Ćwiczenie kształtujące umiejętność analizy i interpretacji tekstu na poziomie rozszerzonym.
Fragment 44
Robert Musil, Człowiek bez właściwości
(…) nie warto przypisywać wagi temu, jak się to miasto nazywało. Podobnie jak wszystkie wielkie miasta, składało się z nieprawidłowości, zmian, wyprzedzania, niedotrzymywania kroku, zderzania się spraw i okoliczności oraz wśród tego wszystkiego z punktów bezdennej ciszy. Składało się z dróg i bezdroży, z wielkiego rytmicznego tętna oraz nieustannego ścierania się i przesuwania wszystkich rytmów między sobą. (…) Dwoje ludzi, którzy w mieście tym szli pod gorę szeroką, ludną ulicą, nie miało naturalnie wcale tego wrażenia. (…) Mieli ozdobne monogramy wyhaftowane na bieliźnie i tak samo, to znaczy nie na zewnątrz, ale na delikatnej podszewce swej świadomości zaznaczone, kim są i że będąc w stolicy państwa i rezydencji cesarskiej, znajdują się na odpowiednim miejscu. Jeśli przyjmiemy, że nazywają się Arnheim i Ermelinda Tuzzi, co jest zresztą nieprawdopodobne, gdyż pani Tuzzi w sierpniu winna się znajdować w towarzystwie swego małżonka w uzdrowisku Aussee, a dr Arnheim jeszcze w Konstantynopolu, to staniemy przed zagadką, kim właściwie są.
Pytania:
- Z jakiego rodzaju opisem mamy tu do czynienia?
- W jaki sposób opisane jest miasto?
- Co możesz powiedzieć o prowadzeniu narracji?
- Jaki jest stosunek narratora do opisywanych wydarzeń?
Odpowiedzi:
1. Jest to opis miasta jako pulsującego, żyjącego organizmu. Nie jest on szczegółowy, nie opisuje dokładnie wyglądu rzeczy i ludzi, ma na celu oddanie atmosfery życia miasta. W ten sam sposób opisane są postacie – bez dawania szczegółowej charakterystyki, jednak zaznaczając najważniejsze cechy ich określające, tzn. pewną wyniosłość i świadomość własnej wyższości.
2. Miasto opisane jest szczegółowo, jednak nie zostaje określone bezpośrednio, jakie to jest miejsce. Czytelnik sam musi się tego domyślić poprzez podawane przez narratora wskazówki (stolica państwa i rezydencja cesarska). Natomiast bardzo interesujący jest opis życia i funkcjonowania tego miasta: jako machiny, gdzie życie płynie szybko, ludzie są dla siebie raczej anonimowi, choć zachowują cechy ich wyróżniające. To miejsce, gdzie życie płynie szybko, jest ruch i wrzawa. Podkreślone jest to także poprzez wymienianie cech, następujące w krótkich, dzielonych przecinkami słowach, co podkreśla tempo życia. Narrator pisze, że nie jest ważne to, jakie to miasto. Można powiedzieć, że opisywane miasto jest symbolem miasta tamtych czasów.
3. Narracja jest tu wyjątkowo ciekawa. Narrator ujawnia się bowiem, wtrąca swoje opinie. Choć można go zaklasyfikować jako narratora wszechwiedzącego, świadomie wybiera on tylko takie fakty, które uważa za istotne dla czytelnika. Co więcej, mówi, że opisywana rzeczywistość jest rzeczywistością hipotetyczną, gdyż prawdopodobieństwo zajścia takich wypadków jest niemożliwe, bo postacie opisywane “w rzeczywistości” robią w danym momencie coś innego. Mamy więc tu potrójną perspektywę: po pierwsze postacie opisywane przez narratora istnieją w jego świecie. Po drugie postacie te są z tego świata wyjęte i włożone w jakieś inne zdarzenia czy użyte do ich opisania. Po trzecie mamy rzeczywistość narratora, grającego z czytelnikiem.
4. Narrator mówi czytelnikowi, że opisywane przez niego zdarzenia są nieprawdopodobne. Zachowuje dystans do tych zdarzeń, postacie opisuje z lekką ironią, choć wchodzi w opisywany świat głęboko i widać, że ten świat nie jest mu obcy. Ważne jest, by jeszcze raz podkreślić, że narrator nawiązuje z czytelnikiem bezpośredni kontakt – mówi do niego, ukazuje, że to, co opisuje, nie jest prawdopodobne. Dlatego też staje się jedynym przewodnikiem dla czytelnika. By zrozumieć opisywaną rzeczywistość, trzeba mu zaufać.
Zobacz: