Doktor Rieux to bohater, który mógłby być wzorem moralnym dla innych. Nie nadużywa wielkich słów – walki z dżumą z narażeniem własnego zdrowia nie nazywa poświęceniem, lecz wypełnianiem obowiązków. Jego bohaterstwo jest ciche, skromne i może wydawać się nieefektowne, jednak czy Bernard Rieux i Jean Tarrou nie są nowymi modelami świętości – świętości bez Boga i efektów specjalnych, takich jak skrajna asceza w stylu św. Szymona Słupnika, budzące grozę męczeństwo czy czynione na każdym kroku cuda?

Stworzona przez autora Dżumy postać doktora Rieux – człowieka niezłomnego i bezinteresownego w swej walce, nielubiącego patosu i egzaltacji – onieśmieliła niejednego już czytelnika, a powieść Camus stała się jedną z najważniejszych dzieł XX wieku podejmujących problem postawy wobec zadawania śmierci, cierpienia i wszechogarniającego zła.

Znaczenie postaci

Doktor Bernard Rieux to główny bohater Dżumy. Jest francuskim lekarzem pracującym w północno-afrykańskim Oranie. Rieux jeszcze przed odkryciem epidemii, wysyła swoją chorą żonę do sanatorium. Jako jeden z pierwszych mieszkańców miasta odkrywa, iż Oran zostaje „zaatakowany” przez bakcyl dżumy. Doktor od początku aktywnie walczy z zarazą. Jego walka z epidemią nie wynika tylko i wyłącznie z faktu, iż jest to obowiązek lekarza, ale przede wszystkim człowieka. Pod jego wpływem, osoby, które spotyka podczas pomocy zadżumionym, rewidują swój stosunek do świata, zmieniają się, a w konsekwencji przyłączają się do jego misji niesienia pomocy chorym. Po opanowaniu epidemii dowiaduje się o śmierci swojej żony, jednak nie opuszcza Oranu, pracuje dalej, gdyż wie, że „bakcyl dżumy nigdy nie umiera i nie znika”.

Camus tworząc tę postać w dobie wielkiego, powojennego kryzysu jakichkolwiek idei, pragnął pokazać pewien wzór osobowościowy – nosiciela wartości, który mógłby stać się wsparciem dla ludzi poszukujących swojej prywatnej filozofii w świecie dla nich nieprzyjaznym i niezrozumiałym. Postawa Rieux pozwala odnaleźć jakiś optymizm, a co najważniejsze skłania innych do przemyśleń, a przede wszystkim do solidarnego buntu przeciw złu.


Charakterystyka

  • Imię i nazwisko: Bernard Rieux.
  • Wiek: doktor Rieux jest żonatym mężczyzną w wieku około 35 lat.
  • Wygląd: mężczyzna o mocnych ramionach i „niemal kwadratowej twarzy”, ciemnooki i ciemnowłosy. Ma duży nos i pełne usta. Wzbudza zaufanie swoim wyglądem.
  • Zawód: lekarz, bohater jest lekarzem z powołania, żyje skromnie i nie traktuje swojego zawodu jako okazji do zbicia majątku.
  • Stan cywilny: żonaty; jego żona wyjechała do sanatorium i nie ma jej w Oranie podczas walki z epidemią. Bohater dostaje telegram o jej śmierci – wiadomość o zgonie żony przyjmuje bohatersko i ze spokojem.
  • Wyznanie: niewierzący.
  • Miejsce zamieszkania: Oran, miasto portowe.

Doktor Rieux to:

  • Bohater, który ma świadomość absurdalności świata i egzystencji, polegającej na tym, iż człowiek w świecie jest przypadkowym bytem „zanurzonym” w złu, którego nie jest w stanie pokonać.
  • Świadomy buntownik przeciwko złu.
  • Altruista, który swoim zachowaniem pociąga innych do bezinteresownych działań.
    Bohater, który nie potrzebuje podziwu i poklasku. To dodatkowo stanowi o jego heroizmie. Rieux nie liczy na żadną nagrodę (w sensie dosłownym czy religijnym, bohater nie wierzy w Boga) ani na uznanie.
  • Osobowość empatyczna.
  • Współczesny Prometeusz, walcząc z dżumą (buntując się przeciwko złu, dżuma jako metafora zła) ma świadomość ryzyka i konsekwencji, jakie niesie za sobą jego czyn.
  • Współczesny Syzyf, tragiczny i zarazem heroiczny. Jego heroizm polega na tym, iż toczony przez niego kamień zawsze spada, a mimo to nie załamuje się i wtacza go nadal. W ten sposób buntuje się przeciw nierozumnemu, nieprzyjaznemu światu, a w tym działaniu odnajduje sens istnienia. Tragizm zaś to nic innego jak przeklęta świadomość absurdalności świata polegająca na tym, iż heroiczna walka ze złem nigdy nie będzie miała kresu.
  • Wyznawca wysokich wartości (takich jak humanizm, pomoc innym, troska, współczucie) w powojennym świecie zdegradowanych wartości.
  • Człowiek czynu.


Biografia

Doktor Rieux to postać wyjątkowa w historii literatury, owa wyjątkowość polega na tym, iż jest bohaterem, który nie wymaga od innych heroizmu, chociaż sam taką postawę reprezentuje. Rieux nie dziwi się niczemu, przede wszystkim stara się zrozumieć, dlaczego ludzie w ekstremalnych warunkach zachowują się tak a nie inaczej, ale ich nie ocenia. Doktor Rieux jest świadomy absurdalności świata, ludzkiej egzystencji, dlatego też szuka takiej filozofii życia, która dałaby możliwość ­odnalezienia sensu życia. A w tym przypadku jest to walka z zarazą (metafora zła) z całą świadomością, iż owej zarazy nie uda mu się pokonać. Bohater Dżumy w swoim poświęceniu nie jest ani patetyczny, ani tak teatralny jak znani bohaterowie romantyczni – Konrad czy Kordian. Rieux po prostu działa i wie, że tak należy czynić!

A przecież w objętym kwarantanną Oranie większość jego mieszkańców postępuje inaczej. Epidemia, która opanowuje miasto, wyzwala różne reakcje ludzi – przerażenie, tchórzostwo, apatię i próby podejmowania walki – a więc postawę bierną i aktywną. Doktor Rieux, który jako jeden z pierwszych przeciwstawia się chorobie, nie opuszcza miasta, chociaż ma ku temu okazję i mnóstwo argumentów na poparcie takiej decyzji: pomoc potrzebna we Francji, choroba żony czy świadomość tego, iż dżumy nie da się pokonać itd., itd… Doktor Rieux pozostaje w odciętym od świata Oranie i walczy z epidemią. I nie jest to spowodowane tylko i wyłącznie przysięgą Hipokratesa, ale przede wszystkim wewnętrznym nakazem moralnym człowieka. Dlatego też poświęca się całkowicie misji ratowania ludzi.

Pod koniec epidemii zaraża się dżumą przyjaciel Rieux – Tarrou. Wkrótce umiera. Następnego dnia doktor dostaje wiadomość o śmierci żony. I chociaż bramy miasta w końcu zostały otwarte, wróciło normalne życie – Rieux czuł, że przegrał z dżumą.

 

Doktor Rieux – główny bohater i narrator Dżumy

Narratorem powieści jest od początku ktoś z wewnątrz, co daje wrażenie autentyzmu. Dopiero pod koniec relacji o epidemii dowiadujemy się, że narratorem jest nie anonimowy mieszkaniec Oranu, ale centralna postać utworu – doktor Rieux. Dlaczego ukrył ten fakt? „Zależało mu na tonie obiektywnego świadka”. Kronikarz stara się być dokładny. Przedstawia szczegółowy obraz epidemii: objawy choroby, ludzkie postawy, sposoby walki. Najmniej mówi o swoich przeżyciach. Uważa, że tak trzeba:

Chcąc być wiernym świadkiem, musiał mówić przede wszystkim o czynach, dokumentach i pogłoskach. Ale o tym, co osobiście miał do powiedzenia, o swoim czekaniu, o swoich doświadczeniach, należało milczeć.

