Przedstaw Legendę o św. Aleksym jako przykład literatury hagiograficznej.
Hagiografia, inaczej żywoty świętych, to bardzo w średniowieczu popularny gatunek literacki opowiadający o życiu świętych, apostołów i męczenników za wiarę. Gatunek ten ukształtował się już w pierwszych wiekach chrześcijaństwa i wtedy też powstał wzór dzieła hagiograficznego. Według tego wzoru tworzono następne żywoty. Podkreślano zawsze w tych opowieściach aspekt heroiczności i niezwykłości postępków bohaterów. Utwory hagiograficzne stworzyły i propagowały średniowieczny wzór świętego – ascety, który stał się ideałem do naśladowania. Idealnym przykładem realizacji wzoru utworu hagiograficznego jest właśnie Legenda o św. Aleksym.
Charakterystyczna jest budowa dzieł hagiograficznych:
- prolog – wypowiedź autora (dlaczego opisuje tę postać itp.),
- opis narodzin świętego,
- dzieciństwo (pierwsze objawy niezwykłości dziecka),
- młodość (opisane liczne cnoty),
- ucieczka ascety z domu,
- cuda czynione przez świętego,
- prześladowanie, umartwianie,
- męczeńska śmierć,
- cuda pośmiertne.
Tak więc widać, że w Legendzie o św. Aleksym został zrealizowany ten wzór: mamy wypowiedź autora, opis narodzin, młodości. Aleksy żeni się co prawda z królewną Famijaną, lecz oboje składają śluby czystości. Aleksy wyrusza w drogę. Cały majątek, jaki udało mu się zabrać z domu, rozdaje biednym. Znosi straszne męki, leży pod progiem kościoła i żebrze. Jednak gdy w jego los interweniuje sama Matka Boska i Aleksy staje się sławny, ucieka. Przez następne szesnaście lat leży nierozpoznany pod schodami domu własnych rodziców, gdzie wylewają na niego pomyje. Przed śmiercią Aleksy napisał list w którym opisał swój żywot. Jego konaniu towarzyszą liczne cuda (np. wszystkie dzwony w kościołach zaczynają bić, zapach wydobywający się z ciała zmarłego leczy chorych). Listu z ręki świętego nikt nie jest w stanie wyjąć, udaje się to dopiero Famijanie, gdyż – jak Aleksy – zachowała czystość.
Legenda o św. Aleksym spełnia wszystkie wymogi literatury hagiograficznej, ukazuje cierpienia świętego, które, choć dziś niezrozumiałe, spełniały postulaty filozofii św. Augustyna i realizują ideę teocentryzmu.
Zapamiętaj!
Literatura hagiograficzna wskazywała ludziom konkretne, osobowe wzory do naśladowania. Najpopularniejszym był ideał ascety. Średniowieczna filozofia sprzyjała temu wzorowi, traktując życie ziemskie jedynie jako etap przejściowy na drodze do Królestwa Niebieskiego.
Zobacz:
Święty Aleksy jako wzorzec osobowy – czy może być symbolem wartości cenionych i dziś?