Emil Zola jest ojcem naturalizmu w prozie. Powieść jest dla niego czymś więcej niż opowieścią o ludzkim życiu – jest eksperymentem, studiowaniem postaci po to, by odkryć prawa rządzące człowiekiem i społeczeństwem. Jest to oczywiste przeniesienie metod przyrodniczych w rejon literatury. Tak jak medycyna bada, obserwuje, próbuje eksperymentów dotyczących ciała – tak pisarz może dokonywać doświadczeń w prozie. Na człowieka wpływają według Zoli dwa czynniki: środowisko, w którym żyje, i cechy, które odziedziczył. Losy postaci ze świata jego powieści zdają się potwierdzić tę tezę. Oczywiście, w takiej sytuacji pisarz nie może wymyślać akcji – musi bacznie obserwować rzeczywistość, musi organizować doświadczenia – czym dowodzi swojego talentu.
Największe dzieło Zoli
To cykl powieściowy o rodzinie Rougon-Macquartów. Jest to swoista powieściowa saga naturalistyczna, jej tytuł brzmi: Rougon-Macquartowie. Historia naturalna i społeczna rodziny za czasów Drugiego Cesarstwa. Nie zrażajmy się tytułem, wiele tomów tej powieści wciąż jest czytanych i filmowanych. Należy do nich Nana (opowieść o paryskiej prostytutce), Germinal (o tragicznej egzystencji górników), W matni (słynna historia praczki zniszczonej przez warunki swego życia, postaci szlachetnej, którą w starym filmie mistrzowsko odgrywała słynna Massina), Wszystko dla pań (tu tłem wydarzeń jest moloch miejski).
Rodzina Rougon-Macquartów jest liczna i rozgałęziona. Ich protoplastka Adelajda Fouque była umysłowo chora i obłęd odzywa się w kolejnych pokoleniach. Usytuowani są Macquartowie w różnych przestrzeniach i środowiskach – we wszystkich ujawnia się wroga rzeczywistość i odziedziczona po przodkach natura. Powieści Zoli nie kończą się happy endem, są za to pełne brutalizmów, scen pełnych ekspresji, czasem szokujących, odrażających, okrutnych.
Trylogia traktująca o miastach, to cykl: Trzy miasta (Lourdes,, Rzym, Paryż). Nie po raz pierwszy Paryż staje się tłem zdarzeń – jeden z tomów rodzinnego cyklu nosił tytuł Brzuch Paryża. Zola sportretował w swoich powieściach wszystkie warstwy społeczeństwa francuskiego swoich czasów: bogatą burżuazję, robotników, górników, mieszczaństwo, prowincję, chłopów. Był też autorytetem swoich czasów, zajmował się publicystyką, pragnął zwalczać społeczne problemy i demaskować zło. W czwartki organizował spotkania pisarzy (bywał na nich m.in. Maupassant).
Emil Zola – twórczość
- dwudziestotomowy cykl Rougon–Macquartowie. Historia naturalna i społeczna rodziny za Drugiego Cesarstwa, w tym między innymi: W matni, Nana, Germinal, Ziemia, Klęska;
- trylogia Trzy miasta;
- niedokończony cykl Cztery Ewangelie.
Zobacz: