Przed przystąpieniem do odpowiedzi przeczytaj uważnie prezentowany poniżej fragment tekstu, bowiem do niego będą się odnosiły niektóre polecenia i zadania. Na wykonanie testu masz 120 minut. Zaczynaj od ćwiczeń najłatwiejszych. Dokładnie czytaj polecenia. Jeśli jedno z nich sprawia Ci trudność, przejdź do następnego, a po krótkim czasie wróć do niego raz jeszcze.
Komplikacje te, które sprawiły, iż nieszczęśliwy felietonista musiał ustąpić na rok miejsca Prusowi, oświetlił po latach jego przyjaciel, Antoni Zaleski, gdy w książce, do której tu dalej powrócić wypadnie, zatytułowanej „Towarzystwo warszawskie”, tak oto rzecz w roku 1889 przedstawił:
Kiedy losami „Gazety Polskiej” władał ówczesny jej redaktor, p. Sikorski, w gronie współpracowników był także młody chłopak, który świeżo ukończył wydział filologiczny w Szkole Głównej i debiutował w „Tygodniku Ilustrowanym” z rozprawą o Sępie-Szarzyńskim. Polecono mu w „Gazecie” pisywanie felietonów tygodniowych. Młodzieniec zabrał się do tej pracy z zapałem, a ówczesne jego kroniki zwracały od razu uwagę wszystkich na nowo objawiający się talent. P. Sikorskiemu jednak bardzo się nie podobały owe felietony, pełne młodzieńczej werwy, młodzieńczego zapału i poezji. Autorowi ich odmawiał zupełnie talentu, a co więcej, zarzucał mu niesumienność dlatego, że za wiele było w jego kronikach poezji, a za mało faktów.
– Ja chcę faktów! proszę o fakta!… – powtarzał ustawicznie biednemu Litwosowi, kreśląc mu wszystko, co było tylko żywszym, oryginalniejszym i ponad szablon wyskakiwało. Z felietonu leciały też co tydzień strzępki, a zostawał tylko suchy szkielet. Taka była jednak potęga tego talentu, że i ten suchy szkielet zdradzał niepospolitą zdolność. Pewnego razu ktoś ze współpracowników „Gazety” winszował Sikorskiemu felietonisty.
– Wielka sztuka – powiedział surowy Argus – patrz pan, ile tu musiałem wyrzucić i jakem się napracował.
I pokazywał rękopis cały pokreślony, a w nim powymazywane najpiękniejsze ustępy, istne perełki poezji. Chcąc też wyrobić „niesumiennego młodzieńca”, powierzał mu najsuchsze i najpospolitsze roboty reporterskie. Nic też dziwnego, że pod takim redaktorem biedny Litwos czuł się skrępowany i tracił wszelką ochotę do pisania. Odżył dopiero, kiedy Edward Leo objął redakcję „Gazety”. Ten poznał się od razu na wielkim talencie, otworzył mu łamy „Gazety” i przez parę lat miała ona kronikarza hors ligne, a felietony jej „Z chwili bieżącej” godne by były zaiste osobnego w książce wydania.
1. Wymień imiona i nazwiska trzech osób: (3 pkt)
A. felietonisty, któremu poświęcono powyższe wspomnienie (rozpoznaj go na podstawie pseudonimu literackiego)
B. osoby, której felietonista ustąpił na rok miejsca w „Gazecie Polskiej”
C. przyjaciela felietonisty, który po latach opowiada o wydarzeniach
2. Wymień co najmniej dwa zarzuty, kierowane przez p. Sikorskiego pod adresem Litwosa. (2 pkt)
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
3. Litwos pisywał felietony: (1 pkt)
A. co miesiąc
B. co dwa tygodnie
C. co tydzień
D. codziennie
4. Uzupełnij luki w poniższych zdaniach: (11 pkt)
Henryk Sienkiewicz to (jaki?)… pisarz i (kto?)… . Jest autorem nowel: „…”, „…” oraz powieści (wymień rodzaj)…, takich jak (podaj tytuły) „….”, „…”, „…”. Żył w latach … Debiutował w (gdzie?)… Został laureatem Nagrody Nobla w roku… .
5. Wyobraź sobie, że jesteś redaktorem Edwardem Leo z „Gazety Polskiej”. Przyprowadziłeś do redakcji ważnych zagranicznych gości, którym za chwilę przedstawisz Sienkiewicza. Ułóż krótką formułę grzecznościową, w której docenisz talent Litwosa. (5 pkt)
6. Przytaczając trzy określenia z tekstu wstępnego, oceń felietony Litwosa. (2 pkt)
Felietony Sienkiewicza są .…
7. Uzupełnij poniższe wypowiedzi: (3p.)
A. Materiał do felietonu można czerpać z …
B. Najważniejsze cechy felietonu, to…
C. Prawdziwy dziennikarz powinien być (wymień kilka cech)…
8. Przypomnij sobie nazwiska znanych polskich felietonistów, a następnie uzupełnij tabelkę: (6 pkt)
9. Pod jakim tytułem ukazywały się felietony Sienkiewicza? (1 pkt)
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
11. W redakcji „Gazety Polskiej” Litwos jako felietonista początkowo……………….… same klęski, dopiero za czasów Edwarda Leo zaczął………………… zwycięstwa. Jakimi czasownikami (wybranymi spośród poniższych) uzupełnisz luki w zdaniu? (2 pkt)
ponosił, spotkał, otrzymał, wyniósł, zadał, odnosić, przyniósł, miał, uwiecznił, odgrywał, spełniał, brał, pokonywał.
12. Wyraz „myślnik” podziel na sylaby, głoski i litery. (3 pkt)
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
13. Jako bezstronny obserwator określasz stosunki panujące między Sienkiewiczem a pierwszym redaktorem „Gazety”. Których wyrażeń i zwrotów użyjesz? Wybierz prawidłowe sformułowania z podanych niżej. (2 pkt)
drzeć ze sobą koty, trafiła kosa na kamień, nawarzyć piwa, spocząć na laurach, ostatni Mohikanin, mieć z kimś na pieńku, złapać zająca, wstać lewą nogą, dzielić włos na czworo, słomiany zapał
14. Twoim zadaniem jest dobiec do mety. Uczynisz to, wpisując litery w odpowiednie kratki, zgodnie z ruchem wskazówek zegara. (13 pkt)
1. Ktoś, kto uwielbia jeść.
2. Część długopisu, pióra.
3. Antonim wolności.
4. Cecha lisa z bajek Krasickiego.
5. Antonim przymiotnika „ważny”.
6. Inaczej połowa.
7. Urządzenie do zabaw dla dzieci.
8. Duży worek.
9. Miejsce, w którym przechowujecie długopisy i ołówki.
10. Zimowe okrycie ze skóry zwierząt.
11. Pracowity jak….
12. Inaczej flaga.
13. Antonim przysłówka „ładnie”.
15. Do podanych podstaw słowotwórczych dodaj formanty tak, by utworzyć wyrazy pochodne: (13 pkt)
. > ciemn…
. > ciemni…
ciemny > ciemni…
. > ciemn…
. > leś…
. > leś…
las > …les…
. > straż…
straż > straż…
. > straż…
. > dol… > dol…
dół > doł…
16. Określ, za pomocą jakiego formantu utworzono wyrazy: „prośba”, „groźba”. Podaj też, jaki typ słowotwórczy tworzą. (2 pkt)
17. Odgadnij nazwy mieszkańców poniższych krajów, regionów, miast. Każdy z wyrazów pochodnych podziel na podstawę słowotwórczą i formant. (4 pkt)
A. mieszkaniec Anglii to …………………………….
B. mieszkaniec Korei to …………………………….
C. mieszkaniec Litwy to …………………………….
D. mieszkaniec Mazowsza to …………………………….
18. W zdaniu: „Lało nie przestawało padało bez przerwy więc otworzyłem parasol.” – przeoczone przecinki powinno się postawić po słowach: (1 pkt)
A. przestawało, przerwy
B. lało, przestawało
C. lało, przestawało, przerwy
D. przestawało, przerwy
19. Znany Ci mit o Prometeuszu zapisz w wersji uwspółcześnionej i w tonacji żartobliwej (dokonaj swobodnej parafrazy, układając krótkie opowiadanie z użyciem dialogu). (10 pkt)
20. Przypomnij sobie, jakie spotkania bohaterów literackich były (albo zakończyły się): (4 pkt)
A. niezwykłe
B. komiczne
C. tragiczne
D. pouczające
21. Dopisz poniżej orzeczniki wyrażone: (4 pkt)
A. rzeczownikiem – ona zostanie…
B. liczebnikiem – na mecie był…
C. przymiotnikiem – wykonanie pracy stało się…
22. Podane niżej zdania pojedyncze przekształć tak, by ich podmioty stały się dopełnieniami: (2 pkt)
A. Płacz małego Michasia wzruszył chorą.
B. Tupet chłopca zaszokował rodziców.
23. Które wyrazy w zdaniach: „Konie jechały kłusem.” i „Woźny po cichu otworzył drzwi.” pełnią funkcję okoliczników sposobu? (2 pkt)
24. Ignacy Krasicki napisał pewien utwór, który następnie sam sparodiował. Na podstawie fragmentu parodii rozpoznaj, jaki był pierwotny tytuł utworu Ignacego Krasickiego: (1 pkt)
„Wdzięczna miłości kochanej szklenice!
Czuje cię każdy, i słaby, i zdrowy!
Dla ciebie miłe są ciemne piwnice,
Dla ciebie znośna duszność i ból głowy;”
25. Gdzie (u kogo, w jakich instytucjach) będziesz szukał informacji na podane niżej tematy? (4 pkt)
A. Chcesz rozpocząć naukę gry na instrumencie muzycznym.
B. Przygotowujesz referat na temat: „Mój ulubiony artysta”.
C. Chcesz poznać treść opery, na którą się właśnie wybierasz.
D. Chcesz dowiedzieć się czegoś na temat nieznanego kompozytora, którego nazwisko dostrzegłeś na plakacie koncertowym.
26. Dokończ niżej podane powiedzenia: (4 pkt)
A. Myślę,…
B. Człowiekiem jestem, …
C. Miej serce…
D. Memento…
27. Z jakich przyimków prostych powstały następujące przyimki złożone? (3 pkt)
A. sponad
B. spomiędzy
C. zza
28. Jeśli pan Lange, to pani Langowa, a córka: (1 pkt)
A. Lange
B. Langówna
C. Langa
D. Langowa
Odpowiedzi:
1. A. Henryk Sienkiewicz, B. Bolesław Prus, C. Antoni Zaleski
Pierwsze polecenie wymaga od Was nie tylko znajomości tekstu wstępnego, ale też umiejętności rozpoznania nazwiska pisarza po jego literackim pseudonimie. Zapamiętajcie nazwisko jego przyjaciela, który całą tę historyjkę opisał (przyznacie, że w sposób zabawny).
2. Sikorski zarzuca Litwosowi niesumienność, brak talentu oraz to, że w swoich felietonach prezentuje za mało faktów.
A fe! Obrzydliwy Sikorski! Dodajmy, że najprawdopodobniej właśnie dzięki historii z Sienkiewiczem, przeszedł on do historii literatury. Prawdziwy talent obroni się sam, trzeba więc wierzyć w siebie i… pisać, pisać, pisać. Przyszli pisarze, poeci – niech nie zniechęci Was do tworzenia ani wybredny nauczyciel, który nie darzy sympatią Waszych wypracowań, ani rodzic, marzący o prawniczej czy lekarskiej karierze swojej pociechy.
3. C
W naszym tekście wyraźnie wspomniano o felietonach tygodniowych, więc fantazjować na ten temat raczej nie wolno.
4. Henryk Sienkiewicz to np. wspaniały, sławny pisarz i felietonista. Jest autorem nowel: „Janko Muzykant” „Sachem” oraz powieści historycznych, takich jak np. „Krzyżacy”, „Potop”. Żył w latach 1846 – 1916. Debiutował w „Tygodniku Ilustrowanym”. Został laureatem nagrody Nobla w roku 1905.
