Z zestawu lektur uderzające są trzy:
- Rozmowy z katem Kazimierza Moczarskiego,
- Zdążyć przed panem Bogiem Hanny Krall,
- Początek Andrzeja Szczypiorskiego.
- Rozmowy z katem Kazimierza Moczarskiego – to wstrząsająca, wręcz niewiarygodna relacja autora: Kazimierza Moczarskiego, który przebywał przez pewien czas w jednej celi z legendarnym katem żydów, likwidatorem warszawskiego getta – Jörgenem Stroopem. Szokuje nas charakterystyka Stroopa – systematycznego, skrupulatnego mordercy-faszysty, a zarazem „przykładnego” ojca rodziny. Stroop był nieczuły na cierpienia ludzi – i wręcz wzruszał się na wspomnienie swojej pierwszej miłości. Faszyzm ukształtował jego psychikę – książka prezentuje mechanizmy kierujące działaczami SS. Martyrologia żydów – to obraz płonącego getta, opis metod palenia domów, wysadzenie Wielkiej Synagogi – w całej swojej plastyczności brzmią jak apokaliptyczna wizja zagłady świata.
- Ten sam temat podejmuje reportaż Hanny Krall Zdążyć przed panem Bogiem. Wywiad z działaczem żydowskiego podziemia w getcie – Markiem Edelmanem przybliża realia istnienia żydów w czasie okupacji. Umschlagplatz, numerki życia, wartość cyjanku i samobójstwa, przygotowanie powstania – to fakty, które prezentuje autorka.
- Początek Andrzeja Szczypiorskiego to z kolei powieść o Warszawie lat okupacji i o losach jej mieszkańców. Bohaterowie żydowscy odgrywają tu główną rolę, łańcuch ludzi łączy się, by wydobyć z gestapo Irmę Seidenman i uratować Joasię Fichtelbaum z getta. Martyrologię Żydów ukazuje autor opisując ich dzieje: śmierć Henryka Fichtelbauma w powstaniu w getcie, śmierć jego ojca, próby ucieczki z getta, próby ratowania dzieci żydowskich. Tragizm Żydów ukazuje także w ciągłym poczuciu osaczenia, lęku, reakcji społeczeństwa na widok żyda, porusza bowiem Szczypiorski także ten problem – stosunku Polaków do tragedii Żydów w czasie II wojny światowej.
Aby uzupełnić odpowiedź, można przywołać:
- obozowe opowiadania Zofii Nałkowskiej (np. Dwojra Zielona),
- opowiadania Tadeusza Borowskiego,
- a także postać Janusza Korczaka, który poszedł wraz z dziećmi sierocińca na śmierć w Treblince – stało się to tematem wstrząsającego filmu pt. Korczak.
Zobacz: