Idee romantyzmu dotarły do Polski z opóźnieniem, jego umowny początek to 1822 rok – wydanie Ballad i romansów Adama Mickiewicza – ale w niedługim czasie zdominowały literaturę polską, a wybitne osiągnięcia polskich twórców wzbogaciły dorobek romantyzmu europejskiego.
Romantyzm polski przypadł na szczególny okres w historii narodu.
- W Polsce kryzys wartości oświeceniowych zbiegł się z utratą niepodległości.
- Klęska Napoleona, którego uznawano za ostatnią szansę odzyskania wolności, pogrzebała nadzieje Polaków na niepodległość.
- Dawni żołnierze Kościuszki i Napoleona, uznając swoją bezradność, starali się funkcjonować w Królestwie Kongresowym.
- Młode pokolenie zareagowało na taką postawę buntem, który przemienił się w bunt światopoglądowy.
- Literatura była początkowo wyrazem tego buntu. Rozpoczął się spór o kategorie estetyczne i poznawcze.
- Po upadku powstania listopadowego nastąpiło upolitycznienie romantycznego światopoglądu, poezja przejęła rząd dusz, a poeta został uznany za narodowego przywódcę.
- W wielkich dramatach romantycznych (Dziady cz. III, Kordian) pojawiły się koncepcje mesjanizmu i winkelriedyzmu uzasadniające szczególną rolę Polski w dziejach świata.
Jak romantyzm europejski wpłynął na rozwój romantyzmu polskiego?
Polscy romantycy czytali obce dzieła najczęściej w oryginale. Spośród twórców europejskich największy wpływ na literaturę polską miała twórczość romantyków niemieckich – Goethego i Schillera, oraz angielskiego George’a Byrona.
Przejawiało się to w:
- podejmowaniu podobnych tematów i gatunków literackich;
- licznych przekładach dzieł tych twórców, których dokonywali polscy poeci m.in. Adam Mickiewicz;
- zachwycie poezją swoich zagranicznych kolegów, jaki wyrażali polscy poeci m.in. w listach.
Wielcy twórcy polskiego romantyzmu
W romantyzmie poeta był nie tylko autorem wierszy, ale natchnionym wyrazicielem wyższych prawd i tylko on oprócz prostego ludu zdolny był odkryć tajemnicę natury. Poezja kreowała to, co niewyrażalne. Zadaniem poety było objawienie prawd żywych; jako jednostka wybrana odgrywał rolę przywódcy narodu.
Trzech romantycznych poetów – Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki i Zygmunt Krasiński – zyskało miano narodowych wieszczów, późniejsze pokolenia odkryły, niezrozumiałą przez współczesnych autorowi, genialną poezję Cypriana Norwida. Odsłanianie pomników, sprowadzanie do kraju prochów romantycznych poetów przemieniało się w narodowe demonstracje.
Literatura i życie splatały się ze sobą, biografie twórców przypominają w wielu przypadkach losy literackich bohaterów, niestety, przede wszystkim przez swój tragizm urodzonych w niewoli i umierających na obczyźnie.
Romantycy polscy – zestawienie
- Młodzi – pierwsi romantycy:
- Kazimierz Brodziński (szermierz w walce z klasykami)
- Maurycy Mochnacki – wybitny krytyk literacki i teoretyk romantyzmu
- Poeci „ukraińscy”:
- Antoni Malczewski – autor powieści poetyckiej Maria
- Seweryn Goszczyński – autor Zamku kaniowskiego
- Józef Zaleski – autor ballad, dumek i poematu Duch od stepu
- Trzech wieszczów:
- Adam Mickiewicz (1798-1855)
- Juliusz Słowacki (1809-1845)
- Zygmunt Krasiński (1812-1859)
- „Romantyk spóźniony”:
- Cyprian Kamil Norwid (1821-1883)
- Romantyczny komediopisarz:
- Aleksander Fredro (1793-1876)
- „Romantycy krajowi”:
- Wincenty Pol
- Ryszard Berwiński
- Lucjan Siemieński
- Kornel Ujejski
- Mieczysław Romanowski
- Władysław Syrokomla
- Teofil Lenartowicz
- Powieściopisarze:
- Józef Kraszewski
- Henryk Rzewuski
- Zygmunt Kaczkowski
- Narcyza Żmichowska
- Władysław Łoziński
Najważniejsze tematy polskiego romantyzmu
- Walka o wolność ojczyzny;
- Mesjanizm narodowy;
- Poezja i poeta;
- Miłość romantyczna.
Zobacz:
https://aleklasa.pl/gimnazjum/c214-lekcje-z-epok-literackich/c221-romantyzm/romantyzm-w-polsce-2
Zarysuj tło społeczno-polityczne kształtujące specyfikę polskiego romantyzmu.
Jakie były ramy czasowe i wewnętrzny podział polskiego romantyzmu?