Dlaczego Bernarda Rieux, bohatera i narratora Dżumy Alberta Camusa, nazywamy świętym bez Boga?
Wstęp
Bernard Rieux to jeden z głównych bohaterów i narrator „Dżumy”. Nazywany jest laickim świętym albo świętym bez Boga, ponieważ był ateistą. Twierdził, że kieruje się tylko zwyczajnym poczuciem przyzwoitości, obowiązku i solidarności z cierpiącymi, jednak… postępował niemal jak święty. Był cierpliwy, ofiarny, za swoją pracę ponad siły i narażanie życia w kontakcie z chorymi nie oczekiwał żadnej nagrody. Swoją postawą doktor Rieux udowadnia, że świętość bez Boga jest możliwa. On sam uważał, że nie robi nic nadzwyczajnego…
Rozwinięcie
Doktor Rieux jest lekarzem z powołania. Swojego zawodu nie traktuje jako sposobu zdobycia wielkich pieniędzy – przeciwnie, żyje dość skromnie i często leczy zupełnie za darmo. Postrzega zawód lekarza jak misję, obarczającą go pewnymi obowiązkami. Takim obowiązkiem jest pomaganie cierpiącym. Doktor jest życzliwy i ofiarny aż do granic. W czasie szalejącej epidemii prawie nie śpi, jest wiecznie zajęty pomocą cierpiącym. Choć wie, że grozi mu zarażenie się dżumą, ani przez moment nie waha się, czy nie warto by wyjechać. Przeciwnie, stara się przekonać Ramberta, by nie opuszczał Oranu. Postawa lekarza zaimponowała w końcu Rambertowi. Postanowił zostać, pracował ofiarnie w ochotniczych oddziałach sanitarnych.
Postawa doktora, jego energia i chęć działania, poświęcenie bez użalania się nad sobą i robienia z siebie bohatera, robią ogromne wrażenie na pozostałych bohaterach – np. na wspomnianym już Rambercie i Tarrou, który został przyjacielem doktora.
Bernard Rieux stanowczo przeciwstawia się „katolickiemu” światopoglądowi jezuity ojca Paneloux. Duchowny uważa, że dżuma jest karą Boga za grzechy mieszkańców Oranu. Należy znieść tę karę z pokorą, nie zaprzestając modłów o zmiłowanie. Doktor Rieux przeciwstawia się takiemu widzeniu świata. Pyta księdza, w takim razie Bóg pozwala na cierpienie niewinnych dzieci, które bez wątpienia nie popełniły żadnego grzechu. Bierność, rezygnacja z walki z epidemią, która rzekomo została zesłana przez zagniewanego Boga, nie mieści się doktorowi w głowie. Doktor nie chce poddawać się cierpieniu. Chce z nim walczyć, choć jest świadomy tego, że na dżumę nie ma cudownie uzdrawiających leków. Mówi: „Kiedy się widzi biedę i cierpienie, jakie dżuma przynosi, trzeba być szaleńcem, ślepcem lub łajdakiem, żeby się na nie zgodzić!”. Najważniejszą wartością jest dla niego życie ludzkie. Zaniedbanie, poddanie się, brak aktywności to według niego swego rodzaju zbrodnia.
Dlatego jako lekarz jest bardzo zaangażowany, pracuje ponad siły, ale sprzeciwia się gloryfikacji swoich działań, twierdzi po prostu: „Ja nie mam powołania ani na bohatera, ani na świętego”.
Czy można być świętym bez Boga?
Jean Tarrou zastanawia się, czy można być świętym bez Boga. Jeśli można, doskonałym przykładem takiego świętego, według niego, byłby doktor Rieux. Zapomina o swoich sprawach, pomagając innym. Sam zadowala się mizerną ilością jedzenia i krótkim snem. Bywa, że nie śpi w ogóle. Tak samo chrześcijańscy święci zapominali o swoich potrzebach, myśląc o Bogu czy służeniu innym. Lecz jak już wspomniałem, doktor nie wierzy w Boga, nie szuka w nim pocieszenia ani tym bardziej wyjaśnienia tragedii Oranu. Jest ateistą. Swoją aktywną postawę tłumaczy: „Gdybym wierzył we wszechmogącego Boga, przestałbym leczyć ludzi, zostawiając Bogu tę troskę”. Według doktora wiara nie pomaga człowiekowi zrozumieć sensu życia – na nic zdadzą się zakazy i nakazy moralne. Człowiek musi sam oddzielić dobro od zła. Musi sam w sobie szukać sił do walki ze złem. Bunt przeciwko złu, ludzka solidarność i codzienny, ludzki heroizm są podstawą głoszonej przez Camusa „etyki bez Boga”.
Bernard Rieux jest ateistą, wybiera ludzi, a nie Boga. Każdego dnia ryzykuje jednak własnym życiem. Zdawać by się mogło, że realizuje nowotestamentowe przykazanie miłości – tak bardzo przecież porusza go los bliźnich. Pomaga im bezinteresownie, otacza ich opieką i troską, tak jak nauczał Chrystus. Doktor Rieux przypomina trochę miłosiernego Samarytanina z przypowieści Jezusa.
Zakończenie
Na koniec przytoczę jeszcze raz słowa doktora. Doskonale charakteryzują jego postawę laickiego świętego: „Wszyscy ludzie, którzy nie mogą być świętymi i nie chcą zgodzić się na zarazy, starają się jednak być lekarzami. Odpowiedź na pytanie postawione przez Tarrou musi być twierdząca – świętość bez Boga jest możliwa”.
Zobacz:
Zaprezentuj postać doktora Rieux – głównego bohatera i narratora Dżumy