Tym razem krótki test biograficzny, z którym, jak sądzę, nikt nie miał żadnych problemów. Dobrze by było, gdybyście przed samym egzaminem przypomnieli sobie treść powyższych nowel i powieści. Warto wiedzieć, że Sienkiewicz był też podróżnikiem. Kiedyś, jako korespondent „Gazety Polskiej”, wyprawił się aż do Ameryki Północnej (rezultatem wyprawy były, m. in. „Sachem” i „Wspomnienie z Maripozy”), wyruszył też raz w myśliwską wycieczkę do Zanzibaru.
5. Przedstawiam Państwu (Panu) naszego wspaniałego felietonistę, pana Henryka Sienkiewicza. Można inaczej: Pragnę Panu przedstawić chlubę naszej gazety, mistrza pióra i najlepszego felietonistę, Henryka Sienkiewicza.
W przypadku Sienkiewicza możemy sobie pozwolić na nieskromne pochwały, ale nie warto przedstawiać w ten sposób nowej nauczycielce klasowego „lufiarza”. Z pewnością nie będzie zadowolona z dowcipu. Czy potrafimy przedstawiać naszym kolegom, koleżankom znajome osoby? Czasami bywa to trudne. Spróbujcie ułożyć kilka formuł grzecznościowych, które moglibyście zastosować w różnych okolicznościach, np. przedstawiając towarzyszącą nam w zakupach mamę pani od polskiego (spotkanej w tym samym sklepie).
6. Felietony Sienkiewicza są „pełne młodzieńczej werwy, młodzieńczego zapału i poezji.”
Powrót do prozy, czyli uważnego czytania tekstu. Na egzaminach może się zdarzyć sytuacja, w której będziecie musieli wracać do podanych fragmentów tekstu wielokrotnie, dlatego warto rzecz przeczytać nawet dwa razy, ale dokładnie.
7. A. Materiał do felietonu można czerpać z życia – kultury, obyczaju, stosunków społecznych.
B. Najważniejsze cechy felietonu, to zwięzła, przystępna forma, lekkość w ujęciu tematu, właściwości polemiczne, styl żartobliwy, często kpiarski, humorystyczny, nastawienie na bliski kontakt z czytelnikiem.
C. Prawdziwy dziennikarz powinien być bystry, oczytany, pełen pomysłów, krytyczny, ale też odpowiedzialny, punktualny, operatywny, szybki w działaniu, odważny.
Tym razem trzeba kojarzyć fakty, przypominać sobie wiadomości z teorii literatury i dedukować. Czy wymieniliście jeszcze inne cechy, które mogą przydać się w zawodzie dziennikarza? Nie zapominajmy o tej najważniejszej – dziennikarz musi umieć dobrze pisać, mieć lekkie pióro. Kto zatem ma w szkole kłopoty z formułowaniem najprostszych wypowiedzi pisemnych, powinien dobrze się zastanowić, zanim podejmie decyzję wyboru tego zawodu.
8.
9. Felietony ukazywały się w „Gazecie Polskiej” pod tytułem: „Z chwili bieżącej”.
Łatwe, prawda? Dziś mówimy wiele o felietonie, ale pamiętajcie, że istnieją jeszcze inne gatunki dziennikarskiej wypowiedzi, np. esej, reportaż, wywiad. Esej bywa formą najbardziej pojemną, bowiem łączy w sobie problematykę polityczną, naukową, filozoficzną z elementami literackiego kunsztu. Kto pisze eseje? Do grona znanych współczesnych eseistów zaliczymy Kazimierza Wykę, Artura Sandauera, Zbigniewa Herberta, Mieczysława Jastruna, Jana Szczepańskiego. W reportażu z kolei mamy do czynienia z wydarzeniami prawdziwymi, przekazywanymi przez autora, który był ich bezpośrednim świadkiem albo zna je z relacji świadków. Pamiętajcie tu o ciekawych reportażach telewizyjnych – programach Tony’ego Halika i Elżbiety Dzikowskiej, Marii Wiernikowskiej.
