Romantyczny świat to świat ballad Mickiewicza, pejzaże zawarte w Sonetach krymskich, kraina Szwajcarii z wierszy Słowackiego i szlak wiodący romantyka na Wschód.
Oto zasady organizujące w utworach romantyków:
- Równouprawnienie istot realnych i fantastycznych. Rusałki, zjawy, osobistości pokroju Świtezianki zapełniają ten świat na równi z istotami ziemskimi.
- „Duchowa” postać natury. Romantycy uczynili z przyrody element żywy i czujący – przyroda bywała inspiracją poetyckiej wyobraźni, tłem wydarzeń określających odpowiednią atmosferę, istotą, która wraz z człowiekiem odczuwała jego cierpienia. Warto zwrócić uwagę na motyw gór w poezji romantycznej, „osobowość”, jaką nadaje nadaje im Mickiewicz w Sonetach krymskich, pejzaże Szwajcarii, wreszcie szczyt górski, bliżej nieba, idealne miejsce do romantycznych monologów (np. Mont Blanc).
- Irracjonalna interpretacja zjawisk tego świata. W romantyzmie wszystko jest możliwe:
- rozmowa ze zmarłym kochankiem (Romantyczność),
- życie po samobójstwie (Kordian),
- zemsta zza grobu (Lilie, Rybka) itd.
- Faworyzowanie nocy i ciemności jako czasu zdarzeń. Świat romantyczny lubi ciemność. Sprzyja on tajemnicy, odwiedzinom z zaświatów, wreszcie spiskowi politycznemu. Wiele scen romantycznych odbywa się pod osłoną nocy lub ciemności – obrzęd Dziadów, spisek w Kordianie itd.
- Współistnienie świata przeszłości i teraźniejszości. Romantycy uznali za źródło inspiracji historię i jej zabytki, przywoływali dawne postacie jako wzory postępowania w sytuacji współczesnej sobie (np. Anhelli, Grób Agamemnona, Kordian).
Zauważmy, że
romantycy zmienili sztywne ograniczenia myślenia o świecie. Kraina, którą zawarli w swoich utworach, jest ogromna: mało, że ogarnia kosmos, gwiazdy, zaświaty, zaludnia wody, ogarnia cały świat: Szwajcarię, Orient, szczyty górskie. Rozciąga się także w przeszłości: czas zatem także nie funkcjonuje tu w tradycyjnym rozumieniu tego pojęcia. Przeszłość trwa nadal (Norwid), przyszłość otwiera się w objawieniach i wizjach (Widzenie księdza Piotra), noc staje się ważniejsza od dnia. Wśród szeregu postaci fantastycznych, historycznych, natchnionych poetów wędrują zwykli ludzie i ludzie obłąkani – a słowo tych ostatnich ma swoją wagę… Jest zatem świat romantyczny niebezpieczny, nierzeczywisty, ale też ogromnie pociągający i egzotyczny dla zwykłego śmiertelnika.
Zobacz:
Które ballady Mickiewicza podejmują rozważania natury moralnej?