Przeczytaj uważnie ten tekst. Pomoże Ci on przy odpowiedziach na pytania.
O teatrze greckim:…
Teatr grecki, najdawniejszy teatr, jaki znamy, wyglądał zupełnie inaczej niż teatry współczesne (…). Odbywał się tylko parę razy w roku. Siedzibą teatru mogło być początkowo każde miejsce, z którego mieszkańcy całego miasta oglądać mogli duże widowisko. Do tego celu nadawało się najlepiej naturalne zbocze wzgórza, u którego stóp płaska powierzchnia pomieścić mogła chór i aktorów. Przedstawienie rozpoczynało się o wschodzie słońca, kończyło z zachodem i trwało w sumie kilka dni (…). Teatr był równocześnie konkursem poetyckim, przeglądem tańców, (…) a zarazem odświętnym miejscem spotkania całego miasta. Początkowo był to położony w pobliżu Świątyni Dionizosa (…) okrągły lub kwadratowy placyk zwany orchestrą, czyli miejsce do tańca.
Czy to prawda, że aktorzy greccy nosili maski?
Maska z dawien dawna odgrywała ogromną rolę w widowiskach o charakterze teatralnym. W wierzeniach i obrzędach ludów pierwotnych przypisywano masce moc magiczną, sądząc, że noszącego ją obdarza siłami nadprzyrodzonymi. W starożytnej Grecji do tych tradycji kultowych dołączyły inne, teatralne już potrzeby. Aktor musiał się starać przede wszystkim o to, żeby być dobrze widzianym i słyszanym przez licznie zgromadzoną publiczność. Sztuczne wyolbrzymianie postaci aktora osiągano za pomocą specjalnych kostiumów, a także za pomocą podwyższonego obuwia, czyli koturnów. Wyrazistość postaci aktora podnosiła i podkreślała odpowiednia maska. Pełniła ona funkcję dwojaką. Z jednej strony pozwalała wszystkim, najbardziej oddalonym widzom, na dokładne obserwowanie „wyrazu twarzy”, a więc właśnie maski aktora, z drugiej – szeroko otwarte usta maski stanowiły rodzaj megafonu wzmacniającego głos aktora. Starożytna tradycja grecka przypisuje wprowadzenie do teatru pierwszej maski tragicznej Tespisowi. Masek kobiecych (w teatrze greckim role kobiece grali mężczyŹni) użył rzekomo po raz pierwszy Trynichos, a maski wielobarwnej – Ajschylos. Maska była więc nieodłącznym atrybutem teatru greckiego od samego jego zarania (VI i V w. p.n.e.).
„Kto, kiedy, dlaczego…” Jacek Lipiński; „Wybór maski” Andrzej Banach
Część I
1. Początki teatru sięgają: (1p.)
a) IV wieku przed nasza erą
b) VI wieku przed naszą erą
c) II wieku przed naszą erą
d) V wieku naszej ery.
2. W starożytnym teatrze maska spełniała funkcję: (1p.)
a) magiczną – obdarzała noszącego ją aktora nadprzyrodzoną mocą.
b) praktyczną – pozwalała na obserwację „wyrazu twarzy” aktora i wzmocnienie jego głosu.
c) komiczną – wzbudzała śmiech i radość wśród widzów.
3. Które z podanych informacji określają pojęcia: teatr starożytny, teatr współczesny? (5 p.)
a) kilkadziesiąt przedstawień w roku
b) widowisko trwa od wschodu do zachodu słońca
c) miejsce przedstawień: budynek, zamknięty obszar
d) aktorami są kobiety i mężczyźni
e) występują aktorzy i chór
f) używa się masek
g) spektakl łączy się z tańcami i konkursami poetyckimi
h) miejsce przedstawień: teren otwarty, zbocze wzgórza
i) kilka przedstawień w roku
j) kobiece role grają mężczyźni
4. Postacie aktorów sztucznie podwyższano poprzez: (1p.)
a) przyklejanie do maski długiej brody i peruki
b) stosowanie specjalnego obuwia (koturnów)
c) umocowywanie podkładu pilśniowego na głowie aktora
5. Zwrot „zrzucić z siebie maskę” oznacza: (1p.)
a) ujawnić prawdę o sobie
b) uwolnić się od ciężkiej winy, grzechu
c) odetchnąć z ulgą
d) zmyć makijaż.
6. Z teatrem greckim kojarzy się: (1p.)
a) Prometeusz
b) Ajschylos
c) Syzyf
Odpowiedzi
1 .Odp. b) VI wieku przed naszą erą.
2. Odp. b0 praktyczną – pozwalała na obserwację „wyrazu twarzy” aktora i wzmocnienie jego głosu.
Egzaminujący oczekuje od Was zrozumienia treści tekstu wstępnego, umiejętności oceniania (porównaj z pyt. 1). Zauważcie, że łatwo pomylą się ci, którzy skojarzą maskę z obrzędami magicznymi (tak było tylko u ludów pierwotnych!) albo odniosą pojęcie maski tylko do komedii.
3. Odp.
teatr starożytny: b, e, f, g, h, i, j.
teatr współczesny: a, c, d.
4. Odp. stosowanie specjalnego obuwia (koturnów)
Jeśli jesteś spostrzegawczy i przeczytałeś tekst wstępny, łatwo poradzisz sobie z tym pytaniem. Nie trzeba znać historii teatru, żeby wiedzieć, co oznacza wyraz „koturn”.
5. Odp. a) ujawnić prawdę o sobie.
Polecenie wymaga znajomości związków frazeologicznych. Dzielą się one na: wyrażenia, zwroty i frazy. Pamiętajcie, że cechą charakterystyczną zwrotu jest obecność w nim czasownika (np. zmyć głowę, kruszyć kopie).
6. Odp. Ajschylos
Część II
A teraz odpowiedz na inne pytania:
1. Dopisz nazwy gatunków, którym odpowiadają podane definicje: (3p.)
a) wzniosła pieśń skierowana do bóstwa, utrzymana w pochwalnej tonacji …………………………………………….
b) utwór z pogranicza epiki i liryki, pisany wierszem, oparty na wierzeniach i obyczajach ludowych a) wzniosła pieśń skierowana do bóstwa, utrzymana w pochwalnej tonacji ………………………………………………
c) utwór pisany wierszem, oparty na motywach żalu, smutku po stracie bliskiej osoby a) wzniosła pieśń skierowana do bóstwa, utrzymana w pochwalnej tonacji ……………………………………………..
2. W wyrazie „arcymistrz” akcent pada na: (1p.)
a) pierwszą sylabę od końca
b) czwarta sylabę od końca
c) druga sylabę od końca
d) trzecią sylabę od końca.
3. Homonimy występują w szeregu: (1p.)
a) dieta, babka, kabel, kompot
b) traf – traw; kod – kot; wieżę – wierzę
c) dubbing, walkman, show, coctail
4. Co oznaczają podane zapożyczenia? Wybierz poprawną odpowiedź. (4p.)
megaloman
a) człowiek, który ma przesadne wyobrażenie o własnej wartości
b) ktoś, kto lubi słuchać muzyki poważnej
c) olbrzymi mężczyzna
afirmacja
a) skupisko gwiazd świecących na firmamencie
b) zgoda na coś, potwierdzenie decyzji, opinii
c) zjednywanie zwolenników dla jakiejś sprawy
enigmatyczny
a) zagadkowy, tajemniczy
b) gadatliwy, lubiący plotkować
c) przelotny, przemijający
nostalgia
a) uczulenie na pewne związki chemiczne, kurz
b) tęsknota za ojczyzną
c) uczuciowa obojętność, nieczułość, otępienie
5. Jeśli chcesz ustalić pochodzenie danego wyrazu, czas i sposób jego powstania oraz kolejne zmiany znaczeniowe sięgniesz do: (1p.)
a) słownika frazeologicznego
b) słownika wyrazów bliskoznacznych
c) słownika etymologicznego
d) encyklopedii
6. Uzupełnij tabelkę: (4p.)
7. W zdaniu: „Ten oberżysta był niegdyś żeglarzem” orzeczeniem jest: (1p.)
a) był
b) był niegdyś
c) był żeglarzem
8. Który z rzeczowników występuje tylko w liczbie pojedynczej? (1p.)
a) linoleum
b) statua
c) siano
d) poganin
9. Każdej z podanych niżej par bohaterów odpowiada jedno hasło, wybrane spośród następujących: przemiana, patriotyzm, samotność, odwaga, miłość. Dopasuj hasło do każdej pary. (5p.)
a) Jacek Soplica i Romeo Monteki ……………………………………
b) Skawiński i Santiago …………………………………………………….
c) Jurand ze Spychowa i Ursus ………………………………………….
d) Winicjusz i Litawor ……………………………………………………..
e) Bernard Zygier i „Rudy” ………………………………………………
10. Wstaw w miejsce kropek odpowiednie wyrazy, by utworzyły rodzinę. (6p.)
11. Oto pary popularnych związków, z których usunięto nazwy zwierząt, owoców, jarzyn i części ciała. (3p.)
1. kupować ……………………… w worku; patrzeć ……………………..,
2. niedaleko pada ………………………… od ………………….; twardy ………………… do zgryzienia,
3. patrzeć przez ……………………………………………..; skoczyć po rozum do …………………………………,
4. czerwony jak ……………………………….; rzucać …………………….. o ścianę,
W której z par występują nazwy zwierząt?
a) w pierwszej parze
b) w drugiej parze
c) w trzeciej parze
d) w czwartej parze
12. Kwartalnik to czasopismo ukazujące się: (1p.)
a) raz na sześć miesięcy
b) raz na trzy miesiące
c) raz na dwa tygodnie
d) raz na rok
13. Popraw błędy w zdaniach: (3p.)
a) „Dzienniki” Zofii Nałkowskiej to najlepszy bestseller roku.
b) W mojej posiadłości mieszka siedmioro wujków.
c) Koleżanka Jolki chodzi ubrana w starej spódnicy i mocno zabrudzonej bluzce.
14. Wyraz, który nie jest przymiotnikiem to: (1p.)
a) blaszany
b) dziwaczny
c) gorący
d) wiodący
15. Która z form czasownika dokonanego jest poprawna? (1p.)
. oddychać
. ↓ ↓
a) oddechnąć b) odetchnąć
15. Odp. odetchnąć
Tu może uratować Cię wiedza o czasownikach dokonanych i niedokonanych. Zobacz: czynność oddychania ciągle trwa – stąd „oddychać”, kiedy ją zakończymy – odetchniemy z ulgą – stąd „odetchnąć”. Pamiętasz, że czasowniki dokonane tworzymy przez dodawanie odpowiednich przedrostków do podstawy słowotwórczej (np. robić – zrobić, przerobić; prasować – wyprasować, przeprasować…).
16. Zdanie: W naszej skarbonce zabrakło pieniędzy: (1p.)
a) zawiera podmiot domyślny „my”
b) zawiera podmiot logiczny „pieniędzy”
c) to zdanie bezpodmiotowe
Część III
Na zakończenie przeczytaj uważnie wiersz i odpowiedzcie na pytania:
Parasole
Parasole nigdy nie mówią: „Jak dzisiaj strasznie pada!”
ledwie zapachnie deszczem, wzlatują w czarnych stadach
Niech tylko się zbierze trochę chmur,
Kracząc wyfruwa parasoli sznur
I małe parasolęta, co ledwie wykluły się z jajek,
Marzą o takim deszczu, co nigdy nie ustaje.
Siedzą w gniazdach , patrzą na błoto
i radośnie ćwierkają : Potop!
A po deszczu na płacz im się zbiera i ronią kropelki wody,
Kiedy tak tęsknią , zeschnięte, do pięknej brzydkiej pogody.
Joanna Kulmowa
17. Wiersza pt. „Parasole” nie można zaliczyć do epiki , bo: (1p.)
a) epika to proza , a nie utwory pisane wierszem
b) brakuje w nim narratora i przebiegu zdarzeń
c) Joanna Kulmowa nie pisywała utworów epickich
d) utwory epickie zwykle nie są poświęcane przedmiotom ( np. parasolom)
18. Najwięcej czasowników w tym wierszu użyto: (1p.)
a) w trzeciej osobie
b) w pierwszej osobie
c) w drugiej osobie
d) w formach nieosobowych
19. W utworze znajdziemy: (1p.)
a) animizację
b) oksymoron
c) metaforę
20. Który z opisów wiersza „Parasole” jest bezbłędny? (1p.)
a) wiersz zwrotkowy (stroficzny), nie wszystkie wersy mają tyle samo sylab, rymy i męskie, i żeńskie, niektóre niedokładne,
b) wiersz ciągły, nie wszystkie wersy mają tyle samo sylab, rymy męskie, niektóre niedokładne,
c) wiersz zwrotkowy (stroficzny), wszystkie wersy mają tyle samo sylab, rymy żeńskie, wszystkie dokładne
d) wiersz ciągły, wszystkie wersy mają tyle samo sylab, rymy żeńskie i męskie, niektóre niedokładne.
21. Pierwszy wers utworu został napisany: (1p.)
a) w mowie niezależnej,
b) w mowie zależnej
c) w mowie pozornie zależnej
Odpowiedzi
1. Odp. 1- hymn, 2 – ballada, 3 – tren
2. Odp. pierwszą sylabę od końca
Tym razem – fonetyka, a ściślej – zasady akcentowania. Pamiętaj, że choć akcent w języku polskim ma charakter stały i zazwyczaj pada na drugą sylabę od końca wyrazu, to istnieją wyjątki. Wyjątkami będą m.in. rzeczowniki jednosylabowe z cząsteczką arcy-, eks-, wice- (np. eks-mąż, wice-król), gdzie akcent pada na ostatnią sylabę. Z kolei wyrazy zapożyczone z łaciny akcentujemy na trzeciej sylabie od końca (fi-zy-ka; ma-te-ma-ty-ka; tu-rys-ty-ka).
3. Odp. dieta, babka, kabel, kompot
Dla odmiany – słowotwórstwo i wiedza o homonimach. To wyrazy wieloznaczne. Babka to „babcia”, „młoda kobieta”, „ciasto”, a dla dzieci „babka usypana z mokrego piasku”. Musisz odróżnić homonim od homofonu (wyrazu, który inaczej piszemy, a tak samo wymawiamy). Homofony znajdziecie w grupie b), a zapożyczenia w grupie c).
4. Odp.
megaloman – człowiek, który ma przesadne wyobrażenie o własnej wartości
afirmacja – zgoda na coś, potwierdzenie decyzji, opinii
enigmatyczny – zagadkowy, tajemniczy
nostalgia – tęsknota za ojczyzną
5. Odp. słownika etymologicznego
6. Odp. palec – paluch; sprawiedliwy – sprawiedliwość; pastować – pastowanie; czytać – czytelnia
Zadanie sprawdza wiedzę dotyczącą słowotwórstwa, a ściślej, tworzenia wyrazów pochodnych. Tworzy się je przez dodawanie odpowiednich formantów do podstaw słowotwórczych. Wykorzystaliśmy formanty „-uch”, „-anie”, „-ość”, „-elnia”. Zauważ, że wyrazy nowo utworzone (pochodne) należą już do innych kategorii słowotwórczych (klas wyrazów). Od czasownika „czytać” utworzyliśmy nowy wyraz „czytelnia”, który można już zaliczyć do kategorii odczasownikowych nazw miejsc wykonywania czynności (ujeżdżalnia, farbiarnia, szwalnia, czytelnia, palarnia, warzelnia).
7. Odp. c) był żeglarzem
Polecenie dotyczące składni bada umiejętność rozpoznawania rodzajów orzeczeń. Wiadomo, że orzeczenie czasownikowe składa się tylko z czasownika w formie osobowej, a orzeczenie imienne (np. był żeglarzem) z łącznika „był” i orzecznika „żeglarzem”. Jeśli nie potrafisz wytropić łączników zapamiętaj, że są nimi (tylko!) formy osobowe wyrazów „być”, „zostać”, „stać się”, „zrobić się”.
8. Odp. siano
Siano jest jedno, choć mogą być linolea, statuy, poganie. Pytanie dotyczy fleksji i osobliwości rzeczownika. Wiadomo, że niektóre rzeczowniki występują tylko w liczbie mnogiej (np. dożynki, sanie), niektóre – w liczbie pojedynczej (np. siano, dzielność).
9. Odp. a) – miłość, b) samotność, c) odwaga, d) przemiana, e) patriotyzm
10 Odp.
To ćwiczenie, z dziedziny słowotwórstwa, wymaga umiejętności tworzenia rodzin wyrazów pokrewnych (mających ten sam rdzeń, np. chodzić – schodzić – schody). Tworzymy je przez dodawanie przyrostków lub przedrostków do podstawy słowotwórczej (za+chodzić) – miejmy to w pamięci!
11. Odp. w pierwszej parze
1. kupować kota w worku; patrzeć wilkiem
2. niedaleko pada jabłko od jabłoni; twardy orzech do zgryzienia
3. patrzeć przez palce; skoczyć po rozum do głowy
4. czerwony jak burak, rzucać grochem o ścianę
Dla odmiany związki frazeologiczne. W testach możecie znaleŹć więcej tego typu zadań, wymagających znajomości popularnych związków (dzielą się na: wyrażenia, zwroty i frazy). My – będziemy je często przypominać.
12. Odp. raz na trzy miesiące
13. Odp.
a) „Dzienniki” Zofii Nałkowskiej to bestseller roku.
b) W mojej posiadłości mieszka siedmiu wujków.
c) Koleżanka Jolki chodzi ubrana w starą spódnicę i mocno zabrudzoną bluzkę.
14. Odp. wiodący
A teraz mała powtórka z fleksji – podziału na części mowy. Uwaga! Wyrazy, które, co prawda, odpowiadają na pytania przymiotnika (jaki? jaka? jakie?), ale pochodzą od czasowników – to imiesłowy. Musicie wiedzieć, jak je odróżniać i określać. Przypomnijmy, że dzielą się na: przymiotnikowe (czynne i bierne) oraz przysłówkowe (współczesne i uprzednie).
16. Odp. podmiot logiczny „pieniędzy”
To polecenie, z dziedziny składni, sprawdza wiedzę na temat rodzajów podmiotu. Pamiętasz, że:
– podmiot logiczny występuje zawsze w dopełniaczu (kogo? czego?), przy czasownikach oznaczających brak lub nadmiar czegoś (np. Zboża przybywało w silosie).
– podmiotu domyślnego, jak wskazuje nazwa, możemy się tylko domyślać – na podstawie kontekstu wypowiedzi (np. Lubię lody)
– podmiot gramatyczny – występuje zawsze w mianowniku (np. Dolina opustoszała) .
– podmiot zbiorowy (inaczej szeregowy) – określa kilka wyrazów (Koń, pies i kot kłóciły się ze sobą).
17. Odp. brakuje w nim narratora i przebiegu zdarzeń
Pytanie (z teorii literatury) nie jest trudne dla tych , którzy wiedzą, że w poezji występuje podmiot liryczny, a w epice narrator. Sprawdza Waszą znajomość rodzajów i gatunków literackich. Pamiętajcie , że nie można automatycznie zaliczać do epiki wszystkich utworów pisanych prozą ( „Pan Tadeusz” należy do niej, choć jest pisany wierszem!).
18. Odp. w trzeciej osobie
Zadanie odwołuje się do Twojej spostrzegawczości – i znajomości odmiany czasowników (mówią, zapachnie, wyfruwa, siedzą, marzą…).
Pamiętaj, że odmiana czasowników przez osoby – to koniugacja.
19. Odp. animizację
Pytanie sprawdza znajomość środków stylistycznych, stosowanych przez poetów.
– Animizacja polega na nadawaniu rzeczom, pojęciom, przedmiotom martwym cech istot żywych (np. parasole – „patrzą na błoto”, „tęsknią”, „radośnie ćwierkają”, „wzlatują w […] stadach). Co oznaczają pozostałe terminy?
– Oksymoron – zestawia ze sobą wyrazy przeciwstawne, np. gorący lód, żywy trup.
– Metafora – inaczej przenośnia – to połączenia wyrazów, tworzących (razem) zupełnie inne znaczenie niż każde z nich z osobna (np. jesień życia, pirat drogowy)
20. Odp .a) wiersz zwrotkowy, nie wszystkie wersy mają tyle samo sylab, rymy żeńskie i męskie, niektóre niedokładne.
21. Odp. w mowie niezależnej
Dla odmiany – składnia. Jaka to mowa? Najłatwiej odróżnić mowę niezależną (dosłowne przytoczenie wypowiedzi, cytaty) od zależnej (omówienie wypowiedzi w formie zdań podrzędnych). Gorzej z mową pozornie niezależną, która jest czymś pośrednim między jednym a drugim rodzajem. Tę trzecią spotykamy najczęściej przy opisie rozmyślań bohatera, nie posiada zaimków: ja, ty, my, wy ani formy zdania podrzędnego.
Zasady punktacji:
58 – 55 pkt – celująca
54 – 48 pkt – bardzo dobra
47 – 40 pkt – dobra
39 – 29 pkt – dostateczna
28 – 19 pkt – dopuszczająca
18 – 0 pkt – niedostateczna
Zobacz: