że spotkanie z Bogiem niepokojąco przypomina sytuację ze świata totalitaryzmów. Ludzie, którzy zjawiają się w Dolinie Jozefata, boją się nowej sytuacji, oddzielenia od bliskich im ludzi, przedmiotów, zwierząt. Jak w obozie koncentracyjnym, jak podczas ataku terrorystycznego…

Zobacz:

APOKALIPSA

Apokalipsa św. Jana

Wyjaśnij, na czym polega wizyjność i uniwersalny sens Apokalipsy św. Jana.

Wyjaśnij, na czym polega wizyjność i uniwersalny sens Apokalipsy św. Jana.

Biblia – informacje ogólne