Okolicznik jest częścią zdania. Należy do grupy orzeczenia, a jego zadaniem jest najczęściej określanie czasownika, np.

  • Pojechałem wczoraj. (kiedy? wczoraj – okolicznik wczoraj wskazuje na czas wykonania czynności).
  • Babcia Weroniki pracowała w aptece. (gdzie? – w aptece – okolicznik wskazuje na miejsce wykonywania czynności).
  • Olka spała spokojnie. (jak? – spokojnie – okolicznik wskazuje na sposób wykonania czynności).

Okolicznik może określać też przymiotnik, np. bardzo ładny kolor.

Jak zapytać o okolicznik?
O okolicznik możesz zapytać np.

  • gdzie?
  • skąd?
  • kiedy?
  • dokąd?
  • jak długo?
  • w jaki sposób?
  • po co

 

Okolicznik należy do grupy orzeczenia, a jego rolą jest:

określanie

  • czasownika
    – szybko biegnie
    – przyjdzie jutro
    – pracuje w sklepie
  • przymiotnika
    – strasznie ponury dzień
    – bardzo ładny poranek
    – mało znaczący fakt
  • przysłówka
    – bardzo ładnie śpiewasz,
    – mówi niezwykle spokojni
    – ekstremalnie trudna trasa

informowanie o okolicznościach, czyli o:

  • czasie,
  • miejscu,
  • sposobie,
  • celu,
  • przyczynie,
  • warunku wykonania jakiejś czynności.

Zapamiętaj! Dzięki okolicznikowi możemy określić czas, miejsce czy cel jakiegoś działania.

 

W zdaniu okolicznikiem może być:

• rzeczownik
– Wieczorem wróciliśmy do domu.
– Rano spadł śnieg.
– Szliśmy brzegiem morza.

• wyrażenie przyimkowe
– Zaprosiłam kolegów do domu.
– Od rana pada deszcz.
– Posprzątaj bałagan na biurku.
– Płakał z żalu.

• przysłówek
– Mieszkam niedaleko ciebie.
– Ubierz się elegancko.
– Mów wyraźnie.

• zaimek przysłowny
– Pójdziemy tamtędy.
– Tu i tam leżały porozrzucane gazety
– Tam leżały oberwane gałęzie.

• imiesłów przysłówkowy współczesny
– Szedł, podskakując.
– Pisał wypracowanie, słuchając radia.
– Olka siedziała przy biurku, garbiąc się.

• bezokolicznik
– Przyszedł prosić o pomoc.
– Poszedł zadzwonić.

 

Podział okoliczników

  • okolicznik czasu
  • okolicznik miejsca
  • okolicznik sposobu
  • okolicznik celu
  • okolicznik przyczyny
  • okolicznik warunku
  • okolicznik przyzwolenia
  • okolicznik względu
  • okolicznik sytuacyjny
  • okolicznik stopnia i miary

 

Zapamiętaj rodzaje okoliczników!

Okolicznik czasu

Te okoliczniki określają czas, w jakim odbywała się dana czynność.

  • kiedy?
    – Dlaczego wstałeś o świcie?
    – Mieszkała tu przed laty.
  • w jakim czasie?
    – Od drugiej do trzeciej pisaliśmy test.
  • jak długo?
    – Nasze milczenie trwało chwilę.
    – Długo myślałem nad tym zadaniem.
  • jak dawno?
    – Dawno, dawno temu, za górami, za lasami…
  • jak często?
    – Rzadko dostaję szóstki.
  • z jaką częstotliwością?
    – Każdego ranka wstaje o siódmej.
    – Co sobota wyjeżdżają na wieś.
  • odkąd, od kiedy?
    – Od samego początku byli skłóceni. Deszcz pada od rana.
  • do kiedy, dokąd?
    – Do wieczora muszę odrobić wszystkie lekcje.
    – Tańczą do białego rana!
    – Czekaliśmy na Ankę do ósmej.
    – Do środy muszę napisać pracę.

 

Okolicznik miejsca

Określa miejsce czynności, zjawisk, punkt wyjścia, kierunek ruchu osób, przedmiotów, drogę, po której odbywa się ruch.

Oto pytania, na które odpowiada:

  • gdzie?
    – Pracuję w sklepie.
    – Kiedy w końcu wrócisz do domu?
    – Pojechaliśmy nad jezioro.
    – Zuzia mieszka     daleko od Agnieszki.
  • skąd?
    – Wrócili z wycieczki.
  • dokąd?
    – Jadą nad morze.
  • którędy?
    – Wędrowali przez las.

Zauważmy, że okolicznikami czasu, podobnie jak miejsca, są najczęściej wyrażenia przyimkowe i przysłówki – wrócił wczoraj, posiedzi do niedzieli.


 Okolicznik sposobu

Opisują sposób wykonania czynności.

Oto pytania, na które odpowiada:

  • jak?
    – Pisze starannie, czyta płynnie, uczył się pilnie,
    – Szedł, kulejąc.
    – Zawodnicy biegli szybko.
    – Zosia spała spokojnie.
  • w jaki sposób?
    – Drzwi sali otworzyły się z trzaskiem.
    – Porusza się płynnie.
    – Musiałem nauczyć się wiersza na pamięć.
    – Zrobiła to z rozmysłem.


Okolicznik celu

Określają cel opisywanej czynności.

Pytania, na które odpowiada:

  • po co?
    – Wyszedł po chleb.
    – Idę do sklepu po czekoladę.
  • w jakim celu?
    – Przyszedł po radę.
    – Zrobiłam to dla zabawy.
    – Jadę na koncert.
    – Dla pewności dwa razy sprawdziłam.
    – Przyszedł, żeby oddać książkę.

 

Okolicznik przyczyny

Wyjaśniają powód zaistnienia czynności.

Pytania, na które odpowiada:

  • dlaczego?
    – Julka zaczerwieniła się ze złości.
    – Ubrała sweter, ponieważ zrobiło się zimno.
  • dzięki czemu?
    – Dzięki koleżankom Olka zdała do następnej klasy.
  • z jakiego powodu?
    – Z powodu deszczu odwołano wyjazd na wycieczkę.
    – W Afryce ludzie umierają z głodu.
  • z jakiej przyczyny?
    – Płakał z radości.
    – Zrobiłam to     z głupoty.
    – Twarz pobladła Marcinowi ze strachu.
  • przez co, kogo?
    – Pogniewała się przez twoje głupie żarty.

 

Okolicznik warunku

Okoliczniki te mówią o takich warunkach, od których zależy, czy czynność się odbędzie, czy nie.

Pytania, na które odpowiada:

  • pod jakim warunkiem?
    – Pojadę z tobą, jeśli będę miała czas.
    – Zrobię to pod warunkiem, że pomożesz mi posprzątać pokój.
    – Jeśli jutro będzie padać, będziemy musieli odwołać wycieczkę.
  • w jakim wypadku?
    – W przypadku choroby nie pojadę na wycieczkę.
    – W razie deszczu weź parasol.
    – Musicie pomyśleć o schronisku na wypadek deszczu.
    – W wypadku zgubienia biletu zapłacisz karę.

 

Okolicznik przyzwolenia

Okoliczniki te mówią o takich warunkach, które powinny przeszkodzić, a nie przeszkodziły w wykonaniu czynności.

Pytania, na które odpowiada:

  • pomimo co?
    – Pomimo bólu zawodnik dokończył bieg.
    – Pomimo upału ludzie nadal pracowali przy sianokosach.
  • mimo czego?
    – Spacerujemy     mimo zawiei.
    – Mimo deszczu wybraliśmy się na wycieczkę.
  • wbrew czemu?
    – Wbrew zakazom chłopcy weszli na zamarznięte jezioro.
  • na przekór czego?
    – Na przekór babci nie założyła czapki.


 Okolicznik stopnia i miary

Okolicznik stopnia określa siłę, intensywność zjawisk.

Pytania, na które odpowiada:

  • Jak?, jak bardzo?
    –     Małgosia jest nadzwyczaj koleżeńska.
    – Adam biegał bardzo szybko.
    – Droga, którą szli, stała się nagle ekstremalnie niebezpieczna.
  • w jakim stopniu?
    – Jestem strasznie zmęczony.
    – Ola była dla mnie niezwykle uprzejma.
    – Jestem prawie zdrowa.
    – Przez mgłę drugi brzeg rzeki był ledwie widoczny.

Okolicznik miary szczegółowo określa wymiary, objętość, ciężar przedmiotów.

  • ile?
    – Dół był na metr głęboki.
    – Szliśmy pięć godzin.
    – Szafa była akurat na szerokość drzwi.
    –Na pięć godzin zamknięto lotnisko.
    – Piłkarz przebiegł całą długość boiska.

 

Okolicznik względu

Wymienia, jaką cechę bierzemy pod uwagę, dokonując podziału przedmiotów i zjawisk.
Pytania, na które odpowiada:

  • pod jakim względem?
    – Pod względem ważności, to pierwsza taka sprawa.
    – To druga uczelnia w Polsce pod względem jakości kształcenia.
  • ze względu na co?
    – Ze względu na bezpieczeństwo ten samochód jest najlepszy.
    – Z uwagi na hałas nie mogli zrozumieć komunikatu.
    – Otrzymuje stypendium z uwag i na trudną sytuację materialną.

 

Okolicznik sytuacyjny

Określa sytuacje i okoliczności, w jakiej coś się dzieje.

Pytania, na które odpowiada:

  • kiedy?
    – W ciemnościach nie mogli odnaleźć drogi.
    – Kiedy pada, dzieci się nudzą .
    – Podczas mgły często dochodzi tu do wypadków.
  • w jakich okolicznościach?
    – W stresie nasze tętno przyśpiesza .
    – W niesprzyjających okolicznościach może dojść do wybuchu.

Facebook aleklasa 2

Zobacz:

Części zdania. Podstawowe informacje.

https://aleklasa.pl/matura/c317-nauka-o-jezyku/6-czesci-mowy-a-czesci-zdania

https://aleklasa.pl/gimnazjum/gramatyka/c172-skladnia/4-orzeczenie