Na kształt kroniki o dżumie ma więc wpływ rezerwa doktora Rieux, jego opanowanie. Bohater nie poddaje się emocjom, choć na co dzień obcuje z cierpieniem i śmiercią. A może właśnie dlatego? Rambert zarzuca mu nawet brak zrozumienia ludzkich uczuć: „Mówi pan językiem rozsądku, to dla pana abstrakcja”. Nie do końca ma rację. Rieux jest człowiekiem, któremu trudno przychodzi wyrażanie swoich przeżyć. Nie mówi wprost o przyjaźni, czułości. Ale to nie znaczy, że ich nie czuje! Swą miłość do żony wyraża poprzez konkretne czyny. Organizuje ukochanej wygodną podróż do uzdrowiska. W czasie dżumy często telegrafuje, pytając o zdrowie żony. Jej śmierć przyjmuje ze spokojem, choć z pewnością cierpi.

Lekarz z powołania

Doktor Rieux przypomina Tomasza Judyma z Ludzi bezdomnych Żeromskiego. Tak jak on urodził się w biednej, robotniczej rodzinie. Musiał pokonać wiele przeciwności, by zostać lekarzem. Także dla niego praca jest sensem życia, powołaniem. Rieux jest jednak szczęśliwszy od Judyma – ożenił się, cieszy się ludzką sympatią. Swojego zajęcia nie traktuje jak spłacania „długu przeklętego”. Pomaganie cierpiącym to dla niego obowiązek. Jeśli ktoś nie ma pieniędzy – leczy go za darmo. Rieux jest ­życzliwy i ofiarny aż do granic. Nie widzi w tym nic dziwnego: „kiedy człowiek jest lekarzem, ma pojęcie o cierpieniu i nieco więcej wyobraźni”. Wie, że jemu także grozi zarażenie się i śmierć, jednak ani przez chwilę nie zastanawia się, czy warto się poświęcić. Chce pomagać innym.

Doktor Judym a doktor Rieux – porównaj obu bohaterów

Człowiek aktywny

Doktor Rieux jest człowiekiem energicznym. Tarrou dostrzega to w jego zachowaniu:

Chodzi szybko. Zstępuje z chodnika nie zmieniając kroku, ale najczęściej na przeciwległy chodnik lekko wskakuje. […] Wygląda na człowieka zorientowanego w sytuacji.

Rieux pierwszy reaguje na niezwykłe wypadki w Oranie. Są to konkretne działania: dzwoni do innych lekarzy, potem prosi o izolowanie chorych, telegrafuje do Paryża po serum. Przeciwstawia się bezczynności i chęci „przeczekania”. W czasie epidemii pracuje bez wytchnienia – często wraca do domu o drugiej w nocy, by wcześnie rano znów jechać do chorych. Prowadzi szpital, pomaga organizować ochotnicze oddziały sanitarne (pomysł Tarrou). Zdaniem doktora Rieux nie wolno się poddawać, choćby sytuacja wydawała się beznadziejna. Jako lekarz wie, że nie zwycięży choroby: nie ma leków, by walczyć z dżumą. Jest jednak przekonany, że nie wolno „padać na kolana”.

Buntownik

W postawie opanowanego doktora Rieux dostrzegamy pewne elementy buntu. Jako lekarz robi wszystko, by przeciwstawić się chorobie:

(…) kiedy się widzi biedę i cierpienie,
jakie dżuma przynosi, trzeba być szaleńcem, ślepcem lub łajdakiem, żeby się na nie zgodzić!

Może właśnie dlatego Rieux został lekarzem? Najważniejszą wartością jest dla niego ludzkie życie. Jeśli ktoś godzi się na śmierć człowieka, popełnia zbrodnię! „Przyzwyczajenie się do rozpaczy jest gorsze niż sama rozpacz”. Doktor wie jednocześnie, że koniec epidemii w Oranie nie jest ostatecznym pokonaniem zła. Dlatego nie cieszy się z innymi, gdy w końcu zezwala się na otworzenie bram miasta. Wie, że „bakcyl dżumy nigdy nie umiera” – ludzie muszą być stale gotowi do walki. Rodzajem buntu przeciwko złu jest również spisywanie kroniki, w której doktor staje po stronie ofiar:

Doktor Rieux postanowił napisać opowia­danie (…), żeby nie należeć do tych,
co milczą, żeby świadczyć na korzyść zadżumionych, żeby zostawić przynajmniej wspom­nienie niesprawiedliwości i gwałtu, jakich doznali (…).

Właśnie poprzez bunt można ocalić sens ludzkiego życia.

Człowiek honoru

Rieux to człowiek pełen dobroci i szlachetności. Jego zdaniem w życiu najważniejsza jest uczciwość („jedyny sposób walki z dżumą”). Na czym ona polega? „Najważniejsze to dobrze wykonywać swój zawód” – tak widzi Rieux swoją uczciwość jako lekarza. Jest rzetelny i sumienny. Wytrwały, mimo że ponosi klęski w walce z chorobą. Doktor Rieux stara się być uczciwy wobec pacjentów. Nie okłamuje ich, nie daje złudnej nadziei, ale też jej nie odbiera. Rzeczowo, spokojnie odpowiada na pytania. Rieux jest człowiekiem niezwykłym, ale też skromnym. Sprzeciwia się wszelkim próbom gloryfikacji swojej aktywności: „Ja nie mam powołania ani na bohatera, ani na świętego. Chciałbym po prostu być człowiekiem”. Bycie człowiekiem to według doktora przeciwstawianie się wszelkiemu złu świata (w powieści Camusa symbolizuje je epidemia). Walka z dżumą to nie bohaterstwo, ale jedyny logiczny sposób zachowania. Wierność włas­nym ideałom broni człowieka przed chaosem świata. Ten bohater Dżumy pokazuje potrzebę uczciwości wobec samego siebie, nawet w sytuacjach beznadziejnych.

Święty bez Boga

Jean Tarrou zastanawia się, czy można być świętym bez Boga. Jeśli tak, dobrym przykładem jest właśnie Rieux. Doktor zapomina o swoich sprawach, skupiając się na pomaganiu innym ludziom. Wcale zresztą nie uważa tego za szczególne poświęcenie! Rieux nie wierzy w Boga, nie szuka u niego wyjaśnienia tragedii Oranu: (…) gdyby wierzył we wszechmogącego Boga, przestałby leczyć ludzi, zostawiając Bogu tę troskę.

Żadna wiara nie pomaga człowiekowi zrozumieć sensu życia. Nie przydadzą się moralne nakazy i zakazy. Człowiek sam musi oddzielić dobro od zła. Musi też w sobie samym szukać siły do walki z tym złem. Poprzez swego bohatera Camus wyraża filozofię egzystencjalną. Mówi o absurdalności życia, ale jednocześnie o potrzebie heroizmu i ludzkiego współdziałania. Właśnie bunt przeciw złu i ludzka solidarność są podstawą głoszonej przez Camusa etyki bez Boga.

Prometeusz

Rieux ma w sobie wiele z Prometeusza. Ten mitologiczny bohater odwrócił się od bogów, wybrał pomaganie ludziom. Za to, że wykradł ogień, został skazany na wieczny ból. Prometeusz stał się symbolem bezgranicznego poświęcenia, cierpienia dla dobra ludzkości. Doktor z Dżumy także współczuje innym i pragnie im pomóc. Jest ateistą, wybiera ludzi, a nie Boga. Każdego dnia ryzykuje własne życie, ale dobro bliźniego jest dla niego ważniejszą wartością. Czy Rieux cierpi? Nie może beznamiętnie obserwować agonii dziecka. Nie może nie myśleć o pogarszającym się stanie zdrowia żony. A jednocześnie swoje uczucia uważa za nieistotne – „Na razie są chorzy i trzeba ich leczyć”.

Człowiek tolerancyjny

Rieux jest życzliwy wobec innych ludzi. Szanuje swoich pacjentów. Nie potępia Cottarda, starał się ­wytłumaczyć jego zachowanie. Nie potępia także Ramberta, który za wszelką cenę chce wydostać się z miasta. Rieux – sam pełen poświęcenia – nie wymaga jednak heroizmu od każdego. Rozumie, że młody dziennikarz pragnie za wszelką cenę wrócić do ukochanej kobiety. I choć woli, żeby Rambert pomógł mu w walce z dżumą, nie robi nic, żeby uniemożliwić mu (nielegalne!) opuszczenie Oranu. Nawet życzy mu szczęścia! Postawę doktora wyjaśnia wypowiedziana przez niego myśl, że „w ludziach więcej rzeczy zasługuje na podziw niż na pogardę”.

Przyjaciel i autorytet

Postawa doktora zachęca wielu do działania. W walce z dżumą pomaga mu Tarrou i liczni ochotnicy. Nawet szary i cichy urzędnik Józef Grand z poświęceniem pracuje w oddziałach sanitarnych. Podobnie surowy sędzia Othon. Przykład doktora powoduje zmianę w postawie Ramberta. Przecież Rieux też miał żonę poza Oranem, a każdego dnia ryzykował życie, pomagając chorym! Dziennikarz, tęskniący za swoją ukochaną, postanawia jednak zostać. Rozumie, że „może być wstyd, że człowiek jest sam tylko szczęśliwy”. Rambert to konkretny przykład osoby, na którą wpłynęła postawa doktora Rieux. Z pewnością nie jedyny! Doktor nie jest wylewny w okazywaniu uczuć, ale oddany jako przyjaciel. Gdy zachoruje Tarrou, nie nakaże izolacji. Postanowi wraz z matką leczyć go we własnym domu. Chory umrze. Rieux rozumie jednak, że właśnie przyjaźń jest tym, co wygrał „w grze dżumy i życia”.

 

Ważne momenty w życiu bohatera

  • Ciężka choroba żony i jej wyjazd do sanatorium.
  • Zauważenie przez Rieux zjawisk dżumy (szczury wychodzące na ulice z kanałów i masowo zdychające) i wybuch epidemii.
  • Decyzja pozostania w mieście, aby walczyć z epidemią.
  • Śmierć pzyjaciela Tarrou.
  • Śmierć żony.

 

Związki doktora Bernarda Rieux z innymi postaciami

  • Żona – bliska doktorowi osoba, ciężko chora, przebywa w sanatorium, a potem umiera. Doktor przejmuje się jej stanem zdrowia, jednak poczucie obowiązku zmusza go do pozostania w Oranie.
  • Matka – osoba skromna i życzliwa, dobrze opiekuje się domem i doktorem.
  • Jean Tarrou – wyznaje tę samą zasadę co doktor – ze złem i cierpieniem należy walczyć nawet przy braku nadziei. To on zgłasza propozycję zorganizowania oddziałów ochotniczych. Pomaga w opanowaniu epidemii bardzo ofiarnie i odważnie. Mówi: „Postanowiłem stawać po stronie ofiar w każdej okazji”. Jest ateistą, podobnie jak doktor Rieux, i zastanawia się, czy można być świętym bez Boga. Tarrou również, podobnie jak doktor Rieux (przez stawiane sobie wysokie wymagania moralne), zbliża się do laickiej świętości. On i doktor bardzo się do siebie zbliżyli, zostali przyjaciółmi. Niestety, przyjaciel i pomocnik Rieux był jedną z ostatnich ofiar dżumy.
  • Raymond Rambert – dziennikarz, który przybył do Oranu w celach zawodowych i za wszelką cenę chce opuścić miasto m.in. po to, by być z ukochaną żoną. Rozmowy z doktorem i jego postawa decydują o tym, że rezygnuje z prób wydostania się z miasta – uznaje, że gdyby to zrobił, nie byłby godzien kobiety, którą kocha. Wstępuje do ochotniczych oddziałów sanitariuszy.
  • Ojciec Paneloux – uważał dżumę za karę zesłaną przez Boga i zasłynąl jako płomienny kaznodzieja. Wierzy, że epidemia przybliży orańczyków do Boga. Ma zupełnie inne poglądy na epidemię niż Tarrou i doktor. Jednak z czasem jego poglądy ewoluują i ksiądz wstępuje do oddziałów ochotniczych. Zarażony dżumą odmawia przyjęcia pomocy, bo uważa, że życie ludzkie powinno być bez reszty w rękach Boga. Umiera z krucyfiksem w dłoniach.
  • Joseph Grand – urzędnik, którego marzeniem jest zostać wielkim powieściopisarzem. Stworzył niesłychaną liczbę wariantów pierwszego zdania swojej debiutanckiej powieści. Ze swoich kłopotów z warsztatem twórczym zwierza się doktorowi Rieux. W poczuciu zbliżającej się śmierci prosi doktora o spalenie brulionów, po wyzdrowieniu na nowo oddaje się jednak swojej pasji.
  • Cottard – rentier o tajemniczej przeszłości. Doktor Rieux poznaje go po tym, jak Cottard próbuje popełnić samobójstwo. Jest chyba jedynym człowiekiem w Oranie, dla którego dżuma jest sprzymierzeńcem. Wobec Tarrou i doktora zachowuje się w sposób jednocześnie uniżony i podejrzliwy. Kiedy zaraza wycofuje się, wpada w popłoch, wszczyna strzelaninę ze swojego okna i zostaje ujęty przez policję.
  • Doktor Castel – doświadczony lekarz, o dużej wiedzy – to on pierwszy zdiagnozował epidemię jako dżumę. Pomaga doktorowi Rieux, jest jego kolegą.
  • Sędzia Othon – na początku nie angażuje się w walkę z dżumą. Po śmierci syna zachodzi w nim przemiana wewnętrzna, zgłasza się do pomocy.


Bohater a inne postacie literackie

  • Tomasz Judym – podobnie jak Bernard Rieux staje po stronie pokrzywdzonych, poniżonych przez los. Nie godzi się na świat, w którym jest tyle niesprawiedliwości, na świat, w którym nie ma miejsca na bezinteresowność.
  • Marek Edelman bohater wywiadu-rzeki Zdążyć przed panem Bogiem Hanny Krall. Edelman ratuje ludzi w warszawskim getcie, chociaż ma świadomość doktora Rieux, że tak naprawdę nie jest w stanie swoim działania w zasadniczy sposób zmienić, tego, co w getcie ma miejsce.
  • Romantyczni bohaterowie buntownicy niegodzący się na świat ludzi skrzywdzonych, zniewolonych i poniżonych – Konrad, Kordian. Chociaż bunt romantyczny przybrał inną formę niż ten z powieści Camusa – był zdecydowanie bardziej spektakularny, udramatyzowany, teatralny.

 

O utworze źródłowym

Motto powieści brzmi:

Jest rzeczą równie rozsądną ukazać jakiś rodzaj uwięzienia przez inny, jak ukazać coś, co istnieje rzeczywiście, przez coś innego, co nie istnieje.
Daniel Defoe

Dżuma Alberta Camusa została napisana tuż po wojnie w 1947 roku. Jest to powieść o charakterze parabolicznym (poza znaczeniem dosłownym zawiera ukryty sens metaforyczny). Camus umieszcza akcję w północno-afrykańskim Oranie lat 40., dlatego tuż po opublikowaniu książki uważano, iż utwór jest metaforą lat wojny i okupacji, „wykładem” filozoficzno-literackim.

Utwór wpisuje się w nurt literatury egzystencjalnej. Sam pisarz nazwał je „książką antychrześcijańską”, gdyż podobnie jak niemiecki XIX-wieczny filozof Fryderyk Nietzsche, Camus uważał religię chrześcijańską za pełną słabości i rezygnacji.

W swojej powieści namawiał do buntu, niezgody na świat taki jakim jest – a stworzony przez niego doktor Rieux to heroiczny buntownik, który walczy ze złem, choć ma świadomość, iż jest ono nie do pokonania przez człowieka.

Oto kilka poglądów Alberta Camusa, które w pewnym sensie wyrażają filozofię zawartą w powieści, a także blis­kie są Bernardowi Rieux:

Człowiek zbuntowany przypomina Syzyfa i Prometeusza, ten pierwszy nie zwyciężając, w konsekwencji zwycięża, ten drugi ma świadomość konsekwencji swojego buntu. Człowiek zbuntowany to maksymalista etyczny, który nie godzi się nawet na taki świat, w którym zdecydowana większość odczuwałaby szczęście, a tylko garstka by cierpiała.

Dla Camusa bunt świadczy o człowieczeństwie („buntuję się, więc jestem”).

Dzieło

Dżuma

Autor

Albert Camus

Czas i miejsce akcji

Oran, 194. rok

Co to za typ bohatera?

• Walczący ze złem.
• Walczący o zachowanie godności i człowieczeństwa.
• Buntujący się przeciwko absurdowi i okrucieństwu świata.
• Święty bez Boga.
• Lekarz, którego zawód jest powołaniem.
• Opoka dla mieszkańców Oranu.
• Współczesny Prometeusz.

Pojęcia związane z tym bohaterem

  • Egzystencjalizm – nurt filozoficzny, który w centrum swego zainteresowania stawia zagadnienie ludzkiego, indywidualnego istnienia. Zazwyczaj w egzystencjalizmie wyróżnia się dwa nurty: chrześcijański (Karl Jaspers) i laicki (Albert Camus, Jean Paul Sartre). Sam Camus kwestionował taki podział – uważał, że w wyrażeniu „egzystencjalizm katolicki” ukryta jest wewnętrzna sprzeczność. Jego zdaniem, egzystencjalizm jest przede wszystkim wyrazem doświadczenia absurdu związanego ze świadomością śmierci, tego zaś doświadczenia nie może zmienić człowiek wierzący w Boga i nieśmiertelność duszy.
  • Święty bez Boga, laicki święty – bohater zadawał sobie pytanie – czy możliwa jest świętość bez Boga? Doktor Rieux, podobnie jak autor powieści, był niewierzący. Wspaniałe cechy doktora sprawiają, że możemy nazwać go świętym bez Boga, choć w tym określeniu zawarta jest pewna sprzeczność.
  • Powieść-parabola – powieść, która oprócz warstwy dosłownej zawiera drugą, głębszą warstwę – metaforyczną i uniwersalną. Tytułową dżumę można rozumieć np. ogólnie jako zło i absurd świata, zło drzemiące w każdym z nas i zarażające innych równie szybko i skutecznie jak bakcyl dżumy, okrucieństwo II wojny światowej itd.

Doktor Bernard Rieux symbolizuje:

  • wzorową postawę wobec zła – zakładającą godną walkę mimo bardzo prawdopodobnej porażki,
  • humanitaryzm,
  • świętość bez Boga,
  • dwudziestowieczne rozumienie słowa „bohater”.


Zobacz:

Dżuma Alberta Camusa

Zaprezentuj postać doktora Rieux – głównego bohatera i narratora Dżumy

Bernard Rieux – charakterystyka

Doktor Judym a doktor Rieux – porównaj obu bohaterów

Dlaczego Bernarda Rieux, bohatera i narratora Dżumy Alberta Camusa, nazywamy świętym bez Boga?

Treść Dżumy Alberta Camusa

„W ludziach więcej rzeczy zasługuje na podziw niż na pogardę” (Albert Camus, Dżuma)

Dżuma – praca domowa

Podaj różne znaczenia tytułu powieści Alberta Camusa – Dżuma