Żywot człowieka poćciwego Mikołaja Reja ukazuje wizerunek wzorowego ziemianina. Scharakteryzuj go.
Wstęp I
W epoce renesansu mamy do czynienia z trzema ważnymi wzorcami parenetycznymi. Pierwszy z nich to dworzanin – przedstawił go Łukasz Górnicki w „Dworzaninie polskim”. Drugi wzór to obywatel – patriota. Poznamy go, śledząc twórczość Jana Kochanowskiego. A w końcu trzeci wzorzec osobowy – bardzo ważny – to idealny ziemianin, dobry gospodarz. Najpełniej ukazał go Mikołaj Rej w „Żywocie człowieka poćciwego”, choć ten wzorzec był tak popularny, że jego echa znajdziemy i w dziełach innych autorów, np. w „Pieśni świętojańskiej o sobótce” Jana Kochanowskiego. Jednak choć Rej nie dorównywał mistrzowi z Czarnolasu kunsztem ani wykształceniem, jego wizerunek ziemianina, wzorowego gospodarza jest szczegółowo opisany i plastyczny.
Wstęp II
„Żywot człowieka poćciwego” Mikołaja Reja stanowi pierwszą część obszernego zbioru pt. „Źwierciadło”. Jest to swoiste podsumowanie drogi twórczej Reja. Pisarz prezentuje w nim wzór osobowy szlachcica – ziemianina. Pierwsza część utworu skupia się na dzieciństwie i młodości – te okresy decydują o rozwoju osobowości człowieka. Księga druga poświęcona została wiekowi dojrzałemu, zaś trzecia starości. Według Reja idealne życie ziemianina to życie toczące się zgodnie z rytmem przyrody, zmieniających się pór roku.
Rozwinięcie
Cóż to znaczy „człowiek poćciwy”? Dziś to określenie kojarzy nam się z kimś o łagodnym usposobieniu, z osobą wzbudzającą przyjazne uczucia. W czasach Reja to słowo miało jednak zupełnie inne znaczenie – tak określano człowieka szlachetnie urodzonego i o szlachetnej duszy.
- W dzieciństwie powinno się dużo czasu poświęcać zabawie i ćwiczeniom. Samo wykształcenie nie odgrywało wielkiej roli w procesie kształcenia. Zamiast edukacji szkolnej i uniwersyteckiej Rej proponuje kurs dobrych manier. Oczywiście, szlachcic powinien umieć czytać, władać językiem ojczystym i łaciną. Może znajdować przyjemność w poczytaniu wieczorami czegoś lekkiego. Ale bez przesady! Lektura nie powinna mu zapełniać całych dni!
- Młodość przygotowuje do wieku dojrzałego – wtedy człowiek podejmuje ważne decyzje, wtedy zostaje określony jego status społeczny. Człowiek poczciwy (czyli szlachetny) powinien założyć rodzinę – jego wybranka powinna być mu równa stanem i majątkiem. Ważna jest aktywność, angażowanie się w sprawy kraju – powinien uczestniczyć w sejmikach, być dobrym, życzliwym sąsiadem.
A czego nie powinien robić idealny ziemianin?
Nie powinien obsesyjnie pomnażać majątku. Rej potępia również przesadną rozrzutność i trwonienie pieniędzy – szlachcic powinien żyć raczej skromnie i godnie.
Żywot… to prawdziwy przewodnik dla szlachciców! Ileż możemy się z niego dowiedzieć o pracach w polu i sadzie! Rytm życia dobrego gospodarza zależy od rytmu przyrody – ona wyznacza porę wszystkich prac polowych. Dobry, troskliwy gospodarz nie ma czasu na nudę. Idealny relaks według Reja to spotkanie z przyjaciółmi, wieczór przy kominku, lektura – ale raczej lekka. Najwięcej czasu na odpoczynek ludzie poczciwi miewają zimą, kiedy pracy w gospodarstwie jest mniej. Inne pory roku to prawdziwy natłok zajęć – doglądanie sadu, ogrodu, chłopów pracujących w polu.
Człowiek poczciwy powinien być wyrozumiałym, łaskawym panem dla chłopów. Nie powinien się nad nimi znęcać.
Ostatnia księga podejmuje temat starości.
Rej nie lęka się śmierci. Pisze o niej jako o naturalnym zwieńczeniu życiowej drogi. Jest ona częścią Boskiego planu. Szlachcic, który postępował szlachetnie, nie obawia się starości ani śmierci. Jest otoczony szacunkiem i życzliwością.
Zakończenie
„Żywot człowieka poćciwego” to dzieło pełne optymizmu. Zawarta w nim filozofia życiowa jest prosta i piękna. Życie człowieka godziwie spełniającego swoje obowiązki jest pełne harmonii i szczęśliwe.
Zobacz:
Wartości życiowe człowieka na podstawie Żywota człowieka poczciwego Mikołaja Reja
Kim jest człowiek poczciwy w utworze Mikołaja Reja Żywot człowieka poczciwego?