Sprawdź swoją wiedzę przed egzaminem
Leopold Staff
Odys
Niech cię nie niepokoją
Cierpienia twe i błędy.
Wszędy są drogi proste,
Lecz i manowce są wszędy.
Bo o to chodzi jedynie,
By naprzód wciąż iść śmiało,
Bo zawsze się dochodzi
Gdzie indziej, niż się chciało.
Zostanie kamień z napisem:
tu leży taki i taki.
Każdy z nas jest Odysem,
Co wraca do swej Itaki.
Jak rozumieć wiersz Staffa?
Wędrówka w czasie i przestrzeni
Odyseusz krążył po morzu – przygód miał co niemiara, bał się, uciekał, zwyciężał. Samo życie, bo przecież to wszystko to wielka przenośnia. Możemy śmiało nazwać swoje życie oceanem, który wcale nie musi być Spokojny. Staff mówi o tym bardzo prosto i bardzo ładnie – na twojej mapie życia będą manowce i drogi proste, będą cierpienia i błędy, ale one mają prawo tam być.
To banalna prawda, ale dobrze ją usłyszeć. Uświadamia sobie człowiek wówczas, że znienawidzony nauczyciel winien nerwicy trzech pokoleń to tylko Cyklop, a koleżanka z III b ma w sobie coś z nimfy Kirke i można przy niej zapomnieć o całym świecie. Zupełnie możliwą rzeczą jest też przepłynięcie między Scyllą a Charybdą, np. można zadowolić zarówno ambicje rodziców, dotyczące kariery, jak i przyjaciół, którym w głowie rozrywkowe spotkania. Nawet śpiewowi syren można się oprzeć – albo się człowiek dobrze przywiąże do masztu, albo ma tak silną wolę. A syren w naszych czasach coraz więcej, jedne kuszą reklamą, drugie niebezpiecznym nałogiem, trzecie żądzą posiadania…
Poeta optymista czy pesymista?
- Staff-optymista twierdzi, że najważniejsze jest, by sunąć naprzód. Docenił aktywność ludzką.
Dostrzegł, że działanie i dążenie do celu są ważniejsze nawet niż sam cel. I bardziej fascynujące.
- Ale Staff-pesymista trochę kpi z nas, mówiąc, że zawsze dochodzi się gdzie indziej, niż się chciało.
Ładna pociecha w tej mozolnej podróży. Czy człowiek nie jest w stanie przewidzieć swoich dróg, możliwości i przystanków? Nie, ale dojdzie, gdzie ma dojść, jeśli tylko będzie szedł. Nieznane może okazać się zupełnie zadowalające, w końcu gdzieś dochodzimy.
Wiersz o śmierci
Nawet w refleksji o śmierci gości optymizm. Ostatnia strofa to przecież obrazek cmentarny, powinien budzić dreszcz. Kamień z napisem: taki a taki. Nagrobek z nazwiskiem – kres podróży. A przecież Itaka – to w powszechnym odczuciu bezpieczna przystań, dom, cel i spełnienie marzeń. Wszystko się zgadza. Staff postrzega śmierć jako dotarcie do swojej wyspy, niezależnie od planów, chęci i zapatrywań.
TEST
1. Przeczytaj wiersz. Krótko scharakteryzuj podmiot liryczny.
2. Uzasadnij, że każdy z nas jest adresatem wiersza. W odpowiedzi zacytuj odpowiednie fragmenty tekstu.
3. Jakich ludzi szczególnie ceni podmiot liryczny?
Podaj trzy przymiotnikowe określenia.
……………………………………………………..
……………………………………………………..
……………………………………………………..
4. Wypisz dwie rady i dwie prawdy życiowe, jakie przekazuje nam podmiot liryczny w 1 i 2 zwrotce.
RADA
A. ………………………………………………
B. ………………………………………………
PRAWDA ŻYCIOWA
A. ………………………………………………
B. ………………………………………………
5. Wyjaśnij przenośny sens wyrazu i wyrażenia.
manowce – ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
kamień z napisem – ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
6. Leopold Staff wykorzystał w wierszu Odys motyw wędrówki. Udowodnij, że w kontekście utworu wyraz wędrówka ma znaczenie dosłowne i znaczenie przenośne.
znaczenie dosłowne – …………………………..
znaczenie przenośne – ………………………….
7. Jak rozumiesz następujący fragment:
Każdy z nas jest Odysem,
Co wraca do swej Itaki.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
8. W formie zdania pojedynczego przedstaw przesłanie wiersza.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
9. Wypisz z wiersza po jednym przykładzie epitetu, archaizmu, sentencji. Wyjaśnij ich funkcję w utworze.
epitet – ……………………………………….. funkcja w utworze – ……………………………………………………………………………
archaizm – …………………………………. funkcja w utworze – ……………………………………………………………………………
sentencja – …………………………………. funkcja w utworze – …………………………………………………………………………….
Odpowiedzi
Odp. 1. Podmiot liryczny to człowiek, który ma już na swoim koncie różne doświadczenia życiowe i w związku z tym daje czytelnikowi rady, jak należy w życiu postępować.
Odp. 2. Dowodem na to, że każdy z nas jest adresatem wiersza Odys jest bezpośredni zwrot do odbiorcy zapisany już w pierwszym wersie: „Niech cię nie niepokoją” poprzez użycie zaimka „cię” i sformułowanie „Każdy z nas” w przedostatnim wersie.
Odp. 3. ludzi – wytrwałych, odważnych, upartych
Odp. 4.
RADA
A. Nie martw się tym, że popełniasz błędy.
B. Idź odważnie przez życie.
PRAWDA ŻYCIOWA
Wszyscy popełniają błędy.
Życie jest nieprzewidywalne.
Odp. 5.
manowce – trudności życiowe, niepowodzenia
kamień z napisem – śmierć/koniec życia
Odp. 6.
znaczenie dosłowne – podróż, wyprawa, wycieczka
znaczenie przenośne – życie/czas od narodzin do śmierci
Odp. 7. Życie każdego człowieka to trudna wędrówka, która jednak ma określony cel.
Odp. 8. Przez życie należy iść odważnie, wytrwale i godnie.
Odp. 9.
epitet – proste (drogi)
funkcja w utworze – uwydatnia fakt, że w życiu zdarzają się jasne, oczywiste, łatwe do przewidzenia i przeżycia sytuacje.
archaizm – wszędy
funkcja w utworze – zaimek użyty w formie archaicznej (dzisiaj: wszędzie) ma za zadanie zwrócić
uwagę czytelnika na podniosłość wypowiedzi. Nadaje słowom podmiotu lirycznego uroczysty charakter.
sentencja
Każdy z nas jest Odysem,
Co wraca do swej Itaki.
funkcja w utworze – obecność sentencji uświadamia czytelnikowi uniwersalność przesłania utworu.
Zobacz: