Doktor Judym a doktor Rieux – porównaj obu bohaterów.
Taką charakterystykę porównawczą możesz sporządzić w punktach. Ale żeby Twoja praca domowa nie była byle jaka, możesz pokusić się o krótki wstęp.
Jak zacząć?
We wstępie można np. podkreślić, że bohaterowie powieści, opowiadań czy nowel dość często są lekarzami. Zapewne znamy specyfikę tego zawodu, który pojmowany nie tylko jako sposób zarabiania na życie, ale również (a czasem przede wszystkim) jako misja, posłannictwo. Idealny lekarz to człowiek wciąż pracujący nad sobą, skłonny do poświęceń idealista, zaangażowany, odpowiedzialny i silny psychicznie. Najbardziej znani literaccy lekarze to, oczywiście, doktor Bernard Rieux (Dżuma), doktor Tomasz Judym (Ludzie bezdomni), doktor Marek Edelman (Zdążyć przed Panem Bogiem) czy doktor Piotr Obarecki (Siłaczka). A przecież wymieniamy tu tylko dzieła znane z lekcji polskiego! Niemniej słynny wizerunek lekarza stworzył Celine w Podróży do kresu nocy. Tej powieści nie ma jednak na liście lektur. A szkoda.
Wstęp może być również całkiem odmienny – można się skupić na ukazaniu Żeromskiego i Camusa jako pisarzy zaangażowanych.
Na przykład:
Camus i Żeromski to pisarze zaangażowani. Poprzez swoje dzieła chcieli oddziaływać na rzeczywistość i na postawy odbiorców. Oczywiście, wykorzystywali inne środki oddziaływania, a lansowane przez nich idee różniły się od siebie. Ale jedno trzeba im przyznać: znakomicie zdawali sobie sprawę z tego, że to oddziaływanie jest najskuteczniejsze wtedy, gdy idee nie są wykładane wprost przez narratora lub w komentarzu odautorskim (a więc zupełnie inaczej niż w powieściach tendencyjnych). U Camusa i Żeromskiego idee istnieją poprzez postacie literackie. Doktor Rieux i doktor Judym są bardzo wyrazistymi bohaterami, którzy rzadko pozostawiają czytelnika obojętnym.
I co dalej?
Dzieciństwo i młodość
Obaj dorastali w biedzie, ale mimo to udało im się zdobyć wykształcenie. Zawdzięczają to hartowi ducha i sile charakterów. Zwłaszcza przeżycia Judyma są traumatyczne (na pewno pamiętasz jego wiecznie pijanego ojca i upiorną ciotkę, z lubością upokarzającą chłopaka). Obaj wybrali studia medyczne z potrzeby serca, dla idei, nie zaś z rozsądku czy z pragnienia zysku. No cóż, trzeba chyba podkreślić, że Judymowi wciąż towarzyszył kompleks pochodzenia. Rieux był chyba silniejszy psychicznie, bo nie przywiązywał do tego aż tak wielkiej wagi.
Praktyka lekarska
Doktor Rieux był bardzo cenionym w Oranie lekarzem. Judym był kochany i podziwiany przez najuboższych, ale jego kariera lekarska jest bardziej dramatyczna niż doktora Rieux. Walczył o pacjentów, potem ich lekceważył i nazywał pogardliwie zdechlakami (w Cisach). Obaj nie dorobili się majątku – ale przecież wcale im o to nie chodziło.
Powołanie
Bernard Rieux przede wszystkim chciał sumiennie wykonywać swój zawód. Cenił uczciwość i świadomość, że może pomagać ludziom. Uważał, że lekarz to ktoś, kto może przeciwstawić się złu – cierpieniu niewinnych ludzi. Szczególnie bolało go cierpienie dzieci. Nie traktował jednak swojej pracy jako ofiary i konieczności spłacenia „długu przeklętego”, jak to było w wypadku Judyma. Ale trzeba przyznać, że bohater Ludzi bezdomnych także pragnął przeciwstawiać się złu. Uważał, że wynika ono głównie z przyczyn społecznych – czyli jaskrawych nierówności między warstwami społeczeństwa. Według Judyma zło wynikało z podziału świata na bogatych i biednych, na wyzyskiwanych i wyzyskujących. Aby znikło zło na świecie, wystarczyłoby zmienić urządzenie społeczeństwa. Doktor Rieux nie był aż tak naiwny i wiedział, że walka ze złem nigdy się nie skończy.
Charakter i metody działania
Judym to samotnik i indywidualista. Nie szukał sojuszników – przeciwnie, zraził do siebie wielu ludzi. Był porywczy i bezkompromisowy, łatwo wpadał w gniew i był kiepskim dyplomatą. Doktor Rieux to człowiek znacznie spokojniejszy i bardziej zrównoważony. Wie, że sam niewiele zdziała, i szuka pomocników, wierzy w moc wspólnego działania. Jego ujmująca osobowość, spokój i wrodzona klasa sprawiają, że umie zjednać sobie ludzi.
Rieux był człowiekiem dojrzałym, w pełni ukształtowanym. Decyzje podejmował dość szybko, ale zawsze po namyśle. Kierował się rozumem i dobrem ogółu, nie zaś emocjami. Co innego Judym… Jednak jego sytuacja była znacznie trudniejsza niż szanowanego i cenionego lekarza z Oranu. Uważany był za fantastę, a nawet szaleńca – w najlepszym razie za burzyciela ustalonego porządku. Właściwie cały czas miał pod górkę… Choć konsekwentny w działaniu, w przeciwieństwie do bohatera Dżumy, nie zawsze był skuteczny. W decyzjach na ogół kierował się emocjami i nakazami serca.
Życie osobiste
Rieux kochał swoją żonę i umiał pogodzić miłość z pracą dla idei. Dla Judyma było to nie do pomyślenia. Był przekonany, że szczęścia osobistego, udanego związku nie da się pogodzić z misją. Założenie rodziny według niego uniemożliwiałoby pracę. Szarpie się i zmaga z dylematem: Joasia (miłość) czy praca dla idei. Zwycięża w nim idealista, a historię związku Joasi i Tomasza kończy przygnębiająca, choć wzniosła scena z rozdartą sosną w tle… Myślę, że doktor Rieux to bohater wywołujący większą sympatię i szacunek. Może się ze mną zgodzisz?
Teraz możemy przejść do podsumowania:
Różnice w wizerunkach obu lekarzy wynikają nie tylko z odmiennej wrażliwości i psychiki autorów obu powieści, lecz także różnego kontekstu społecznego i historycznego. Nie bez znaczenia były też na pewno inne doświadczenia biograficzne.
Zobacz:
Co to znaczy, że Dżuma jest powieścią-parabolą? Wytłumacz, jak rozumiesz to pojęcie.
Skomentuj postawę głównego bohatera Dżumy Alberta Camusa na podstawie przytoczonego fragmentu.