Sam autor – Julian Ursyn Niemcewicz – w liście dedykowanym Stanisławowi Małachowskiemu – marszałkowi Sejmu Wielkiego, napisał, że jego celem było: „Wpajać w umysły prawidła zdrowe i uczciwe, zachęcać do cnót publicznych i domowych”. Aby również realizować oświeceniowe hasło: „uczyć – bawiąc”, Niemcewicz napisał komedię polityczną. W tym gatunku bowiem mógł zawrzeć zarówno wątek miłosny – choć uboczny, ale zachęcający do czytania i oglądania dramatu – zabawowy, jak i polityczny: ośmieszył zacofanych Sarmatów i propagował reformy Sejmu Wielkiego.

Julian Ursyn Niemcewicz treść swojego dzieła oparł na konflikcie dwóch przeciwnych obozów politycznych: patriotów reprezentowanych przez Walerego, posła na Sejm Wielki, i jego ojca Podkomorzego oraz konserwatystów – w osobie starosty Gadulskiego. Podczas przerwy w obradach Walery odwiedza swoją narzeczoną Teresę, córkę sąsiada – zacofanego Sarmaty Gadulskiego. W czasie wizyty dochodzi do dyskusji na tematy polityczne i społeczne.

Poznajemy poglądy ciemnego, zacofanego Sarmaty, którego najlepiej chyba charakteryzuje jego wypowiedź: „ja, co nigdy nie czytam lub przynajmniej mało – wiem, że tak jest najlepiej, jak pierwej bywało”. Gadulski broni liberum veto, nazywa je „źrenicą wolności szlacheckiej”; krytykuje wszelkie reformy sejmowe; uważa, że wolna elekcja, choć daje okazję do nadużyć, świadczy o prawach szlachty; protestuje przeciwko stałej armii, płaceniu podatków – lekceważy sprawy kraju, a preferuje prywatne. Ośmieszając te wszystkie cechy Gadulskiego, Niemcewicz uświadamiał widzom konieczność reform w państwie.

Podsumuj
Nawet współcześni Niemcewiczowi docenili wpływ komedii na sytuację polityczną w tym czasie. Krasicki nazwał ją „pierwszą prawdziwą komedią polską”, a król powiedział, że oddawała klimat Sejmu. Poseł Suchorzewski – pierwowzór ośmieszonego fircyka Szarmanckiego – domagał się zdjęcia jej z afisza, a autora za obrazę praw szlacheckich chciał postawić przed sądem. Z afisza została zdjęta po zwycięstwie targowicy.

Gatunek
Komedia polityczna to komedia satyryczna. Autor kładzie nacisk na ośmieszenie panujących stosunków społecznych. Komedia polityczna, którą jest Powrót posła, to forma krytyki okreś­lonych stronnictw politycznych i metod rządzenia.

Uwaga
Powrót posła powstał w listopadzie 1790 r., a jego premiera miała miejs­ce już dwa miesiące później, w styczniu 1791 r. Był to kolejny rok trwania Sejmu Wielkiego i wszyscy oświeceni Polacy starali się wspierać działania reformatorskie. Pisarze, poeci, publicyści w utworach podejmowali tematy dotyczące reform niezbędnych do ratowania ginącego kraju.

 

Zobacz:

Powrót posła – Julian Ursyn Niemcewicz

Scharakteryzuj stronnictwa zaprezentowane w Powrocie posła Juliana Ursyna Niemcewicza.

Czy w Powrocie posła zastosowane są reguły komedii klasycznej?