Emil Zola uważany jest za właściwego twórcę naturalizmu, choć „otworzyli” ten kierunek w literaturze bracia Goncourtowie (Edmond i Jules). Także Francuzi, którzy pragnęli być historykami teraźniejszości, i potrafili ze sobą współpracować. Historia, problematyka społeczno-obyczajowa i psychologia – to były główne dziedziny ich zainteresowań – obserwują i analizują swoich bohaterów, a proza zaczyna przypominać działalność naukową. Tę tendencję podchwyci naturalizm. Zola był wielbicielem Goncourtów, a także niezwykle płodnym pisarzem. Jego wielkie dokonanie to dwudziestotomowy cykl powieściowy – saga opisująca historię wielu pokoleń i odłamów rodziny Rougon-Macquartów. Członkowie rodziny znajdują się w różnych środowiskach, natomiast nad wszystkimi wisi groźba choroby psychicznej – matka rodu Adelajda Fouque była chora umysłowo. Zolę frapował dylemat dziedziczności, psychika i fizjologia istoty ludzkiej.
Wśród powieści cyklu bardzo znane są: Germinal (środowisko górników, morderczej pracy, głodu i nędzy), Nana (rzecz o luksusowej prostytutce, która z ulicy wspięła się na salony, lecz kończy tragicznie), Bestia ludzka (ofiary katastrofy kolejowej), Ziemia (środowisko wsi).
Miasto też jest obiektem obserwacji pisarza, trylogia: Rzym, Paryż, Lourdes obnaża wnętrze miejskich molochów. Zwłaszcza Lourdes – miasto cudów – dostarcza wstrząsających obrazów kalectwa, nadziei, tragedii ludzkiej. Swoje postulaty (jest przecież Zola teoretykiem naturalizmu) wyłożył w rozprawie pt. Powieść eksperymentalna.
Najistotniejsze założenia naturalizmu:
- pisarz naśladuje badawczą pracę naukowca;
- powieść jest dokumentem, owocem obserwacji człowieka i procesów społecznych;
- opis nie unika, a wręcz szczególnie penetruje ciemne strony życia i natury człowieka (choroby, fałsz, biologizm);
- celem twórcy jest powieść eksperymentalna – czyli jakby swoisty eksperyment, badanie prowadzone na bohaterach i zjawiskach;
- Uwaga! Tytuł Germinal – to nazwa miesiąca, według kalendarza rewolucji francuskiej (pierwszy miesiąc wiosny).
Zobacz:
Przedstaw założenia, twórców i przykłady naturalizmu w europejskiej literaturze II poł. XIX wieku.