10. Idź prosto aż do przystanku autobusowego, znajdującego się po tej samej stronie ulicy. Wsiądź w autobus linii „135”, a następnie jedź kilka przystanków, przepraw się przez wiadukt kolejowy i skrzyżowanie Jana Zamojskiego z aleją Zieleniecką. Wysiądź zaraz za skrzyżowaniem. Jeśli okaże się, że pojechałeś za daleko i nie dostrzegłeś gmachu Teatru Powszechnego, cofnij się i zauważ po swojej prawej stronie budynek poczty. Zaraz za nim dostrzeż gmach teatru. Zauważ przy nim budynek „Gazety Polskiej”.
Polecenie wymaga od Was znajomości planu miasta i… umiejętności budowania zdań z czasownikami w trybie rozkazującym. Trzeba wiedzieć, jak zaznaczono na nim budynki teatru, poczty, czy też kolejowy wiadukt. Na podstawie podanych numerów autobusów trzeba wywnioskować, którym z nich dojedziemy właśnie na ulicę Zamojskiego (jedzie tam tylko „135”). Zadanie praktyczne i logiczne, które uświadamia, jak łatwo można dotrzeć wszędzie (!) z planem miasta w ręku. Pamiętajcie o zabieraniu ze sobą planów na szkolne wycieczki i, oczywiście, wakacyjne wędrówki. Są naprawdę pożyteczne!
11. W redakcji „Gazety Polskiej” Litwos jako felietonista początkowo ponosił same klęski, dopiero za czasów Edwarda Leo zaczął odnosić zwycięstwa.
Dla odmiany stylistyka. Znacie zapewne zwroty „ponieść klęskę” i „odnieść zwycięstwo, sukces”, które tylko w takim połączeniu brzmią dobrze (kiedy ktoś powiedziałby: „poniosłem zwycięstwo”, odebralibyśmy to dosłownie: „wziął na plecy i poniósł”!).
12.
litery: m-y-ś-l-n-i-k (7);
głoski: m-y-ś-l-n-i-k (też 7),
sylaby: myśl-nik (2)
Fonetyka to dziedzina ważna, która na egzaminach lubi się pojawiać w postaci pytań takich, jak powyższe. Już wielokrotnie mówiliśmy, jak odróżnić głoskę od litery (zajrzyjcie do poprzednich testów), więc dziś – kilka słów na temat sylaby. Sylabę tworzy samogłoska albo połączenie samogłoski z jedną lub kilkoma spółgłoskami (przy czym samogłoska zawsze jest ośrodkiem tej sylaby), np. auto (au-to, nie: a-u-to!) Europa (Eu-ro-pa, nie: E-u-ro-pa, cztery samogłoski, ale trzy otwarcia ust, dlatego trzy sylaby). Sylaba może być otwarta (czyli zakończona samogłoską, np. o-ko-li-ca) albo zamknięta (zakończona spółgłoską, np. kos, lok).
13. drzeć ze sobą koty, mieć z kimś na pieńku
Sienkiewicz nigdy nie „spoczął na laurach” (był zadowolony z wyników, lecz nie robił nic, by osiągnąć więcej). Niestety, miał z redaktorem „na pieńku”, kłócili się, sprzeczali, słowem „darli koty”. Co znaczą niektóre związki? „Ostatni Mohikanin” to ktoś, kto jest ostatnim przedstawicielem jakiejś narodowości, grupy, a „dzielić włos na czworo” – zbyt skrupulatnie coś analizować. Jeśli pozostałe określenia sprawiają Wam kłopot, sięgnijcie do „Słownika frazeologicznego”.
14. 1. łakomczuch, 2. skuwka, 3. niewola, 4. chytrość, 5. błahy, 6. połówka, 7. huśtawka, 8. wór, 9. piórnik, 10. kożuch, 11. mrówka, 12. chorągiewka, 13. brzydko
Same trudne słówka, prawda? Tym, którzy mają problemy z pisaniem tych wszystkich „ó” i „u”, „h” i „ch”, „ż” i „rz”, polecamy zabawną książeczkę Małgorzaty Iwanowicz, pt. „Orto – Miks. Repetytorium z ortografii dla starszych klas szkoły podstawowej.” Zawarte w niej ćwiczenia kontrolne, nazwane przez autorkę „miksami”, pozwolą Wam w sposób prosty i łatwy przypomnieć sobie wiele zasad jednocześnie i utrwalić cały materiał.
15.
. > ciemnota
. > ciemnieć
ciemny > ciemniak
. > ciemność
. > leśny
las > leśnik
. > zalesić
. > strażnik
straż > strażak
. > strażnica
. > dolina > dolinka
dół > dołek
Czy wiecie, jak tworzyć wyrazy pochodne? Najczęściej do podstawy słowotwórczej dodajemy formant (może ich być kilka). Formanty to albo przedrostki, dodawane przed podstawą słowotwórczą (np. robić – przerobić), albo przyrostki, dodawane po podstawie (np. góral – góralka), albo wrostki, łączące zazwyczaj dwie podstawy słowotwórcze (np. cudz – o – ziemiec). W przypadku wyrazu „zalesić” dodaliśmy jednocześnie do podstawy przedrostek i przyrostek. Uwaga! pamiętajcie też o tzw. formantach zerowych -A, które odrywają się od wyrazu podstawowego, np. „zlew” – powstał od wyrazu „zlewać” przez odcięcie formantu „-ać”.
16. formant: „ba”; wyrazy zaliczamy do nieproduktywnego typu słowotwórczego
Rzeczywiście! Takie formanty, jak np. „-ec”, „-ba”,
„-twa” – tworzą nieproduktywne typy słowotwórcze, tzn. takie, od których już dziś nie powstają nowe wyrazy. Nowe słowa natomiast powstają np. przy użyciu formantów: „-anie”, „-enie”, „-arnia”. Tego typu formanty tworzą więc produktywne formacje.
17. A. mieszkaniec Anglii to Angl-ik
B. mieszkaniec Korei to Kore-ańczyk
C. mieszkaniec Litwy to Litw-in
D. mieszkaniec Mazowsza to Mazowsz-anin
Dla odmiany słowotwórstwo. Przypominamy, że wyrazy pochodne tworzymy dodając formanty do podstawy słowotwórczej – nie do rdzenia wyrazów (rdzeń to najmniejsza cząstka, która powtarza się w rodzinie wyrazów!).
18. C
Przecinki w tym wypadku oddzielają od siebie poszczególne zdania składowe w zdaniu wielokrotnie złożonym, a wykres graficzny naszego zdania wygląda tak:
––1–– …–––2–––…–––3–––>…> —–4–––
19. O Prometeuszu mogłoby powstać wiele różnych opowiadań, a każde pokazywałoby jakąś część jego niezwykłego życia. Przyniesienie ognia, spór z Zeusem o daninę od ludzi. Waszym zadaniem było jednak przeniesienie mitu w czasy współczesne. Niektórzy Wasi rówieśnicy wymyślili wersję z Prometeuszem w roli pracownika banku. Jak to wyglądało? Przeczytajcie fragment opowiadania Pauliny, której wersja nieco odbiega od mitycznej, ale świadczy o poczuciu humoru i wyobraźni:
„Prometeusz lubił swoich kolegów i zawsze pomagał im w pracy. Tego dnia biedził się nad rocznym bilansem przyjaciela, kiedy do jego pokoju weszło nieziemskie zjawisko. – Jestem Pandora – przedstawiła się piękna dziewczyna w kusej spódniczce. – Przysyła mnie Zeus, żebym ci trochę pomogła. Postawiła na ziemi dużą, ciężką puszkę. Prometeusz zgrzytnął zębami ze złości, bo nienawidził swego szefa Zeusa i jego przyjaciółki. – Wejdź – rzucił niezbyt przyjaźnie. – Po co przytaszczyłaś ze sobą tę puszkę? – Nie zajrzysz? – spytała z przekąsem. – Zeusik specjalnie zatroszczył się o ciebie. Mówił, że w środku jest maszynka, która sama robi pieniądze. Prometeusz popatrzył na puszkę. Może ją otworzyć? – pomyślał. Uchylił wieko, a wtedy wyleciały na świat wszystkie troski, nieszczęścia, smutki i choroby. Uparty wiatr powyrzucał przez okno wszystkie kartki z rocznym bilansem Prometeusza i jego przyjaciela. – Cóż ja teraz pokażę szefowi?! – łkał rozpaczliwie pracownik banku. – Po co byłeś taki dobry dla innych? – prychnęła złośliwa Pandora. Przez twoją dobroć Zeus nie raz poczuł się oszukany. Nie szanujesz firmy – dorzuciła. – Zeus cię zwalnia.”
Czy zauważyliście, że Paulina nieco zmieniła mitologiczne realia? Do puszki zajrzał wówczas nie sam Prometeusz, ale jego łatwowierny brat, Epimeteusz. Nasz dzielny bohater od początku zwietrzył podstęp Zeusa i namawiał Epimeteusza, by ten nie żenił się z Pandorą i nie otwierał puszki. Na egzaminach oczywiście nie radzę świadomie zmieniać mitologii, choć warto odstąpić od schematów, ubarwić mit, dodać troszkę humoru (tego wymagała nasza praca).
20. Niezwykłe i niesamowite, ale również pouczające były spotkania śmiertelników z duchami, np. podczas obrzędu „Dziadów”. W noc przed Zaduszkami gromada wieśniaków wraz z Guślarzem przychodziła do kaplicy, by wywoływać duchy zmarłych. Po co? Aby pomóc tym nieszczęśliwym, grzesznym duszom w dostaniu się do nieba. Podczas tych spotkań (z duchem Dziewczyny, dzieci – Józia i Rózi, Widmem) słuchamy wypowiadanych tu ważnych prawd o życiu, pouczeń na temat moralności. Okazję do pouczeń dają nam spotkania bohaterów bajek Ignacego Krasickiego – chytrego lisa z dumnym i głupim krukiem, wilków z jagnięciem, szczura z kotem. A jakie spotkania zaliczymy do tragicznych? Jacka Soplicy ze Stolnikiem podczas najazdu Moskali (na widok zwycięskiego Horeszki Jacek chwyta za broń), spotkanie żandarma Hoppego z żydowskim dzieckiem w „Niemcach” Kruczkowskiego (nieszczęsne jabłko staje się wiele mówiącym rekwizytem), spotkanie Juranda z Krzyżakami, ostatnią wizytę Pawła Obareckiego u Stasi Bozowskiej. Z kolei „Zemsta” Aleksandra Fredry stwarza możliwość przypatrzenia się bohaterom komicznym, np. Papkinowi i Rejentowi.
21. A. rzeczownikiem – ona zostanie lekarką B. liczebnikiem – na mecie był pierwszy C. przymiotnikiem – wykonanie pracy stało się możliwe
Składnia, a ściślej – rozpoznawanie orzeczeń imiennych. Odróżnianie orzeczenia czasownikowego (wyrażonego czasownikiem w formie osobowej) od imiennego (tworzą go dwa wyrazy: łącznik i orzecznik) jest wiedzą podstawową. Pamiętajmy, że łącznikiem mogą być tzw. czasowniki posiłkowe „być”, „stać się”, „zostać”, a orzecznikiem – wyrazy odmienne, np. rzeczownik, przymiotnik.
22. A. Chora była wzruszona (albo: wzruszyła się) płaczem małego Michasia. B. Rodzice byli zaszokowani tupetem chłopca.
Aby podmiot stał się dopełnieniem, należy zamienić zdanie w stronie czynnej na zdanie w stronie biernej. Oczywiście uda się to zrobić wówczas, gdy będziemy mieli do czynienia z dopełnieniami bliższymi.
23. kłusem, po cichu
Dobrze! Okoliczniki sposobu odpowiadają na pytania: jak? w jaki sposób? Można więc otwierać drzwi głośno, po cichu, na oścież, a jechać stępa, kłusem, powoli. Pamiętajmy, że w zdaniach złożonych zamiast okoliczników sposobu mamy zdania podrzędne okolicznikowe sposobu, które odpowiadają na te same pytania.
24. „Hymn do miłości ojczyzny”
Wiecie, co dalej? „Święta miłości kochanej ojczyzny! / Czują cię tylko umysły poczciwe; / Dla ciebie zjadłe smakują trucizny, / Dla ciebie więzy, pęta niezelżywe;” Gratulacje dla tego, kto prawidłowo rozwiązał naszą zagadkę. Hymn był na ustach wszystkich, śpiewali go podobno codziennie uczniowie Szkoły Rycerskiej, drukowali autorzy podręczników szkolnych, a sam Słowacki nazwał hymn najpiękniejszą ze wszystkich bajek Krasickiego.
25. A. powinieneś nawiązać kontakt z ogniskiem muzycznym, szkołą muzyczną, domem kultury, amatorskim zespołem, B. w bibliotece poszukasz wycinków z czasopism (recenzji, wywiadów, artykułów, ilustracji), obejrzysz audycje radiowe i telewizyjne na jego temat, może nawet nawiążesz kontakt osobisty, C. zerkniesz do „Przewodnika operowego”, programu teatralnego, D. przejrzysz „Encyklopedię Muzyczną”
Obycie ułatwia życie, prawda? Obycie nie tylko w znaczeniu umiejętności kulturalnych, ale też posiadania pewnego ogólnego rozeznania. Victor-humanista powinien wiedzieć, gdzie szukać interesujących go artykułów czy wiedzy na dany temat.
26. A. Myślę, więc jestem, B. Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce, C. Miej serce i patrzaj w serce! D. Memento mori.
Kto był specjalistą od myślenia? Oczywiście Kartezjusz, twórca „Rozprawy o metodzie”. Kartezjusz był typowym racjonalistą – cenił rozum, jako niezbędne i najważniejsze źródło wiedzy o świecie. Pamiętajmy, że sławną maksymę o człowieku wypowiedział znany komediopisarz starożytny, Terencjusz, a odnosi się ona do humanizmu (dowartościowanie człowieka, jego osobowości). Z kolei autorem maksymy romantycznej jest Adam Mickiewicz (w epoce romantyzmu zmieniają się metody poznania świata, już nie rozum i doświadczenie są najważniejsze, ale uczucie, wiara, intuicja). Ostatnia myśl przypomina nam o śmierci, przemijaniu, umieraniu. Podejmuje motyw biblijnej „Księgi Koheleta”.
27. A. z + po + nad; B. z + po + między; C. z + za
Wiele kłopotów sprawiają Wam te małe cząsteczki wyrazowe – przyimki, spójniki, zaimki. Najlepiej więc zapamiętać pewne reguły. Spójniki spajają (jak wskazuje nazwa!), czyli łączą poszczególne części zdania, zdania składowe w zdaniu złożonym. Przyimki najczęściej określają stosunki przestrzenne. Pamiętacie „metodę stołu” (coś znajduje się nad, pod, za stołem)? Zadaniem zaimków jest zaś zastępowanie poszczególnych części mowy – np. przymiotne zastępują przymiotniki i pytamy o nie podobnie: jaki? który? czyj? (np. nasz, wasz, twój).
28. B
To już ostatnia zagadka na dziś. Jeśli tworzenie nazwisk żeńskich sprawia Wam kłopoty, zajrzyjcie do podręcznika do nauki gramatyki w klasie VI lub do książki p. Alicji Stypki, pt. „Gramatyka w szkole podstawowej. Ćwiczenia dla klasy VIII”. Polecam tę ostatnią pozycję szczególnie tym, którzy nie korzystają z niej na lekcjach języka polskiego (niektórzy nauczyciele poloniści o niej zapomnieli).
A teraz obliczamy:
114 – 110 celująca
109 – 100 bardzo dobra
99 – 87 dobra
86 – 65 dostateczna
64 – 41 dopuszczająca
40 – 0 niedostateczna
Zobacz: