Ćwiczenie kształtujące umiejętność analizy i interpretacji tekstu na poziomie rozszerzonym.
Fragment 28
Andrzej Bursa
Poeta
Poeta cierpi za miliony
od 10 do 13.20
Od 11.10 uwiera go pęcherz
wychodzi
rozpina rozporek
zapina rozporek
Wraca chrząka
i apiat
cierpi za miliony
Pytania:
- Co możesz powiedzieć o sytuacji komunikacyjnej wiersza?
- Do jakiego znanego utworu odwołuje się od Bursa. Dlaczego?
- W jaki sposób opisany jest u Bursy zawód poety?
- Jaki efekt daje zderzenie cytatu “cierpi za miliony” ze sposobem opisania twórczości przez Bursę?
- Co możesz powiedzieć o języku wiersza?
Odpowiedzi:
1. Wiersz Bursy to liryka pośrednia, w której podmiot liryczny nie ujawnia się bezpośrednio w pierwszej osobie, lecz opisuje sposób pracy poety. Adresat jest bliżej nieokreślony.
2. Bursa w cytacie “cierpi za miliony” odwołuje się do Wielkiej Improwizacji z Dziadów Mickiewicza. Tam rola poety została maksymalnie uwznioślona. Poeta porównany jest do Boga, a nawet jest twórcą, który Go przewyższa. Co więcej, to poeta ma zdolność odczuwania, przeżywania, określania rzeczywistości, której zwykli ludzie nie mają. Odwołując się więc do tego cytatu, Bursa zderza dwie rzeczywistości – współczesnego poety, traktującego pisanie jako zwykłą pracę, z romantycznym patrzeniem na poetę jak na wieszcza, dzięki któremu duch narodu zostanie zachowany.
3. Bursa opisuje zawód poety jak zwykłą pracę w biurze, pracę “na godziny”. Jego poeta nie przeżywa uniesień twórczych, nie jest głosem narodu ani piewcą nadzwyczajnych zdarzeń. To zwykły człowiek, ciężko pracujący na życie, dręczony takimi samymi problemami fizjologicznymi co wszyscy inni ludzie.
3. Zderzenie tych dwóch sposobów życia daje efekt komiczny. Z jednej strony mamy mit narodowy, sposób myślenia o poecie i jego twórczości jako o czymś wzniosłym, patetycznym, służącym wszystkim wrażliwym ludziom. Z drugiej – prozaiczną wręcz pracę poety, męczącego się w swym zawodzie. “Cierpienie za miliony” jest tu figurą retoryczną. Podmiot nie tylko nawiązuje w ten sposób do świętości poety i poezji, obalając ten sposób myślenia, ale też wprowadza zupełnie nową kategorię rozumienia tego cierpienia: jako czegoś dosłownego, związanego ze zwykłym wysiłkiem, jaki odczuwa się w pracy.
4. Bursa używa języka potocznego. Opisuje również zwyczajne czynności, które wcześniej nie były przedmiotem poezji (rozpinanie i zapinanie rozporka). W wierszu jest mowa o pracy “od – do”, ucisku na pęcherz, oddawaniu moczu. Użyty jest też zwrot “apiat” – rusycyzm oznaczający od początku, znowu. Wprowadzenie tego słowa do utworu lirycznego sprawia, że efekt opisu pracy poety nabiera jeszcze bardziej realistycznych cech zwykłego, wykonywanego zawodu.
Zobacz: