Ćwiczenie kształtujące umiejętność analizy i interpretacji tekstu na poziomie rozszerzonym.
Fragment 32
Jerzy Szaniawski, Most
Akt pierwszy
Obszerna izba w starym murowanym domu. Dom ten był niegdyś karczmą-zajazdem. Tu zbierali się podróżni. Mogli się ogrzać (wielki komin); mogli zjeść (dotychczas stoi lada i kredens – widać resztki szkła i porcelany); mogli w tym domu przenocować – (do pokojów gościnnych wchodzi się po wewnętrznych schodach na piętro). (…)
Wieczór. Słychać wiatr i ulewny deszcz.
Tomasz kreśli. Janek przygląda się pracy Tomasza z uśmiechem. Marysia dorzuca drew do ognia.
TOMASZ
oderwawszy się na chwilę od pracy
No, cóż? Podoba ci się ta robota? (…)
Pytania:
- Co to za fragment tekstu?
- Co to są didaskalia? Jakimi środkami operuje autor?
- Czym charakteryzuje się opis sytuacji?
- W jaki sposób i komu udziela piszący wskazówek?
Odpowiedzi:
1. Ten fragment tekstu to, oczywiście, didaskalia poprzedzające tekst dramatu (monologi i dialogi postaci). Pierwszą i podstawową wskazówką jest nagłówek “akt pierwszy”. Akty i sceny pojawiają się bowiem wyłącznie w tekstach dramatycznych. Drugą wskazówką są pojawiające się słowa postaci. Brak narratora, kogoś, kto by ją opisywał, oraz pojawiające się imię postaci sprawia, że możemy być pewni, że tekst, który mamy przed oczami, to początek sztuki dramatycznej.
2. Termin didaskalia to z greckiego nauka, instrukcja. W starożytności termin ten oznaczał przygotowanie chórów i aktorów do występów w tragedii lub komedii, dziś są to objaśnienia i instrukcje autora dramatu dotyczące realizacji scenicznej dzieła. Autor w prostych słowach, czasem wręcz równoważnikach zdań opisuje, jak wygląda pomieszczenie, w którym rozgrywa się scena, co robią lub w jakiej sytuacji znajdują się postacie. Autor dramatu nie powinien jednak tworzyć tekstu objaśniającego rzeczy spoza tych, które widz będzie mógł zobaczyć na scenie (np. przeszłość, charakter). W didaskaliach opisuje się wygląd zewnętrzny pomieszczeń lub ludzi i zarysowuje proste czynności, które wykonują oni przed oddaniem im głosu.
3. Opis sytuacji w didaskaliach charakteryzuje się prostotą, schematycznością, używaniem jak najmniejszej ilości zwrotów i określeń. Nie powinien być nadto rozbudowany, nie jest bowiem warunkiem koniecznym istnienia tekstu dramatycznego. W kilku słowach lub zdaniach czytelnik powinien ujrzeć miejsce i postacie, które dalej będzie poznawać wyłącznie przez ich słowa i działania.
4. Didaskalia są jedynie wskazówką dla reżysera. Co więcej, może on w ogóle z nich nie skorzystać i nie brać ich pod uwagę przy stwarzaniu swojego spektaklu. Jest to też pomoc dla czytających dramat. Dzięki takim krótkim opisom zostają oni wprowadzeni w sytuację.
Zobacz: