Aleksander Fredro to symbol polskiego komediopisarstwa i symbol Polski szlacheckiej – dziewiętnastowiecznej ojczyzny, krainy dworków, brzóz i wierzb płaczących… Zarazem jest to kolejna postać polskiego romantyzmu. Chwileczkę – powie ktoś – romantyzm i komedia? Śmiech, humor, komiczna kreacja świata i romantyzm – coś „zgrzyta” w tym zestawieniu. Romantyzm to przecież walka o wolność, spisek, nieszczęśliwa miłość i tragizm samotnego bohatera. A komedie Fredry… są po prostu inne. Hrabia Aleksander Fredro to indywidualność. Dowcipny, błyskotliwy, o ciętym języku – polemizował z romantycznymi koncepcjami.
Był bardzo krytykowany – m.in. Seweryn Goszczyński zarzucał mu, że jego komedie są „nienarodowe”, że w dobie niewoli kraju Fredro pozwala sobie na komedie, a powinien opiewać „treść” życia narodu i jego cierpienie. Goszczyński mylił się. Nie ma świata bardziej narodowego, w pełni polskiego, zbudowanego z typowych cech i obyczajów polskich niż świat komedii Aleksandra Fredry.
Fredro utrwalał polskość inaczej, nie przez apoteozę buntu i spisku, nie przez walkę zbrojną, lecz przez śmiech. Nie można powiedzieć, że nie był patriotą – brał udział w kampanii napoleońskiej pod wodzą księcia Poniatowskiego, od Paryża po Moskwę przemierzył Europę. W 1812 r. miał 19 lat i walczył o wolność ojczyzny z bronią w ręku, sześć miesięcy spędził w rosyjskiej niewoli.
To w pewnym sensie paradoks, że z walką o ojczyznę kojarzymy wielkich wieszczów, którzy nie wzięli udziału w żadnej bitwie, a nie Fredrę żołnierza. Autor Zemsty bardzo cierpiał z powodu krytyki, zarzutów o brak patriotyzmu i kosmopolityzm.
W życiu prywatnym był człowiekiem szczęśliwym. Sukcesem zakończyła się dziesięcioletnia walka o przeprowadzenie rozwodu, co w owych czasach nie było takie łatwe, pani Zofia Skarbkowa uzyskała wreszcie rozwód i „żyli Fredrowie długo i szczęśliwie”…
Aleksander Fredro jest dziś osobowością ogromnie cenioną, mimo że inną, oryginalną na tle epoki romantyzmu. Jednak jego komedie wciąż są grane w teatrach, wciąż bawią, są komunikatywne – kto wie, czy nie bardziej niż Kordian i Nie-Boska komedia. Fredro ocalił polski obyczaj i charakter, utrwalił patriotyzm w wydaniu pokojowym, przekazał nam czar szlacheckiej, minionej już Polski.
Utwory Fredry są w sposób doskonały teatralne. Komediopisarz miał bowiem świetne wyczucie sceny. W swoim czasie odebrał dobrą lekcję teatru. Przebywając w 1814 roku w Paryżu, namiętnie odwiedzał stojące wtedy na wysokim poziomie paryskie teatry. Zafascynowany tą dziedziną sztuki oglądał tragedie, komedie i wodewile. Po powrocie do kraju spróbował swoich sił jako komediopisarz, choć nie miał wykształcenia ani kontaktów ze światem artystycznym, stworzył utwory wspaniałe, bez których kultura polska wiele by straciła.
W twórczości Fredry można wyróżnić 2 etapy:
1818-1835
Powstają najsłynniejsze komedie:
- Pan Geldhab,
- Śluby panieńskie,
- Zemsta,
- Pan Jowialski,
- Damy i huzary,
- Gwałtu, co się dzieje,
- Dożywocie.
Atak krytyki w 1835 r. spowodował przerwę w twórczości Fredry.
855-1876
Stworzył takie komedie jak:
- Wielki człowiek do małych interesów,
- Rewolwer,
- a także zbiór aforyzmów pt. Zapiski starucha.
Uwaga!
Zauważ, że Zemsta Fredry i Pan Tadeusz Mickiewicza powstały w tym samym roku. Oba dzieła ukazują schyłek kultury szlacheckiej, oba kreślą niezapomniane typy sarmackie, oba też opierają się o konflikt dwóch rodów, pogodzonych wreszcie ślubem młodych.
Zobacz:
Miłość w komediach Aleksandra Fredry – polemika z romantycznym wzorcem tego uczucia.
Miłość w ujęciu Aleksandra Fredry (w opozycji do wizji romantyków).