Wyjaśnij, na czym polega wizyjność i uniwersalny sens Apokalipsy św. Jana.
Jak zacząć?
Od ogólnych informacji o tej księdze Nowego Testamentu oraz wyjaśnienia okoliczności jej powstania. Można też podać informacje o domniemanym autorze Apokalipsy. Święty Jan był najmłodszym z apostołów Chrystusa, jego ulubionym uczniem. Zwano go też Boskim. Tradycja głosi, że po śmierci Jezusa zabrał Matkę Boską do Efezu.
Większość uczonych twierdzi jednak, że wcale nie był autorem Ewangelii św. Jana, Listów Jana Apostoła, Apokalipsy… Jednakże zgodnie z biblijną wersją wydarzeń przebywając na wyspie Patmos, Jan doświadczył objawienia (dlatego Apokalipsa… bywa inaczej nazywana Objawieniem…), podczas którego ujrzał nie tylko przyszłe losy Kościoła, ale również całej ludzkości. Apokalipsa… jest zapisem tej wizji.
Treść i wizyjność
Jest ona jedyną wizyjną księgą Nowego Testamentu (w Starym Testamencie wizje przyszłości pojawiają się w Księdze Proroków). Już pierwsze wersy Apokalipsy… zapowiadają jej profetyczny (proroczy, wizyjny) charakter – czytamy w nich, że cały tekst będzie dotyczył tego, co „potem dziać się będzie”. Pojawiają się w tej księdze cechy typowe dla wszystkich tekstów wizyjnych, takie jak:
- rozbudowana metaforyka,
- nagromadzenie symboli,
- podniosły, natchniony, graniczący z ekstazą (zachwyt, uniesienie i zupełne oderwanie się od rzeczywistości) nastrój.
Podaj przykłady konkretnych pojawiających się w niej symboli i metafor (siedem pieczęci, siedem trąb rozdanych aniołom, którzy mają zwiastować światu zbliżające się nieszczęścia, niewiasta i smok, bestia z ziemi, czterej jeźdźcy Apokalipsy) i podkreśl związane z nimi trudności interpretacyjne. Badacze Biblii toczą spory o znaczenie każdego z nich, ale z pewnością nigdy nie zostaną one rozstrzygnięte. Jak wszystkie wielkie dzieła wizyjne Apokalipsa św. Jana wymyka się jednoznacznym odczytaniom – aby poprzeć tę myśl, odwołaj się do III części Dziadów i zacytuj tajemnicze, ciągle nierozszyfrowane słowa „A imię jego czterdzieści i cztery”.
Uniwersalność Apokalipsy…
Mimo trudności ze szczegółową interpretacją Objawienia… śmiało możemy wskazać jego dwa podstawowe sensy.
- Pierwszy – to sens ściśle religijny. Zgodnie z nim świat pełen jest zła i cierpienia. Najczęściej doświadczają go osoby (bądź narody) prawe i niewinne. Ludzie poczytują to za niesprawiedliwość i wydaje się im, że Bóg przestał zajmować się ich sprawami, a nawet stracił z oczu całą ziemię. Tak jednak nie jest – Stwórca dał bowiem ludziom swobodę tylko na pewien czas, potem zaś przyjdzie chwila osądu i rozliczenia. Na sprawiedliwych czeka niebieskie Jeruzalem, a w nim – wieczna szczęśliwość, natomiast przed potępionymi pojawi się „jezioro zionące siarką ognistą” (zagłada).
- Uniwersalna wymowa Apokalipsy… związana jest nie z jej wymową religijną, lecz sensem literackim. Zgodnie z nim przedstawioną tutaj wizję należy rozumieć jako metaforyczną przypowieść o odwiecznej walce dwóch potęg: dobra i zła, które rywalizują ze sobą niezależnie od mijających epok (na motywie takiej właśnie walki opierał się średniowieczny moralitet). Na tym właśnie polega uniwersalność i ponadczasowość Apokalipsy św. Jana!
Współczesne nawiązania
Apokalipsa… jest najbardziej niezwykłą księgą Nowego Testamentu i pod względem siły oddziaływania nie ma sobie równych! Określenia: „apokaliptyczne wizje” lub po prostu „apokalipsa” zadomowiły się w naszym codziennym języku i oznaczają nieuchronne zdarzenia i niemożliwe do uniknięcia nieszczęścia (np. apokalipsa czasów wojny). Stała się ona inspiracją dla wielu późniejszych twórców.
Nawiązania do jej wizyjnego, katastroficznego tonu odnajdujemy w:
- Hymnach Jana Kasprowicza,
- wieszczących wojnę wierszach Józefa Czechowicza i Czesława Miłosza,
- Mała apokalipsa Tadeusza Konwickiego (literacką aluzją do niej jest utwór i sam tytuł powieści).
Warto wspomnieć, że poetów Kolumbów (Baczyńskiego, Gajcego, Trzebińskiego…) nazywano poetami apokalipsy spełnionej.
Zobacz:
Na czym polegało zjawisko profetyzmu – jakie znasz przykłady biblijnych proroctw?