Wesele na maturze

Wesele na maturze

Geneza i tytuł dramatu

Wesele po raz pierwszy zostało wystawione 16 marca 1901 roku na scenie krakowskiego Teatru Miejskiego. Łączyło się ze skandalem towarzyskim, gdyż na widowni zasiedli ci, którzy stali się pierwowzorami bohaterów dramatu. Nawet niektóre zdarzenia czy rozmowy oparte były na rzeczywistych. Tytułowe wesele odbyło się kilka miesięcy wcześniej, 20 listopada 1900 roku w podkrakowskich Bronowicach. Poeta Lucjan Rydel (w dramacie Pan Młody) ożenił się z chłopską córką Jadwigą Mikołajczykówną, a na tym weselu bawili się i bronowiccy chłopi, i krakowska inteligencja. Zaproszony został także Stanisław Wyspiański.

Kto jest kim w Weselu?

Występujące w dramacie postacie realne były tylko prototypami bohaterów Wesela. Tak naprawdę kształtował ich Wyspiański w sposób odmienny od rzeczywistości. Wyraźnie to widać w przypadku losów postaci żydowskich – Racheli i Hersza Singera. Singer tak bardzo nie chciał „upodobnić się do fikcji”, że rozwiódł się z żoną i przeniósł się do domu starców na krakowski Kazimierz. Chciał być sobą, nie zaś „Żydem z Wesela”. Jego córka Pepa – w rzeczywistości raczej bezbarwna – tak upodobniła się do swego wizerunku stworzonego przez Wyspiańskiego, że przez resztę życia zachowywała się jak poetyczna Rachela. Pisał o tym Brandstaetter w utworze Ja jestem Żyd z „Wesela”.

• Pan Młody – Lucjan Rydel, młodopolski poeta, w którym połączyły się „wybitny taniec rymotwórczy z usposobieniem najmniej poetycznym, najbardziej – jak się wówczas mówiło – filisterskim, mieszczańskim”. Śmieszyły jego gadulstwo i powierzchowna fascynacja wsią, objawiająca się między innymi chodzeniem boso i nienoszeniem bielizny.

• Panna Młoda – Jadwiga Mikołajczykówna, wówczas 16-letnia dziewczyna, u Wyspiańskiego energiczna, ale i naiwna (w rzeczywistości była raczej cicha i nieśmiała).

• Gospodarz – Włodzimierz Tetmajer, przyrodni brat Kazimierza, pisarz, działacz polityczny. Zaszokował Kraków w 1890 roku, jako pierwszy żeniąc się z chłopką (Anną Mikołajczykówną, siostrą Panny Młodej).

• Gospodyni – Anna Mikołajczykówna, żona Włodzimierza Tetmajera, wówczas 27-letnia kobieta.

• Marysia – trzecia siostra Mikołajczykówna, zaręczona w młodości z malarzem Ludwikiem de Laveaux, po jego wyjeździe za granicę i przedwczesnej śmierci wyszła za chłopa Wojtka.

• Poeta – Kazimierz Przerwa-Tetmajer, wyraziciel dekadenckich nastrojów epoki.

• Radczyni – Antonina Domańska, ciotka Lucjana Rydla, późniejsza autorka znanych książek dla dzieci i młodzieży, np. Paziów króla Zygmunta i Historii żółtej ciżemki.

• Dziennikarz – Rudolf Starzewski, redaktor konserwatywnego dziennika „Czas”.

• Haneczka – Anna Rydlówna, młodsza siostra Lucjana Rydla.

• Żyd – Hersz Singer, karczmarz z Bronowic.

• Rachela – Pepa (Józefa) Singer, córka karczmarza.

• Czepiec – Błażej Czepiec, wuj Gospodyni, wójt i starosta weselny.

 

Język Wesela

Elementem, który w niemałym stopniu wpłynął na żywotność tego dramatu, jest język. Wyspiański łączy przede wszystkim dwa style: potoczny (oparty na języku mówionym i gwarze) oraz poetycki. Style te mieszają się ze sobą, tworząc całość fascynującą i znakomicie „przylegającą” do zdarzeń.

