Czesław Miłosz
Wiara, Nadzieja, Miłość
z cyklu Świat (Poema naiwne)
Wiara
Wiara jest wtedy, kiedy ktoś zobaczy
Listek na wodzie albo kroplę rosy
I wie, że one są – bo są konieczne.
Choćby się oczy zamknęło, marzyło,
Na świecie będzie tylko to, co było,
A liść uniosą dalej wody rzeczne.
Wiara jest także, jeżeli ktoś zrani
Nogę kamieniem i wie, że kamienie
Są po to, żeby nogi nam raniły.
Patrzcie, jak drzewo rzuca długie cienie,
I nasz, i kwiatów cień pada na ziemię:
Co nie ma cienia, istnieć nie ma siły.
Nadzieja
Nadzieja bywa, jeżeli ktoś wierzy,
Że ziemia nie jest snem, lecz żywym ciałem,
I że wzrok, dotyk ani słuch nie kłamie.
A wszystkie rzeczy, które tutaj znałem,
Są niby ogród, kiedy stoisz w bramie.
Wejść tam nie można. Ale jest na pewno.
Gdybyśmy lepiej i mądrzej patrzyli,
Jeszcze kwiat nowy i gwiazdę niejedną
W ogrodzie świata byśmy zobaczyli.
Niektórzy mówią, że nas oko łudzi
I że nic nie ma, tylko się wydaje,
Ale ci właśnie nie mają nadziei.
Myślą, że kiedy człowiek się odwróci,
Cały świat za nim zaraz być przestaje,
Jakby porwały go ręce złodziei.
Miłość
Miłość to znaczy popatrzeć na siebie,
Tak jak się patrzy na obce nam rzeczy,
Bo jesteś tylko jedną z rzeczy wielu.
A kto tak patrzy, choć sam o tym nie wie,
Ze zmartwień różnych swoje serce leczy,
Ptak mu i drzewo mówią: przyjacielu.
Wtedy i siebie, i rzeczy chce użyć,
Żeby stanęły w wypełnienia łunie.
To nic, że czasem nie wie, czemu służyć:
Nie ten najlepiej służy, kto rozumie.
Rodzaj liryki
Liryka refleksyjna, filozoficzna – utwory Miłosza to poetyckie rozważania na temat wartości, to filozoficzne małe traktaty na temat wiary, nadziei i miłości.
Tytuły wierszy
Nawiązują do trzech cnót ewangelicznych – najważniejszych wartości w życiu nie tylko chrześcijanina. Autor wierszy od razu wyjaśnia, o czym wiersz będzie. A więc – Wiara, Nadzieja, Miłość.
Temat wierszy
Temat, oczywiście, został określony w tytułach. Ale tytuły nie wyjaśniają, o jakiej miłości, wierze i nadziei będzie mowa. Jakie to uczucia, wartości? Kogo dotyczą – matki, ojca, Boga, dziewczyny, chłopaka? Wiara, nadzieja i miłość z wierszy to wartości bardzo szerokie, nie dotyczą np. tylko relacji między dwojgiem ludzi. Chodzi o uczucia, które żywimy do całego świata, do wszystkich ludzi.
Definicja wiary, nadziei i miłości w wierszu
WIARA
– niezbędna w życiu
– pewność, że nie ma przypadków
– przekonanie, że wszystko jest zaplanowane, ma swoje miejsce
– umiejętność dostrzegania piękna świata, mimo jego złej strony
NADZIEJA
– ulotna
– rzadko spotykana
– przeciwieństwo pewności
– wewnętrzny spokój
– wiara w sens i wyższy porządek świata (także tego po śmierci)
MIŁOŚĆ
– przyjaźń ze światem
– zgoda
– sens
– pokora
– skromność
– służba
– mądrość
Postać mówiąca w wierszach
Nie możemy wiele powiedzieć na temat podmiotu lirycznego w naszych wierszach. Nie ujawnia się całkowicie. Nie wiemy na przykład, czy to kobieta, czy mężczyzna. Ktoś młody czy stary. Może to ktoś taki jak Ty? To z pewnością ktoś myślący, zastanawiający się nad tym, czym jest miłość, wiara i nadzieja; czy mają sens, kiedy są. A może to po prostu autor wiersza? Jest to bardzo prawdopodobne.
Symbole w wierszach
- listek na wodzie, kropla rosy (symbol ulotnych rzeczy, ważnych, ale przemijających jak poranna rosa czy unoszony prądem rzeki liść)
- kamień (symbol czegoś stałego, doskonałego, a jednocześnie czegoś, co może nas zranić)
- cień (symbol gorszej, mroczniejszej strony naszego życia)
- ogród (ze swoim bogactwem barw, różnorodnością życia symbolizuje nasze życie, świat)
Przesłanie wierszy
O prawdziwej wierze możemy mówić wtedy, gdy jesteśmy spokojni i ufni, mamy pewność, że w życiu nic nie jest przypadkowe i wszystko (nawet cierpienie) jest potrzebne.
Nadzieja nie jest czymś stałym, ona bywa. Dlatego ten, kto ją zna, może uważać się za szczęśliwego i spokojnego człowieka. To przeświadczenie o sensowności naszego istnienia, również tego po śmierci.
Miłość nie ma w sobie nic z egoizmu. Ten, który kocha, nie myśli tylko o sobie, nie wywyższa się. Cały świat jest jego bratem, ceni każdy element tego świata na równi ze sobą. Jest pokorny, tolerancyjny, cierpliwy i dobry. Pomaga, służy innym i to mu wystarcza, by czuć się wartościowym i szczęśliwym stworzeniem.
Nastrój wierszy
Ściśle wiąże się z tematem utworów. Podmiot liryczny rozważa o wartościach duchowych, filozofuje. Nastrój wierszy jest więc refleksyjny, poważny.
Budowa wierszy
Nie jest skomplikowana.
Wiara – dwie sześciowersowe zwrotki (każdy ma jedenaście sylab); rymy okalające abba, ale tylko w czterech ostatnich wersach zwrotek (marzyło – było, konieczne – rzeczne, raniły – siły, cienie – ziemię).
Nadzieja – trzy strofy (pięć, cztery i sześć wersów); rymy w dwóch pierwszych zwrotkach mają układ krzyżowy abab (ciałem – znałem, kłamie – bramie, na pewno – niejedną, patrzyli – zobaczyli), natomiast w ostatniej nieco bardziej skomplikowany: abcabc (łudzi – odwróci, rzeczy – leczy, wielu – przyjacielu).
Miłość – dwie strofy (pierwsza ma sześć wersów, druga – cztery), nie są identycznej długości, jednakże każdy wers w obu ma po jedenaście sylab; rymy są ułożone na przemian w wersach (w pierwszym i trzecim, w drugim i czwartym itd.), są to więc rymy krzyżowe, czyli przeplatane abab, (siebie – nie wie, wielu – przyjacielu, rzeczy – leczy, użyć – służyć, łunie – rozumie).
Środki poetyckie
Język utworów jest prosty i zwięzły. Nie ma tu wielu środków poetyckich, ale możemy wyszczególnić kilka.
Personifikacja (uosobienie) – nadanie przedmiotom lub zwierzętom cech ludzkich: Ptak mu i drzewo mówią: przyjacielu.
To uosobienie jest w wierszu Miłość najwyraźniejszym środkiem poetyckim. Co oznacza? Ptaki i drzewa tak naprawdę nie mówią, nie znają naszego języka, nie możemy porozumiewać się z nimi za pomocą słów. Jednakże czasami nie potrzeba słów, by okazać komuś przyjaźń czy miłość. Człowiek kochający jest częścią świata, czuje więź ze zwierzętami i roślinami, przyjaźni się z nimi.
Metafora (nowe, niespotykane połączenie słów, które osobno mają zupełnie inne znaczenie, niż zestawione ze sobą; inaczej – przenośnia):
- wypełnienia łunie
To określenie miłości, w której wszystko jest proste, jednolite, zgrane, spójne, harmonijne, wzajemnie się uzupełnia;
- ogród świata
Określenie z wiersza Nadzieja różnorodności świata – jego kolorów i form życia.
Porównanie (podkreślenie jakiejś właściwości przez wskazanie na podobieństwo do czegoś innego, do innej cechy, zjawiska):
- Miłość to znaczy popatrzeć na siebie,
Tak jak się patrzy na obce nam rzeczy
Bardzo rozbudowane, dwuwersowe porównanie, tzw. homeryckie. Co ulega porównaniu? Co jest zestawione? Sposób patrzenia na siebie i na inne rzeczy.
- rzeczy, które tutaj znałem,
Są niby ogród (…)
Poetyckie określenie nadziei, porównanie życia do barwnego ogrodu;
- Cały świat za nim zaraz być przestaje,
Jakby porwały go ręce złodziei.
Człowiek, który nie ma nadziei, myśli i postępuje bez sensu. Wydaje mu się, że nic poza światem ziemskim nie istnieje, a przecież śmierć to nie koniec życia.
Epitety (przymiotnik towarzyszący rzeczownikowi w wierszu):
„obce rzeczy”, „zmartwień różnych”, „swoje serce”, „wody rzeczne”, „długie cienie”, „żywym ciałem”, „kwiat nowy”.
Zobacz:
Poezja Miłosza obszarem zagadnień uniwersalnych. Rozwiń temat, odwołując się do twórczości poety.