Fragmenty charakteryzujące Edypa jako władcę
Na podstawie fragmentu lektury i znajomości mitu scharakteryzuj Edypa jako władcę.
Zbieraj punkty
Koniecznie zauważ, w jaki sposób zwracają się do Edypa podwładni: O czym świadczą takie określenia?
Choć więc my ciebie nie równamy bogom
(…) ciebie pierwszym mienimy wśród ludzi.
Przypomnij sobie, w jaki sposób Edyp został władcą Teb. Uwolnił miasto od Sfinksa, ponieważ rozwikłał zagadkę, której rozwiązania nikt inny nie mógł odgadnąć.
Zauważ koniecznie, w jaki sposób król Teb odnosi się do swoich podwładnych: wychodzi do nich na próg, zwraca się do nich: „dzieci” – odnosi się do nich z ojcowską czułością.
Ważne jest również to, że zanim poddani przyszli do niego z prośbą o radę i ratunek, on sam podjął działania mające na celu uratować miasto (wysłał Kreona do wyroczni już jakiś czas wcześniej).
Fragmenty, w których pojawia się ironia tragiczna
Na podstawie przytoczonego fragmentu tragedii (Epejsodion I) oraz znajomości całego dzieła wyjaśnij, na czym polegała ironia tragiczna w przypadku losów Edypa?
Zbieraj punkty
Wyjaśnij pojęcie zawarte w temacie.
Co to jest ironia tragiczna? To ironia przeznaczenia, losu, który musi się dokonać, choćby człowiek jak najgoręcej i świadomie chciał tego uniknąć. Edyp to przykład podręcznikowy – im bardziej ucieka od przepowiedni, tym bardziej – jak na ironię – ją wypełnia.
Przytocz dzieje Edypa, wskazując każdy fakt, który był spełnieniem przepowiedni, choć nieświadomym.
Wskaż te wypowiedzi bohatera, które potwierdzają ironię, czyli działanie Edypa w dobrej wierze, nieświadomie prowadzące go do zguby.
Fragmenty, w których widoczny jest tragizm losów bohatera
Na czym polegał tragizm losów Edypa? Spróbuj odnaleźć w jego losach osoby winne i pokrzywdzone.
Zbieraj punkty
Przytocz definicję tragizmu i ironii tragicznej.
Przypomnij całą historię Edypa, będzie ona tutaj niezbędna.
Czy wiesz, czemu przepowiednia wywróżyła Lajosowi, że zabije go własny syn? To jedna z wersji popularnego mitu, możesz ją tutaj wykorzystać, a z pewnością zdobędziesz dodatkowe punkty! Otóż Lajos zapłonął namiętnością do pięknego Chryzypa i porwał go. Ten, nie mogąc znieść hańby, odebrał sobie życie. Ojciec Chryzypa przeklął Lajosa: jeśli urodzi mu się syn, będzie ojcobójcą.
- Określ winę Lajosa: uwiedzenie Chryzyppa, nieposłuszeństwo wobec wyroczni, porzucenie własnego syna i wydanie go na śmierć.
- Edyp: winien zbrodni ojcobójstwa i kazirodztwa.
- Zwróć uwagę na postać Jokasty. Jaką rolę pełni w utworze? Jaka jest jej wina? Próbowała przeszkodzić wyjściu na jaw prawdy, której się domyślała. Zgodziła się na porzucenie własnego syna.
Określ krzywdę bohaterów mitu:
- Edyp: poznawszy przepowiednię, robił wszystko, aby do niej nie dopuścić: opuścił ukochanych rodziców w Koryncie (przybranych). Zwróć uwagę, że wprawdzie był zabójcą – w końcu zabił podróżnika, ale w ówczesnych czasach był on usprawiedliwiony: pokonał podczas potyczki w podróży samotnie kilku przeciwników naraz.
- Lajos: według niektórych źródeł przepowiednia była karą za Chryzypa, ale inne podają, że tak po prostu zdecydował ślepy los, Fatum, Apollin i nie było w tym żadnej jego winy. Jakie znaczenie dla wydźwięku moralnego tej historii mają takie różnice?
Podsumuj swoje rozważania. Czy ktoś spośród bohaterów tej historii zasługuje na współczucie? A może na pogardę?
Przygotuj konspekt referatu – nawiązania do „Króla Edypa” w późniejszych epokach.
Teza na początek
Król Edyp Sofoklesa doczekał się wielu nawiązań, odwołań i aluzji literackich. Prawdopodobnie dlatego, że symbolizuje znikomość ludzkiego losu, niemoc, wręcz bezradność człowieka wobec bóstw. Absurd istnienia, jak powiedzieliby egzystencjaliści. Ten problem trapił ludzkość przez wieki, a po dziś dzień nikt nie znalazł rozwiązania zagadki ludzkiego losu…
Punkty do przywołania
- Motyw Edypa w średniowieczu – przemieszanie losów Edypa i Judasza w Złotej legendzie. Jej autor Jakub da Voragine przypisuje Judaszowi los bardzo podobny do dziejów Edypa
- Pierre Corneille – Edyp, tragedia z XVII wieku
- Wolter – Edyp, tragedia z XVIII wieku
- André Gide – Edyp – tragedia z XX wieku
- Albert Camus – Człowiek zbuntowany, Synowie Kaina – eseje z XX wieku
- Jorge Luis Borges – Edyp i zagadka – wiersz XX-wiecznego poety
- Film Pierre’a Paola Passoliniego pt. Król Edyp
Teza na zakończenie
Dzieje Edypa fascynowały twórców od antyku po wiek XX. Czyżby rację miał Arystoteles, twierdząc, że litość wzbudzają losy postaci niewinnej, a trwogę – podobnej do nas? Przecież Edyp stał się reprezentantem każdego z nas, człowieka, który skazany został na taki a nie inny los i nic nie jest w stanie zrobić. Jego staraniom towarzyszyć będzie najwyżej drwiący śmiech bogów…
Bohaterowie tragedii – nakreśl sylwetki głównych postaci.
- Edyp – postać wiodąca. Nieświadomy sprawca wszystkich nieszczęść, człowiek gwałtowny, impulsywny, pewny siebie, choć z pewnością szlachetny. Aktywny – próbuje walczyć z przepowiednią i swoim losem. Tworzy też jeden z pierwszych portretów ojca w literaturze – przed tułaczką powierza swoje dzieci opiece Kreona.
- Kreon – brat Jokasty. Spokojny, rozsądny cierpliwy. Odgrywa rolę drugoplanową – przynosi wieści z wyroczni i prowadzi dialog z rozsierdzonym Edypem, który zarzuca mu spisek. Ważna jest jego wypowiedź na temat władzy, której zresztą bynajmniej nie pożąda – jakby w przeczuciu, że rola władcy i dla niego okaże się zgubna.
- Jokasta – żona i matka Edypa. Przedstawiona jako troskliwa małżonka, gdy zaczyna podejrzewać prawdę, chce uchronić się przed nieszczęściem, pragnie zaprzestać dociekań. Zwycięża w niej kobieta – bardziej niż prawdy pragnie pozostać w związku z mężczyzną, którego kocha.
- Tejrezjasz – wieszcz wzywany na konsultacje, gdy niepojęte są zdarzenia losu lub słowa wyroczni. Z reguły przynosi złe wieści. Tejrezjasz jest ślepy – to kara za to, że ośmielił się podglądać Atenę w kąpieli. Wieść głosiła, że był niegdyś kobietą, miał mieć życie siedmiokrotnie dłuższe niż zwykły człowiek i znał mowę ptaków. Sofokles przedstawia go jako upartego starca, który próbuje nie ujawnić znanej sobie prawdy. Przestrzega Edypa, że prawda go zniszczy, ale gdy król się upiera – ujawnia w końcu straszną tajemnicę…
Zobacz:
https://aleklasa.pl/liceum/c155-powtorka-z-epok-literackich/c156-antyk/krol-edyp-sofoklesa
https://aleklasa.pl/liceum/c111-jak-odpowiadac-z-polskiego/antyk/c410-antyk-5/przedstaw-historie-edypa
https://aleklasa.pl/liceum/c234-praca-domowa-w-liceum/c297-podpowiedzi-do-prac-domowych/praca-domowa-krol-edyp