Nieraz już zdarzyło się w dziejach literatury, że los płatał jej figla w postaci paradoksu. Jednym z nich jest nazwa epoki romantyzmu – tak dziś jednoznaczna w naszych odczuciach. Przecież słowo romanus (łac.), od którego etymologicznie owa nazwa się wywodzi, właściwie oznacza rzymski! Trudno zaś o ideologię bardziej sprzeczną z rzymskością niż romantyczna. A zdarzyło się to tak. Już w średniowieczu „romańskimi” nazywano języki narodów tubylczych w prowincjach rzymskich, czyli germańskie i galicyjskie, przemieszane z łaciną. Legendy, baśnie, podania tych ludów nazywano natomiast romancami. To właśnie dziedzictwo kulturowe przejęli romantycy w XIX w. – odwołali się do ludowości, wskrzesili świat i postacie dawnych bajań.
Wszystko, co było pisane w tym duchu, podobne do średniowiecznej, awanturniczej powieści – romansu – uznawano w początkach XIX w. za romantyczne. Wkrótce nazwa romantyzm ogarnęła całą formację kulturową tej epoki – nie tylko literaturę, lecz także filozofię i estetykę. I tak już zostało.
Jako prąd umysłowy i literacki romantyzm dominował w Europie od lat 90. XVIII wieku do lat 40. XIX wieku, jednak jego granice w zależności od kraju wyznaczają inne fakty. Podobnie o jego specyfice narodowej zadecydowała sytuacja społeczna i polityczna, a także doświadczenie historyczne różnych narodów. Stąd mówi się o romantyzmie polskim, francuskim, angielskim, rosyjskim czy niemieckim. W Polsce za datę rozpoczęcia romantyzmu uznaje się najczęściej wydanie Ballad i romansów Adama Mickiewicza w 1822 roku, za zamykającą zaś rok 1864 – upadek powstania styczniowego.
Uwaga!
Romantyzm to termin niejednolity – o jego specyfice zadecydowało doświadczenie każdego narodu. O jedności romantyzmu europejskiego zadecydowały wielkie wydarzenia historyczne: rewolucja francuska i wojny napoleońskie, a także kryzys światopoglądu racjonalistycznego i rozwój filozofii idealistycznej.
Zapamiętaj!
- Dziś romantyk to człowiek o marzycielskim usposobieniu, idealista i fantasta.
- Romantyka z kolei oznacza niezwykłość, tajemniczy urok, fantastykę.
Zobacz: