Dawid H. Lawrence twierdził, że cała wielka literatura opowiada o moralności. Odwołując się do wybranych utworów, potwierdź ten pogląd lub podejmij z nim polemikę.

Przykładowy wstęp:

Trudno wydawać jednoznaczne, generalizujące sądy o czymkolwiek, w tym o literaturze. I niełatwo takich opinii bronić – zawsze mogą się przecież znaleźć wyjątki, podważające założoną tezę. Zdanie Dawida H. Lawrence’a, mimo swojego uogólnienia, wydaje mi się prawdziwe.
Nie chodzi oczywiście o to, że wszystkie wartościowe dzieła literackie propagują zachowania moralne, godne naśladowania. Przeciwnie, literatura bardzo często (może nawet najczęściej) pokazuje ciemną stronę życia, postawy jak najdalsze od tego, co etyczne i właściwe. Twórcy wielkich dzieł zastanawiają się, skąd w człowieku – i w świecie – zło, pokazują, jak cienka jest często granica między tym, co dobre, a tym, co złe. Nie potępiają i rzadko pouczają. Ocena należy przecież do czytelników.

.

Proponowane rozwinięcie tematu:

  • Propagowanie wartości moralnych (postawy wymagające często etycznego heroizmu):
    Lord Jim Conrada,
    – Santiago ze Starego człowieka i morza Hemingwaya,
    – Piotr Cedzyna z Doktora Piotra Żeromskiego,
    – Doktor Rieux z Dżumy Camusa,
    – Maksymilian Kolbe z Przed nieznanym trybunałem Szczepańskiego,
    Przesłanie Pana Cogito Herberta,
    Traktat moralny Miłosza,
    – poezja ks. Jana Twardowskiego.
  • Skąd w świecie zło – to jedno z podstawowych pytań literatury:
    Władca much Goldinga,
    Dzieje grzechu Żeromskiego,
    Makbet Szekspira,
    Wizyta starszej pani Dürrenmatta,
    Portret Doriana Graya Wilde’a,
    Mistrz i Małgorzata Bułhakowa,
    Malowany ptak Kosińskiego,
    Przed nieznanym trybunałem Szczepańskiego.
  • Do zachowań niemoralnych prowadzi wywyższanie się jednostki ponad innych ludzi:
    – Raskolnikow ze Zbrodni i kary Dostojewskiego,
    – tytułowy bohater Kariery Artura Ui Brechta,
    – Wielka Oddziałowa z Lotu nad kukułczym gniazdem Keseya.
  • Nikt nie jest albo dobry, albo zły. Najgorszy złoczyńca może się zmienić:
    – Jacek Soplica z Pana Tadeusza,
    – Andrzej Kmicic z Potopu,
    – Jean Valjean z Nędzników Hugo,
    – Sonia ze Zbrodni i kary.
    Wartość ocalającą ma często miłość (Zbrodnia i kara, Mistrz i Małgorzata, Pod Mocnym Aniołem Pilcha).
  • Zło występuje często pod płaszczykiem dobra, nie brak hipokrytów, którzy co innego mówią, a co innego robią:
    Anielka Prusa,
    Krzyżacy Sienkiewicza,
    – Dulska z Moralności pani Dulskiej Zapolskiej,
    – bohater tytułowy Świętoszka Moliera.
  • Świat nie jest czarno-biały. Trudno niekiedy wyznaczyć granicę między dobrem a złem i jednoznacznie ocenić, które postawy są właściwe, a które nie:
    Antygona z dramatu Sofoklesa,
    – Roland z Pieśni o Rolandzie,
    – Gregers Werle z Dzikiej kaczki,
    Książę Machiavellego,
    Konrad Wallenrod Mickiewicza,
    Kordian Słowackiego,
    – Tadek z opowiadań Borowskiego,
    – bohaterowie Innego świata Herlinga-Grudzińskiego.

.

Zakończenie:

Każdy człowiek ma w sobie coś takiego, że nie lubi, kiedy ktoś go poucza. Kiedy mówi mu wprost: tak masz postępować, a tego ci nie wolno. Na szczęście twórcy literatury (dobrej literatury oczywiście) stronią od naiwnego moralizatorstwa. Chcą poruszyć czytelnika. Pokazują, jak złożone są zagadnienia dobra i zła, jak trudno ocenić, co jest właściwe, a co nie. I jak trudno wybierać właś­nie to, co właściwe.
Dziś, w czasach wielkich dyskusji na temat etycznych aspektów m.in. aborcji, eutanazji czy klonowania ludzi, mówienie o moralności często wiąże się z ryzykiem. Tego ryzyka pisarze nigdy się jednak nie bali. Zgodnie ze zdaniem Dawida H. Lawrence’a zawartym w temacie, można by powiedzieć: wielcy pisarze, autorzy wielkich dzieł.

 

Zobacz:

Moralność – motyw literacki

Moralność – motyw

O wartościach etycznych, czyli moralności

Moralność – cytaty

Moralność – ćwiczymy wstępy

Moralność – cytaty

Skomentuj, odwołując się do postaw wybranych bohaterów, sentencję Zbigniewa Herberta: „Cnota nie jest azylem słabych, zaś akt wyrzeczenia się jest aktem odwagi”.