Wielka czy mała litera?

Małą literą piszemy

• Wszelkie rzeczowniki pospolite:
  kot, człowiek, kanapa, obraz, biurko

• Nazwy dni tygodnia, nazwy miesięcy i okresów kalendarzowych:
  poniedziałek, sobota, czwartek, lipiec, miesiąc, kwartał, półrocze, rok, wiek, post, adwent.
  Wyjątek: Wielki Piątek, Wielka Sobota, Wielki Tydzień

• Nazwy obrzędów, zwyczajów i nazwy tańców:
  andrzejki, mikołajki, dyngus, zaręczyny, oczepiny, walentynki, polka, kujawiak, oberek.

• Nazwy epok literackich, prądów kulturalnych, gatunków literackich i muzycznych:
  antyk, romantyzm, futuryzm, modernizm, epos, ballada, preludium, sonata, bolero

• Nazwy mieszkańców miast, osiedli, regionów i wsi:
  warszawianka, wrocławianin, lublinianin, poznaniak, lipczanka (mieszkanka wsi Lipce)

• Nazwy okręgów administracyjnych:
  województwo podlaskie, powiat sieradzki

• Nazwy strony świata i pojęć geograficznych:
  północ, południe, wschód, południowy zachód, biegun, przylądek, zatoka

• Przymiotniki utworzone od nazw geograficznych
  azjatycki, norweski, tatrzańskie (pejzaże), skandynawskie (kraje), (obyczaje) kaszubskie

• Nazwy wydarzeń historycznych:
  wojna stuletnia, kongres wiedeński, wojna chocimska, hołd pruski, bitwa pod Grunwaldem.
  Ze względów uczuciowych nazwy dotyczące nowszych wydarzeń historycznych można pisać wielkimi literami:
  • Powstanie Warszawskie,
  • Porozumienia Sierpniowe,
  • Obrady Okrągłego Stołu.

• Nazwy istot mitologicznych lub fantastycznych:
  krasnoludki, syrenki, rusałki, diabły, trole, baba-jaga, elfy, gnomy, trolle, wilkołaki.
  Ale imiona istot mitologicznych i baśniowych zawsze pisze się wielką literą:
  Herakles, Afrodyta, Ozyrys, Set, Marduk, Isztar

• Nazwy tytułów naukowych, zawodowych i godności:
  doktor, profesor, magister, inżynier, premier, prezydent, senator

• Wyrazy, takie jak pub, kawiarnia, restauracja, apteka, hotel, zajazd, które towarzyszą nazwom lokali i obiektów handlowych, ale nie wchodzą w ich skład:
  • cukiernia „Magda”,
  • księgarnia „Conrad”,
  • zajazd „Zagłoba”

• Nazwy religii i wyznawców:
  katolicyzm, buddyzm, islam, katolik, buddysta, protestant

• Nazwy walut:
  dolar, rubel, marka, frank, złoty, euro.

Wielką literą piszemy

• Imiona i nazwiska:
  Piotrek, Tomek, Magda, Jan Kowalski, Adam Nowak, Henryk Sienkiewicz, Staś Tarkowski.

• Przydomki, pseudonimy, przezwiska:
  Rudy, Piegus, Mały, Gruby.
  Gdy w skład nazwiska, pseudonimu lub przydomka wchodzą przyimki, piszemy je małą literą (pozostałe człony wielką), np. Jan bez Ziemi.

• Imiona własne zwierząt i roślin:
  Burek, Azor, Kleks, Reks, dąb Bartek.
  Ale nazwy gatunków roślin i ras zwierząt – zawsze małą literą:
  dog, pekińczyk, renkloda, malinówka, złota reneta, tulipan, storczyk.

• Nazwy dynastii
  Jagiellonowie, Piastowie, Habsburgowie, Andegaweni

• Imiona bogów i postaci mitologicznych:
  Zeus, Hera, Hefajstos, Demeter, Herakles, Atlas, Syzyf.

• Nazwy kontynentów, państw, miast, regionów, prowincji, regionów, osiedli, wsi
  Polska, Austria, Zakopane, Łódź, Kujawy, Teksas, Saksonia, Alzacja, Żuławy, Zawoja

• Nazwy mieszkańców kontynentów, państw i regionów, a także nazwy ludzi jako członków narodów, ras, plemion, szczepów:
  Afrykanin, Australijczyk, Azjata Niemiec, Rosjanin, Ślązak, Mazur, Wielkopolanin, Kaszub, Murzyn, Żyd, Apacz, Hebrajczyk, Aborygen.

• Nazwy (geograficzne) rzek, mórz, jezior, wysp, gór, wyżyn, nizin, pustyń, puszcz, wysp, zatok, kanałów, zalewów, cieśnin, szczytów gór, przełęczy, jaskiń, wodospadów (niezależnie od tego, czy nazwa ta składa się z jednego czy z kilku wyrazów).
  Wisła, Bałtyk, Morze Czerwone, Gopło, Tatry Wysokie, Rysy, Sahara, Puszcza Białowieska, Wyspy Wielkanocne, Zatoka Gdańska, Kanał Panamski, Zalew Zegrzyński, Niagara
  • Jeżeli nazwa własna składa się z dwu członów i drugi człon jest rzeczownikiem w mianowniku, który się nie odmienia, wtedy pierwszy człon (wyraz pospolity): góra, nizina, półwysep, morze, jezioro, pustynia itp. piszesz małą literą, natomiast człon drugi – wielką.
    pustynia Gobi, wyspa Uznam.
  • Jeżeli nazwa własna składa się z dwu członów i człon drugi jest rzeczownikiem w dopełniaczu lub przymiotnikiem w mianowniku, oba człony piszesz wielką literą.
    Góra Kościuszki, Kanał Panamski, Wyżyna Małopolska
    
  • Przymiotniki: południowy, północny, wschodni, zachodni piszesz wielką literą, jeżeli stanowią one integralną część nazw geograficznych, nazw państw lub innych jednostek terytorialnych lub administracyjnych.
    Beskidy Wschodnie, Morze Północne, Tatry Zachodnie, Timor Zachodni

• Nazwy gwiazd, planet, i konstelacji:
  Mała Niedźwiedzica, Gwiazda Polarna, Jowisz, Ziemia, Droga Mleczna, Księżyc, Słońce

• Nazwy mieszkańców planet:
  Ziemianin, Marsjanin, Wenusjanin.

• Nazwy dzielnic, ulic, placy, rynków, parków, budowli
  Mokotów, Plac Defilad, Stary Rynek, Park Saski, Barbakan, (katowicki) Spodek

• Jeżeli stojący na początku nazwy wyraz: ulica, aleja, plac, park, kopiec, kościół, klasztor, pałac, zamek, most, brama, cmentarz itp. jest tylko nazwą gatunkową (rodzajową), piszesz go małą literą, a pozostałe wyrazy, które wchodzą w skład nazwy – wielką literą.
  kościół Mariacki, osiedle Zawodzie, kopiec Kościuszki, cmentarz Rakowiecki, plac Unii Lubelskiej, ulica Parkowa
  ale Aleje Jerozolimskie, Aleje Ujazdowskie

• Nazwy świąt i dni świątecznych
  Nowy Rok, Boże Narodzenie, Wigilia, Wielkanoc, Boże Ciało, Dzień Matki, Dzień Dziecka, Święto Zmarłych, Wszystkich Świętych.

• Tytuły czasopism:
  Pani, Wprost, Polityka.
  • W tytułach które się nie odmieniają, wielką literą piszesz tylko pierwszy wyraz.
    Dookoła świata, Mówią wieki, Po prostu, Żyjmy dłużej, Na przełaj
    
  • Jeśli w tytule występuje spójnik albo przyimek, napisz go małą literą,
    Kobieta i Życie, Literatura na Świecie.

• Małą literą piszemy nazwy gatunkowe wydawnictw: dziennik, tygodnik, miesięcznik, kwartalnik.
  Ale, kiedy wyrazy tego typu są częścią tytułu: Nasz Dziennik, Tygodnik Powszechny, Kwartalni Literacki piszemy je wielką literą!

• Tytuły oraz pierwszy wyraz w tytułach wielowyrazowych dzieł sztuki, utworów literackich i naukowych, w tytułach ich rozdziałów, w tytułach dzieł sztuki, deklaracji i ustaw.
  • W pustyni i w puszczy,
  • Fizyka ciała stałego,
  • Hołd pruski,
  • Konstytucja 3 maja,
  • Kodeks pracy,
    Ale są wyjątki: Pismo Święte, Stary Testament.

• Tytuły filmów piszemy wielką literą, a w przypadku tytułów wielowyrazowych wielką literą piszemy pierwszy wyraz:
  Faraon, Podróż za jeden uśmiech.

• Jednowyrazowe tytuły programów, audycji i widowisk radiowych i telewizyjnych:
  • Wiadomości,
  • Teleexpress,
  • Panorama

• Nazwy jednostkowe urzędów, instytucji, szkół, fundacji, organizacji i towarzystw.
  • Publiczne Gimnazjum im Jana Kochanowskiego w Zawadach,
  • Sąd Rejonowy w Rzeszowie,
  • Ministerstwo Obrony Narodowej,
  • Uniwersytet Warszawski,
  • Sejm Rzeczypospolitej Polskiej

• Nazwy własne firm i przedsiębiorstw:
  Orlen, Winiary, Wedel, Kaliszanka

• Nazwy marek wyrobów przemysłowych:
  • pióro Parker,
  • samochód Opel,
  • spodnie Wrangler,
  • narty Elan,
  • buty Adidas

• Ale małymi literami – jeśli oznaczają konkretne nazwy wyrobów przemysłowych użytkowanych jako wyroby seryjne, np:
  Muszę kupić nowe adidasy.

• Nazwy imprez politycznych, sportowych, rozrywkowych i kulturalnych
  • Igrzyska Olimpijskie,
  • Bieg Piastów,
  • Międzynarodowy Konkurs Chopinowski

• Nazwy orderów i odznaczeń, nagród.
  • Małymi – nazwy: order, krzyż, medal, nagroda, jeśli nie wchodzą w skład pełnych nazw, np. order Virtuti Militari.
  • Jeśli są częścią nazw, piszemy je wielką literą – Order Orła Białego.

• Wielkimi literami piszemy również nazwy programów i systemów komputerowych
  Word, Exel, Power Point.

• Wielką literą pisze się przymiotniki utworzone od imion, nazwisk, pseudonimów, które odpowiadają na pytanie: czyj?
  • komedia Molierowska – czyja? napisana przez Moliera;
  • ballada Mickiewiczowska – czyja? napisana przez Mickiewicza,
  • poezja Miłoszowa – czyja? napisana przez Miłosza.

• Jeśli przymiotniki utworzone od imion, nazwisk odpowiadają na pytanie: jaki? i określają książki, sztuki, filmy, obrazy, ale nie są wytworem osoby, od której nazwiska je utworzono – piszemy je wówczas małą literą, np.
  • dramat szekspirowski – jaki? napisany w stylu Szekspira,
  • komedia molierowska – jaka? w stylu Moliera

Zapamiętaj!

• Wielką literą rozpoczynasz nowe zdanie.

• Piszesz list do mamy? Wielką literą napisz:
  Kochana Mamo!
  Z niecierpliwością czekałem na list od Ciebie!
  

• Piszesz pismo do dyrektora szkoły? Napisz wielką literą:
  Szanowny Panie Dyrektorze!
  Klasa II B ma zaszczyt zaprosić Pana na przedstawienie teatralne, które odbędzie się…”.

Zobacz:

Zasady ortografii

Interpunkcja. Zasady zastosowania przecinka