 

Problematyka Wesela

• Charakterystyka grup społecznych i ich wzajemnych relacji
  • krytyka chłopomanii,
  • brak jedności społeczeństwa,
  • niezrozumienie wzajemnych potrzeb,
  • słabość inteligencji.

• Problem walki narodowowyzwoleńczej – brak gotowości społeczeństwa.

• Wpływ przeszłości na postawy współczesnych.

• Rozliczenie z mitami narodowymi, takimi jak:
  • mit jedności narodowej,
  • mit chłopa – kosyniera,
  • mit szlachty (inteligencji) jako przewodniej siły narodu.

• Problem znaczenia literatury dla społeczeństwa.

• Krytyka pokolenia Młodej Polski – niezdolnego do czynu, pozbawionego wewnętrznej siły.

 

Zagadnienia, które mogą pojawić się na maturze:

„Wyście sobie, a my sobie” – chłopi i inteligencja w Weselu.

Wyspiański dokonuje w Weselu pesymistycznej oceny polskiego społeczeństwa, które nie jest w stanie się zjednoczyć, by walczyć o wolność ojczyzny, a uroczystości weselne stały się znakomitą okazją do przyjrzenia się relacjom dwóch grup społecznych: inteligencji i chłopom.

Chłopi

• Mają zapał do walki, interesuje ich polityka. Czepiec o kwestiach politycznych próbuje rozmawiać z Dziennikarzem – prezentuje wartość ludu, jego energię i siłę tak potrzebną inteligentom. Niemniej samodzielnie nie podejmie decyzji.

• Brakuje im jednak świadomości narodowej, odpowiedzialności, umiejętności zrezygnowania z własnych korzyści dla sprawy narodowej:
  • Jasiek zgubił złoty róg, schylając się po czapkę z piór. Jest to symbolem niedojrzałości chłopów do czynu, ich przywiązania do własności prywatnej – obarczony odpowiedzialnym zadaniem chłopak pragnie błyszczeć przed innymi, schyla się po czapkę z piór – i gubi złoty róg…
  • Czepiec upił się, nie był gotowy w odpowiednim momencie do podjęcia wyzwania.

• Chłopi potrzebują przywódcy, który poprowadzi ich do walki, wykorzysta siłę i chęć działania chłopów.

Inteligencja

• Spadkobierczyni szlacheckich tradycji narodowowyzwoleńczych, powinna przewodzić w walce, brakuje jej jednak chęci działania. Powinna być duchowym przywódcą, jednak jest słaba, nie ma nikogo, kto udźwignąłby ciężar tego zadania:
  • Gospodarz kompromituje się jako ewentualny przywódca, oddaje złoty róg Jaśkowi, zapomina o misji powierzonej mu przez Wernyhorę, w chwili decydującej zawodzi.
  • Poeta pogrążony w apatii boi się czynu – choć tęskni za potęgą, głosi pesymizm i dekadentyzm, a poeta dekadent nie jest zdolny do czynu.
  • Dziennikarz wspomina klęski Polaków, zamiast zagrzewać do walki. Sam nie jest już pewien wartości swoich poglądów, pogarda dla ludu i lojalność wobec zaborcy nie przyniosą efektu.
  • Pan Młody – łatwo poddaje się nastrojom, egzaltacji, poezji, prezentuje gadulstwo, ludomanię, pozór, a nie szczerość, ideałów.

• Panowie boją się, że polityczne zaangażowanie chłopów obróci się przeciwko nim (pamięć o rzezi galicyjskiej jest wciąż żywa).

Wniosek:
Społeczeństwo polskie nie dojrzało do owocnego czynu.

• A zatem społeczeństwo polskie doby Wyspiańskiego otrzymuje marną notę: słaba, niezdolna do czynu inteligencja i niedojrzali, bezradni z powodu braku przywódcy, choć gotowi do walki chłopi… Zdolni są tylko pogrążyć się w magicznym, pełnym marazmu tańcu.

• Lecz symbolika dramatu, sama konstrukcja Chochoła pozwala również na optymistyczną w pewnym sensie interpretację, na wniosek, że społeczeństwo to jeszcze nie dojrzało, że, być może, przyszłość przyniesie wyzwolenie.

Wyspiański rozprawia się z zakorzenionymi w polskiej świadomości mitami, m.in. z głoszonym w romantyzmie mitem jedności narodowej. W dramacie widać fałsz przeświadczenia, że szlachta (inteligencja) jest przewodnią siłą narodu. Artysta sprzeciwia się także idealizowaniu chłopów po powstaniu kościuszkowskim – rozprawia się także z mitem chłopa kosyniera. Konfrontuje z trudną rzeczywistością wszystkie marzenia Polaków o odrodzeniu kraju.

 

Symbole w Weselu

• Złoty róg – jest symbolem wyzwolenia, sygnałem wzywającym do powstania, budzącym w ludziach wolę walki. Ma moc wyrwania społeczeństwa z letargu, dlatego okoliczność, że Jasiek gubi złoty róg, uniemożliwia cały powstańczy zryw. „Miałeś, chamie, złoty róg, ostał ci sie ino sznur” – te słowa weszły do języka potocznego. Symbolizują wielką szansę, która została zaprzepaszczona. Głupią stratę z własnej winy, zamiast wielkiej korzyści.

• Czapka z pawimi piórami – własność, prywata. Jasiek schylał się po czapkę z piór – i wówczas złoty róg gdzieś się zapodział. Jest to, oczywiście, scena symboliczna – wyciągając ręce „po swoje”, zaprzepaścił szansę sprawy narodowej. Oprócz charakterystyki stanu chłopskiego, którą zawiera ten epizod, wymowa symbolu ostrzega przed stawianiem własności prywatnej ponad sprawami publicznymi i narodowymi. Pawie pióra to symbol własności, egoizmu, prywaty i próżności. Jaśko zgubił złoty róg, właśnie schylając się po czapkę! Nie powinno się więc stawiać spraw prywatnych przed narodowymi… Ta scena to też przyczynek do charakterystyki chłopów – próżnych, przywiązanych do własności.

• Podkowa – w odczuciu powszechnym jest symbolem szczęścia. W dramacie Wyspiańskiego podkowę zgubił Wernyhory – a Gospodyni chowa ją na zaś do kufra. Możemy więc całą rzecz interpretować dwojako: po pierwsze, mamy do czynienia ze szczęściem odłożonym na przyszłość, sukcesem, którego czas jeszcze nie nadszedł. Po drugie, pojawia się tu znów motyw chciwości i poczucia własności. Odzyskanie niepodległości jest niemożliwe, bo Polacy nie dorośli do walki o nią. Ten czas jeszcze nie nadszedł… Ale kto wie? Jest jakaś iskierka nadziei…

• Chochoł – jest chyba najbardziej nośnym symbolem „Wesela”. To krzak róży owinięty na zimę słomą. Zaproszony na wesele wchodzi tu jako pierwiastek złowrogi, destruktywny, usypiający. Co oznacza? Zacznijmy od wymowy pesymistycznej. Chochoł – krzak bez życia, „zamrożony”, ukryty w słomie oznacza martwicę, niemożność, brak życia, wręcz poezję grobową – czyli pogrzebaną sprawę narodową. Lecz czy na zawsze? Chochoł – w wersji optymistycznej – czeka przecież na wiosnę, wówczas ożywa i rozkwita najpiękniejszym z kwiatów. Może więc sprawa narodowa także w przyszłości odżyje? Chochoł jako wartość i idea zachowana na przyszłość przypomina mit o Korze i Demeter. Z kolei magiczna scena tańca, w którą Chochoł wciąga orszak weselny, jest symbolem niemożności ogólnej, bezwładu, marazmu, stanu, który Wyspiański unaocznia swojemu narodowi, i z którego pragnie go wyrwać.

• Chocholi taniec – powolny, letargiczny, senny, budzący grozę… Jest symbolem i marazmu narodu, z którego Wyspiański chciałby wyrwać rodaków.

 

Ocena narodu polskiego. Chłopi a inteligencja.

Ta ocena jest pesymistyczna – inteligencja nie dorosła do roli przywódcy duchowego narodu. Zbratanie się ze wsią – nawet poprzez małżeństwo – okazuje się płytkie. Chłopi nie dorośli do poważnych zadań, choć bardzo starają się podnieść swój poziom. Lecz wciąż mają pretensje do „panów” o wieki poniżania i wykorzystywania.

Wniosek? Tragizm narodu tkwi w niemożności czynu, zjednoczenia się, braku umiejętności wykorzystania wielkiej szansy.

Jak inteligenci traktują chłopów?

• Są wobec nich aroganccy, lekceważący – to widać w pierwszej scenie, w rozmowie Czepca i Dziennikarza.

• Są pełni dystansu, nie wierzą w możliwość przekroczenia granic. Radczyni mówi:
  Wyście sobie, a my sobie.
  Każden sobie rzepkę skrobie.

• Przepojeni ludomanią zachwycają się chłopami – ich strojami, temperamentem, obyczajami. Pan Młody lubuje się urodą i kolorowym ubraniem żony – porównuje ją do zachwycającej lalki w Sukiennicach.

• Gospodarz, który około 10 lat mieszkał na wsi, poznał już ich wartości moralne, mentalność, zalety i wady. On wie najwięcej o chłopach. Mówi: „A – bo chłop i ma coś z Piasta”.

Jak chłopi odnoszą się do panów z miasta?

• Są przekonani, że inteligencja nie traktuje ich poważnie, podśmiewa się z nich, uważa za gorszych („pon nos obśmiwajom w duchu” mówi Czepiec).

• Brak w ich zachowaniu uniżoności czy czołobitności. Nie mają kompleksów. Przeciwnie, są pewni siebie, dumni z roli, jaką odegrali w dziejach narodu – „Z takich jak my był Głowacki” – dumnie oświadcza Czepiec w rozmowie z Dziennikarzem.

• W próbach zbliżenia się inteligentów do nich nie widzą nic nadzwyczajnego. Nie postrzegają tego jako zaszczyt, bo „jednakowo wszyscy ludzie”.

 

Co komu w duszy gra?

Pojawiające się w dramacie widma są uosobieniem rozterek, marzeń i problemów. Pojawienie się Osób Dramatu poszerza znacznie problematykę utworu, pozwala na wgłębienie się w dusze bohaterów. Staje się dziełem o naturze ludzkiej, lękach i obsesjach.

• Marysi ukazuje się Widmo – duch jej dawnego narzeczonego. Dziewczyna, choć jest mężatką, tęskni za utraconą miłością.

• Dziennikarzowi ukazuje się Stańczyk, który wręcza mu swą błazeńską laskę i powierza mu pewną misję: „Masz tu kaduceus polski,/ mąć nim wodę, mąć”. Bohater jest rozdarty wewnętrznie i cierpi z powodu błazeńskiej roli, jaką odgrywa w swoim środowisku.

• Poecie ukazuje się Rycerz – Zawisza Czarny, bohater spod Grunwaldu. Przypomina mu, że przed „świtem” wyzwolenia potrzeba narodowi wieszcza, który wskrzesi w narodzie siłę, przypomni jego dawną chwałę i wielkość. Poeta marzy o tym, by zostać wieszczem – odczuwa pragnienie potęgi, ale jednocześnie strach przed słabością.

• Panu Młodemu ukazuje się Hetman – Franciszek Ksawery Branicki, zdrajca ojczyzny, jeden z targowiczan. Hetman zarzuca Panu Młodemu zdradę stanu: „Czepiłeś się chamskiej dziewki?!”. Okazuje się, że ślub z wiejską dziewczyną nie był wynikiem głębokiego uczucia, lecz powierzchownej fascynacji wsią.

• Dziadowi ukazuje się Upiór – Jakub Szela, przywódca rzezi galicyjskiej. Dziad sceptycznie patrzy na zbratanie się chłopów i inteligencji.

• Gospodarzowi ukazuje się Wernyhora – postać z romantycznej poezji, lirnik ukraiński. Gospodarz marzy o wielkim czynie narodowym, a jednocześnie nie potrafi podjąć działania.

 

Co warto wiedzieć o Weselu, czyli cztery zagadnienia, które maturzysta powinien znać.

Wesele Wyspiańskiego uznane za arcydramat narodowy jest przede wszystkim ostrą krytyką polskiego społeczeństwa końca XIX wieku.

Autor demaskuje w nim mit tak modnej w czasach modernizmu chłopomanii, ukazując, że inteligenci i chłopi żyją w dwóch odrębnych światach, a bratnie się gości z miasta z ludem jest jedynie czystym pozorem. W istocie dekadencka inteligencja szuka na wsi jedynie spokoju, ucieka od zgiełku historii i polityki w świat bajecznie kolorowych strojów. Zauroczona odświętnym wizerunkiem chłopa nie wie nic na temat prawdziwych realiów życia wiejskiego, traktuje chłopów z lekceważeniem, nie dostrzegając w nich godnego partnera do wspólnego działania. Chłopi tymczasem są bardziej oświeceni, garną się do walki, mają zapał i entuzjazm, ale potrzebują przywódcy. Gdy przychodzi moment podjęcia walki, żadna z warstw nie jest w stanie sprostać wyzwaniu. Poeta owładnięty dekadencją, chociaż marzy o przywództwie, boi się czynu. Dziennikarz rozpamiętuje dawne klęski zamiast namawiać do walki. Gospodarz okazuje się nieodpowiedzialny, oddaje powierzony przez Wernyhorę złoty róg Jaśkowi, lekceważąc tym samym misję, do jakiej został powołany. Jasiek nad sprawę narodową przedkłada własne interesy. Gubi złoty róg, schylając się po czapkę z piórami – symbol próżności i marzeń o bogactwie. Nikt nie jest w stanie udźwignąć ciężaru zadania. Społeczeństwo popada w letarg, tańczy hipnotyczny taniec w rytm muzyki chochoła uosabiającego jarzmo niewoli. Finał dramatu obnaża polską niemoc, brak nadziei, bierność, poddanie się zniewoleniu. Społeczeństwo polskie zaprzepaściło szansę na niepodległość, bo zwyciężyły go dawne urazy, wzajemna niechęć a przede wszystkim brak woli konstruktywnego działania.

Wesele – chociaż obnaża bezradność i marazm polskiego społeczeństwa – nie jest utworem aż tak dalece pesymistycznym. Przynosi również pewną nadzieję zawartą w wieloznacznej symbolice chochoła.

Chochoł – snop słomy okrywający kwiat róży – to nie tylko znak niewoli narodowej, ale również zapowiedź przyszłego zwycięstwa. Słomę zdejmuje się na wiosnę i wtedy róża budzi się ze snu, rozkwita najpiękniejszym z kwiatów – Polska również obudzi się z letargu i odżyje, musi tylko przyjść na to odpowiedni moment. Zwiastunem przyszłego zwycięstwa jest również złota podkowa zgubiona przez konia Wernyhory. Gospodyni zapobiegliwie chowa ją do kufra. Może to przejaw zwykłej chłopskiej pazerności, może jednak symbol powodzenia sprawy narodowej odłożonej na razie w czasie, który przyjdzie w odpowiedniej chwili.

Utwór Wyspiańskiego operuje wizją, symbolem, przywołuje na scenę postaci – zjawy takie jak Widmo, Stańczyk, Rycerz, Hetman, Upiór i Wernyhora.

Są one symbolicznym uosobieniem konfliktów i pragnień gości weselnych, którym się pojawiają. Poszerzają charakterystykę postaci, rzucają szersze światło na wzajemne relacje inteligencko-chłopskie:

• Widmo to projekcja tęsknoty miłosnej Marysi, której narzeczony malarz de Laveaux zmarł na gruźlicę.
• Stańczyk – błazen ostatnich Jagiellonów, jest wyrzutem sumienia Dziennikarza, zwolennika lojalności wobec zaborcy. Przypomina mu o dawnej świetności Polski Jagiellonów, każe działać, a nie rozmyślać o klęskach.
• Rycerz, czyli Zawisza Czarny – symbol siły i czynu – wyraża rozterki Poety dekadenta, który widzi się w kostiumie romantycznego wieszcza porywającego tłumy do walki, ale boi się czynu i odpowiedzialności.
• Hetman – Branicki, niechlubny bohater targowicy, zdrajca i sprzedawczyk, ukazując się Panu Młodemu, symbolizuje jego poczucie zdrady własnej warstwy poprzez małżeństwo z chłopką.
• Upiór – Jakuba Szeli przypomina Dziadowi o rzezi polskiej szlachty w czasie powstania chłopskiego w 1846 roku.

Dramat Wyspiańskiego stanowi przykład utworu scenicznego ukształtowanego według nowoczesnych kanonów sztuki modernistycznej:

Realizuje młodopolską zasadę „syntezy sztuk”, która słowo literackie łączy z elementami malarsko-muzyczno-tanecznymi, tworząc złożoną, wielowarstwową kompozycję.

• Posługuje się wieloma kategoriami estetycznymi: patos miesza z groteską, komizm z tragizmem, liryzm z satyrą. Rozpoczyna się w konwencji szopki politycznej, kończy atmosferą podniosłego misterium.
• Zestawia plan realistyczny z symbolem i wizją.
  

Matura ustna

Wesele jest jednym z ważniejszych dramatów w polskim dorobku i stanowi wielkie źródło tematów. Należą do nich:

• ocena narodu polskiego,
• niepodległość,
• rozliczenie z mitami narodowymi,
• konflikty społeczne,
• tradycja romantyczna,
• taniec,
• artysta,
• synkretyzm sztuk.

Wyspiański postulował, by:

• Przeżycie teatralne było czymś na kształt przeżycia religijnego, mistycznego, by teatr przypominał świątynię sztuk.

• Powrócić do romantycznej tradycji dramatu otwartego i do romantycznej kultury. W jego dramatach nie brak nawiązań do dzieł wielkich romantyków i zdarzeń, które ukształtowały epokę, np. do powstania listopadowego i postaci Konrada – bohater Wyzwolenia, ubrany w „romantyczny” czarny płaszcz i noszący to samo imię, co bohater stworzony przez Mickiewicza, jest dialogiem z bohaterem Dziadów.

• Wyjść poza ustalone konwencje teatru, przekraczać granice – np. ukazywać jednocześnie różne sceny. Miał to być teatr ogromny nie tylko w znaczeniu przestrzennym (choć w owych czasach istniała ogromna potrzeba powstawania nowoczesnych gmachów teatralnych!), lecz przede wszystkim w znaczeniu ogromnej pojemności tematycznej teatru, nieograniczania artystów konwencjami. W jednym z wierszy Wyspiańskiego czytamy:

Teatr mój widzę ogromny,
wielkie, powietrzne przestrzenie,
ludzie je pełnią i cienie,
ja jestem przy nich przytomny
(słowo „przytomny” występuje tu w dawnym znaczeniu „obecny”).

• Dramat symboliczny – oprócz warstwy realiów i zwykłych wydarzeń ogromną rolę odgrywa warstwa symboliczna, jest to odejście od dosłowności na rzecz symbolu. Treść nie jest przedstawiona wprost, należy się jej domyśleć. Dramat symboliczny cechuje wieloznaczność, niedopowiedzenia; w tok akcji wplecione są wątki fantastyczne, baśniowe; układ scen jest luźny, odejście od przyczynowo-skutkowego łańcucha zdarzeń. W modernizmie tworzyli go Stanisław Wyspiański i Stanisław Przybyszewski.

• Dramat narodowy – tego typu dzieła dotyczą spraw narodu – są związane z jego historią, tradycją, mentalnością, z cechami narodu, które wyróżniają go spośród innych. Zawiera ocenę narodu polskiego, stawia ważne pytania, np. o gotowość Polaków do sprostania wielkim zadaniom, do jakich na pewno należało odzyskanie niepodległości. Takim dramatem, oprócz „Wesela”, są np. „Dziady” Adama Mickiewicza.

 

Tego się naucz przed maturą!

Zadań związanych z Weselem jest, niestety, sporo. Powinieneś umieć:

• Wskazać w dramacie elementy realistyczno-obyczajowe. Taki charakter ma akt I, który zawiera 38 scen ukazujących relacje między chłopami a inteligencją (na przykładzie rozmowy Czepca z Dziennikarzem, Pana Młodego z Panną Młodą i innych).

• Wskazać elementy fantastyczno-symboliczne. Taki charakter ma drugi akt, w którym mamy do czynienia z pogłębioną analizą psychologiczną postaci; pojawiają się wtedy osoby dramatu. Pamiętaj, bardzo ważne jest, byś pamiętał, jakie widmo ukazało się której postaci występującej w sztuce, co ono symbolizowało, jakie cechy danego bohatera ucieleśniało. Pamiętaj więc, że Isi ukazał się Chochoł, Marysi – Widmo, Dziennikarzowi – Stańczyk, Poecie – Rycerz, Panu Młodemu – Hetman, Dziadowi – Upiór, Gospodarzowi – Wernyhora. W trzecim akcie splatają się wątki realistyczne i symboliczne. Wesele zyskuje wymiar i rangę dramatu narodowego. Musisz umieć określić, jakie znaczenie miało zgubienie przez Jaśka złotego rogu, oraz zinterpretować somnabuliczny taniec weselników w rytm melodii granej przez Chochoła.

• Kolejny problem to kto, jest kim w Weselu. Powinieneś umieć wskazać, jakim postaciom realnym odpowiadają bohaterowie dramatu.

• Scharakteryzować stosunki między chłopami a szlachtą ukazane w dramacie, przy okazji także wskazać w utworze Wyspiańskiego elementy satyryczne, kpinę z młodopolskiej ludomanii. Poza tym ważną umiejętnością jest nakreślenie portretu chłopów oraz scharakteryzowanie pokolenia dekadentów. Określ, o co obwinia artysta młodopolan, jakie stawia im zarzuty.

• Przedstawić znaczenie symboli w Weselu – np. czego symbolem jest Chochoł, taniec chocholi, złoty róg, złota podkowa, czapka z pawimi piórami. To nie wszystko, bo trzeba jeszcze określić rodzaje symboli w dramacie. Będą to symboliczne postacie (osoby dramatu – czyli np. Wernyhora, Hetman, Stańczyk), przedmioty (np. złoty róg, złota podkowa), symboliczne miejsca (bronowicka chata) i symboliczne sytuacje (np. taniec kończący dramat).

 

Zapamiętaj!

• Wesele Stanisława Wyspiańskiego jest dramatem realistyczno-symbolicznym, dziełem artysty, który z „małej sensacji towarzyskiej stworzył dramat narodowy”. Warstwa realistyczna przypomina jasełka! Zachowane są tu nawet klasyczne trzy jedności! Widz ogląda szopkę-izbę, do której zmęczeni goście wchodzą wypocząć, przysiadają, prowadzą rozmowy. Cała ciżba weselna, tańce, są obok. W tej „sali” rozmowę prowadzą dwie, trzy osoby. Dialogi te ujawniają odległość, jaka dzieli warstwy chłopską i inteligencką mimo pozornej bliskości. Rozmowy te i osoby to realistyczna warstwa, chwilami przypominająca komedię obyczajową.
  Od momentu zaproszenia na weselną biesiadę Chochoła – zaczynają działać dziwne moce, w utwór wkracza symbol, wizja i fantazja. W akcie II spotkania osób realnych z Osobami Dramatu są już tą drugą warstwą, mają nową wymowę – najpierw psychologiczną, potem narodową. Poruszają ogromny zakres spraw – od prywatnej miłości po politykę i ocenę stanów.

• Wesele to także dramat symboliczny. Symbolika w Weselu jest bardzo bogata. Tworzą ją sceny wizyjne i Osoby Dramatu; niektóre wieloznaczne wypowiedzi i cały zbiór rekwizytów, czyli przedmiotów – symboli. Najsłynniejsze to: złoty róg, czapka z pawimi piórami, podkowa i chochoł. Nawet końcowa scena letargicznego tańca także jest nośnym symbolem. I tak obie warstwy są równie ważne: realna ukazuje obyczaje, charakteryzuje stany, obrazuje ludomanię. Symboliczna niesie ponadczasowe narodowe przesłanie – widzenie na wzór „Dziadów” – fantastyczne, obfitujące w znaczenia wielkiej wagi.

• Ludomania (chłopomania) – fascynacja wsią i jej kulturą, która ogarnęła młodopolskich twórców. To zachwyt nad siłą fizyczną i psychiczną chłopów, ich stylem życia, tak różnym od dekadenckiego, ich wolą życia. Najczęściej było to zainteresowanie płytkie, pobieżne, chwilowe oczarowanie. Owocami chłopomanii były najczęściej śluby inteligentów z chłopkami. W „Weselu” aż dwóch bohaterów ma żony chłopki: Pan Młody i Gospodarz. To właśnie na przykładzie pary nowożeńców – przedstawionych z ironią i dystansem – widzimy, jak płytkie było zainteresowanie inteligentów wsią i jej kulturą! Pan Młody wciąż zachwyca się urodą i kolorowym strojem uroczej żony, a gdy ta zwierza mu się, że uwiera ją trzewik, proponuje jej „zezucie” (zdjęcie) butów! To wielki nietakt – oburzona Panna Młoda odpowiada: „trza być w butach na weselu”. Radczyni jest zła na Pana Młodego i nie podoba jej się to małżeństwo – dość trzeźwo pyta go, o czym będą rozmawiać wieczorami. Dzieli ich wszak prawie wszystko – wykształcenie, zainteresowania, środowisko, w którym się obracali, i język…W prawdziwym życiu w owym czasie możemy zaobserwować wiele takich małżeństw – Włodzimierz Tetmajer i Lucjan Rydel wzięli sobie za żony siostry Mikołajczykówny. Żonę chłopkę miał również… sam autor dramatu, Wyspiański.

• Teatr ogromny – koncepcja teatru, którą chciał realizować Stanisław Wyspiański jako artysta i reformator ówczesnego teatru. Zakładała, że zdarzenie teatralne powinno przekraczać granice poszczególnych sztuk, być wielką syntezą sztuk. Dramat to nie tylko sztuka słowa, ale również malarstwo, muzyka… Z tą syntezą bardzo wyraźnie mamy do czynienia w Weselu. Ideę syntezy sztuk artysta realizował w swoich dziełach – był autorem tekstu, częstokroć projektował scenografię i kostiumy, brał udział w próbach i informował reżyserów o swoich uwagach. Sam również zajmował się reżyserią! Jest autorem „poradnika” dla aktorów mających zmierzyć się z rolą Hamleta, „Studium o Hamlecie”. On również przygotował do wystawienia na scenie… Dziady Mickiewicza (z przyczyn politycznych i realnej oceny możliwości technicznych ówczesnego teatru – bardzo okrojone). Podobnie jak inny wielki reformator teatru, Gordon Craig, uważał, że reżyser przedstawienia powinien być człowiekiem wszechstronnie utalentowanym, by zapanować nad całością dzieła, podporządkować je sobie, nadać mu indywidualne piętno i specyficzny klimat. Takim wszechstronnie utalentowanym artystą był Wyspiański – poeta, dramaturg, znakomity malarz i autor witraży.

 

Zobacz:

Czym i o czym jest Wesele Stanisława Wyspiańskiego?

Wesele – Wyspiański Stanisław

Wesele Wyspiańskiego, realistyczno-symboliczny dramat narodowy

Wesele w pytaniach i odpowiedziach

 

77. Przedstaw Wesele Stanisława Wyspiańskiego jako dramat realistyczno-symboliczny.

Wesele Stanisława Wyspiańskiego pytaniem o świadomość narodową Polaków.

Jakie są główne wyznaczniki artyzmu Wesela Stanisława Wyspiańskiego?

Realizm i fantastyka w Weselu Wyspiańskiego – ich znaczenie dla kompozycji ideowej dramatu.

Wesele Stanisława Wyspiańskiego pytaniem o świadomość narodową Polaków.