Znaczenie Apokalipsy św. Jana
Apokalipsa dosłownie oznacza odsłonięcie, objawienie. Jest to szczególny rodzaj wypowiedzi biblijnej, który opisuje tajemnice czasów ostatecznych (czyli koniec świata).
- Apokalipsa św. Jana nie jest jedyną apokalipsą biblijną, lecz jest najważniejsza – zamyka całość świętej księgi, jest źródłem odniesień i nawiązań późniejszej literatury.
- Księga ta zawiera widzenie św. Jana, który prorokuje, ogląda w swoim objawieniu koniec świata. Św. Jan przepowiada przyszłe losy, grozi, pociesza, przestrzega ludzkość.
- Apokalipsa prezentuje także walkę dobra i zła, upadek ludzkości i przywracanie ładu świata.
Jest to księga trudna do zrozumienia, bo tajemnicza i obfitująca w ogromną ilość symboli, znaczących wizji, znaków, liczb itp. Znane symbole to:
- cztery zwierzęta (lew, wół, orzeł i zwierzę o ludzkiej twarzy),
- bestia – Antychryst,
- smok walczący z kobietą,
- siedem trąb i siedem pieczęci.
Oto księga przeznaczeń Bożych zamknięta jest siedmioma pieczęciami. Łamie je Baranek, po czym ukazują mu się symboliczne zwierzęta i czterej jeźdźcy: na koniu białym, ognistym, czarnym i trupio bladym. Ukazuje się także znak: Niewiasta i Smok – obraz walki, w której przegrywa smocza bestia – uosobienie szatana. Oczywiście, objawienie to za pomocą symboli i tajemnic odsłania dalsze dzieje ludzkości i Kościoła. Co czeka ludzkość? Głód, wojny, zarazy i katastrofy, ale w końcu – triumf dobra nad złem, Kościoła nad szatanem i zwycięstwo Chrystusa. Całość przekazu ukryta jest pod tajemniczymi symbolami i trudna do rozszyfrowania.
Znaki i symbole Apokalipsy…
- Liczby:
- cztery – symbol świata ziemskiego (4 strony świata, 4 żywioły, wiatry, epoki itd.);
- siedem – mistyczna liczba, tajemnica, w Apokalipsie jest 7 gwiazd, 7 pieczęci, 7 trąb, 7 aniołów itd.
- Barwy:
- biel – zwycięstwo,
- ogień – wojna,
- czerwień – głód, nędza,
- blady – śmierć.
- Osoby:
- Baranek – Chrystus,
- Niewiasta – Kościół, wiara,
- Smok – Szatan, zło,
- Jeźdźcy – niosą: wojnę, zabór, głód, śmierć.
- Przedmioty:
- pieczęć – wyroki Boże,
- księga – zapis planów Boga,
- łuk – zwycięstwo, zabór,
- miecz – wojna, zniszczenie.
- Zwierzęta:
- lew – zwycięstwo,
- wół – wojna,
- orzeł – głód,
- zwierzę z twarzą człowieka – śmierć.
Nawiązania do Apokalipsy św. Jana
Do Apokalipsy św. Jana nawiązywało wielu późniejszych twórców – czy to do całości proroctwa, wizji końca świata, czy do pojedynczych symboli. Można wymienić:
- poezję barokową (wizję walki z szatanem);
- twórczość romantyków:
– Widzenie księdza Piotra w Dziadach – Adama Mickiewicza,
– Uspokojenie – Juliusza Słowackiego,
– Nie-Boska komedia – Zygmunta Krasińskiego;
- Hymny Jana Kasprowicza;
- poeci katastrofiści międzywojnia:
- Józef Czechowicz,
- Czesław Miłosz;
- poeci apokalipsy spełnionej:
- Krzysztof Kamil Baczyński,
- Tadeusz Gajcy;
- poeci współcześni:
- Czesław Miłosz – Piosenka o końcu świata,
- Zbigniew Herbert – U wrót doliny, Siódmy anioł,
- Edward Stachura– Sanctus;
- proza:
– Mała apokalipsa – Tadeusz Konwicki,
– Imię róży – Umberto Eco.
Uwaga
Mówiąc o walorach artystycznych Apokalipsy…, podkreśl plastyczność, barwność i sugestywność jej stylu. Ten tekst przejmuje grozą nawet współczesnego czytelnika. Wizja kataklizmów, które zstąpią na ziemię (spadające gwiazdy, występujące z brzegów morza i oceany, śmierć trzeciej części ludzkości), jest przerażająca!
Powiedz o ekspresji, z jaką ukazane zostało zło – stąd wrażenie, że to ono triumfuje nad światem.
Katastroficzny nastrój utworu zilustruj przykładem – przywołaj obraz stojącego na morzu anioła z mieczem w dłoni i zacytuj jego słynne słowa: „Nie będzie już więcej czasu” (zapowiedź końca świata).
.
W jakich innych tekstach literackich pojawia się motyw apokalipsy?
Oto wybrane utwory:
- Apokalipsa św. Jana – jedna z ksiąg Nowego Testamentu, zapowiadająca koniec świata, wizje, które zostały objawione świętemu Janowi…
- Dies irae Jana Kasprowicza – dramatyczny obraz Boga Sędziego i sądzonej przezeń ludzkości, napisany w okresie, kiedy młodopolski poeta „wadził się” jeszcze z Bogiem, zanim bunt i lęk zastąpiło pogodzenie ze Stwórcą, postawa franciszkańska.
- Wczesne utwory Miłosza z okresu jego działalności w grupie Żagary, np. Roki, Obłoki – dramatyczne wiersze z lat trzydziestych, w których językiem wznioślejszym niż ten, który znamy z Piosenki o końcu świata zapowiadana jest apokalipsa…
- Poemat Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego Koniec świata. Wizje świętego Ildefonsa czyli Satyra na Wszechświat – w groteskowej formie, pełnej absurdu, ironii, kpiny, paradoksów mówi się o totalnym chaosie świata, któremu grozi katastrofa. Choć forma jest zupełnie inna niż np. w wierszach Miłosza i innych katastrofistów z lat 30. – wnioski te same: świat zmierza ku apokalipsie, symptomy tego można obserwować w codziennej rzeczywistości.
- Wiersze wojenne Krzysztofa Kamila Baczyńskiego – obraz spełniającej się apokalipsy.
- U wrót doliny Zbigniewa Herberta – współczesny wiersz pokazujący koniec świata – Sąd Ostateczny w taki sposób, że spotkanie z Bogiem niepokojąco przypomina sytuację ze świata totalitaryzmów. Ludzie, którzy zjawiają się w Dolinie Jozefata, boją się nowej sytuacji, oddzielenia od bliskich im ludzi, przedmiotów, zwierząt. Jak w obozie koncentracyjnym, jak podczas ataku terrorystycznego…
Zobacz:
Wyjaśnij, na czym polega wizyjność i uniwersalny sens Apokalipsy św. Jana.
Wyjaśnij, na czym polega wizyjność i uniwersalny sens Apokalipsy św. Jana.