Etnografia -kierunek studiów

Charakterystyka zawodu

Jako etnograf będziesz analizował oraz dokumentował obyczaje, wierzenia i kulturę interesującej Cię wspólnoty.
Twoja praca będzie polegała na badaniu np. technik tkackich, sposobów budowy domu, technik połowu ryb, kopania studni, wyrobu narzędzi i instrumentów muzycznych panujących w danej społeczności.
Chcąc utrwalić obraz życia danej zbiorowości będziesz musiał opisać każdy element jej codziennego życia, a więc muzykę, taniec, strój, sposób dekoracji naczyń i domów, obrzędy ślubne i pogrzebowe, zwyczaje myśliwskie a także jadłospis i sposób konserwowania żywności.

Predyspozycje

Kandydat na etnologię oprócz zainteresowań tematyką studiów, powinien
- mieć wiedzą humanistyczną (w szczególności historyczną,
- dużą cierpliwość, bowiem efekty badań przychodzą czasem po długich latach zbierania materiałów, obserwacji i analiz.
- dobry zmysł obserwacyjny i umiejętność wyciągania wniosków.

Praca etnografa w dużym stopniu polega na prowadzeniu wywiadów, dlatego bardzo ważna jest otwartość i komunikatywność oraz dobra znajomość języków obcych.

Jego badania wymagają systematycznego dokumentowania w postaci opisu, rysunku, fotografii, filmu, dobrze jest więc mieć takie uzdolnienia, jak łatwość formułowania myśli oraz umiejętność wykonywania rysunków, czy fotografii.

Ważna jest wyobraźnia pozwalająca umieścić dany przedmiot w kontekście innych rzeczy i ludzi. Cecha to jest bardzo przydatna przy wizualizacji danej rzeczy, kiedy dysponujemy jedynie jej opisem.

Istotna jest również ogólna sprawność fizyczna i wytrzymałość, gdyż spora część pracy badawczej etnograf wykonuje w terenie.

Inwestycje w liceum

Zanim zdecydujesz się na etnografię upewnij się, czy są to studia dla Ciebie. Często lektura książek popularno-naukowych z pogranicza etnografii i prozy przygodowej rozbudza wyobraźnię o dalekich krajach, kontaktach
z Maorysami czy dzikimi plemionami Ameryki Południowej. Natomiast praca tu i teraz, o którą zresztą niezwykle trudno, ogranicza się głównie do badania różnych społeczności na terenie Polski, ewentualnie krajów sąsiedzkich. Upewnij się więc, czy aby technika wyrobu sieci rybackiej, lepienia z gliny garnków albo sposób łączenia belek przy budowie łemkowskiego domu, jest tym, co naprawdę Ciebie interesuje i temu chciałbyś poświęcić swoje życie zawodowe.

Same studia są bardzo ciekawe i rozwijające, zwłaszcza, że w dużej mierze sam możesz wybierać sobie interesujące Cię zajęcia. Natomiast pomyśl, czy nie możesz zaspokajać swoich zainteresowań „po godzinach”, studiując na przykład elektronikę, budownictwo czy bankowość- kierunki, po których znacznie łatwiej o pracę.

Jeśli Twoja decyzja brzmi, tak chcę studiować etnografię, to nie możesz odpuścić sobie w liceum nauki historii, geografii i języków obcych.

Dużo czytaj, wybierz się do muzeum etnograficznego bądź skansenu, jak również odwiedzić najbliższą uczelnie prowadzącą ten kierunek i porozmawiaj z wykładowcami oraz studentami, jak wygląda proces dydaktyczny.

Spróbuj sprecyzować swoje zainteresowania, pomyśl jakim aspektem kultury chciałbyś się zająć, kulturą materialną czy duchową i jaki region Polski (o Indonezji i Nowej Gwinei na razie zapomnij) przyciąga Twoją uwagę. Łatwiej Ci będzie wybrać odpowiednią uczelnię, ponieważ koncentrują one swoje badania na najbliższym regionie, np. Uniwersytet Wrocławski bada Śląsk, a Jagielloński obszar Małopolski.

Zainwestuj w naukę języka rosyjskiego i niemieckiego – może się to przydać przy badaniu wschodnich i zachodnich społeczności naszego kraju.

Studia

Studia etnograficzne trwają 3 lub 3,5 roku i kończą się licencjatem.
Aby uzyskać tytuł magistra etnologii, trzeba ukończyć jeszcze dwuletnie studia uzupełniające. Formułę dwustopniową na tym kierunku stosuje większość uniwersytetów w Polsce.

Kierunek, jakim jest etnologia można studiować na uczelniach państwowych
i niepaństwowych, w trybie dziennym, zaocznym lub wieczorowym.
Po trzech latach nauki i napisaniu pracy dyplomowej, uzyskujesz tytuł licencjata. Po zaliczeniu zajęć i egzaminów z IV i V roku oraz obronie pracy magisterskiej tytuł magistra etnologii.

Studia odbywają się w systemie ECTS, a zajęcia realizowane są w formie wykładów, konwersatoriów, ćwiczeń i seminariów. W ramach laboratorium obowiązkowe są praktyki muzealne oraz wyjazdy terenowe.

Na etnografii obowiązują przedmioty obowiązkowe i fakultatywne, w tym w fakultatywnych są przedmioty kierunkowe oraz pozakierunkowe.

Przedmioty

Przedmioty najczęściej podzielone są na:

obowiązkowe (ogólnouniwersyteckie o charakterze ogólnohumanistycznym, uzupełniające kanon wykształcenia zawodowego oraz specjalistyczno-zawodowe),
nieobowiązkowe (uzupełniające),
praktyki lub ćwiczenia terenowe.

Przedmioty obowiązkowe specjalistyczno-zawodowe to na przykład:

wstęp do etnologii i antropologii kulturowej,
historia etnologii i antropologii kulturowej,
etnografia regionalna Polski,
etnografia historyczna Polski,
etnografia Europy,
etnografia społeczeństw pozaeuropejskich,
systematyka kultury tradycyjnej:sztuka ludowa w Polsce.
- kultura materialna
- kultura społeczna
- kultura duchowa
metodyka etnograficznych badań terenowych.

Przedmioty ogólnouniwersyteckie – obowiązkowe o na przykład:

logika,
filozofia,
języki: łacina, angielski, inny język do wyboru,
wychowanie fizyczne.

Przedmioty uzupełniające to na przykład:

teoria kultury,
socjologia,
wybrane zagadnienia z archeologii,
wybrane zagadnienia z historii Polski,
antropologia fizyczna,
dialektologia,
językoznawstwo.

Przedmiotom kursowym towarzyszą laboratoria specjalistyczne połączone
z badaniami terenowymi i seminariami licencjackimi.

Tematy zajęć w ramach laboratorium etnograficznego to na przykład:

współczesna sztuka dewocyjna,
antropologia dewiacji,
polityka, folklor, mit,
wybrane zagadnienia z folkloru.

Zajęcia w ramach seminariów dotyczą na przykład:

etnografii Słowiańszczyzny,
etnografii Europy,
etnografii społeczeństw pozaeuropejskich: Afryki, Azji, Australii i Oceanii, Ameryki,
metod interpretacji kultury,
metod i techniki dokumentacji: film, fotografia,
kultury mniejszości etnicznych,
antropologii współczesności.

Po trzecim roku każdy student musi napisać pracę, która daje licencjat. Tytuł ten upoważnia dopiero do dalszych studiów na czwartym i piątym roku, już na studiach magisterskich.

Studia magisterskie mają charakter specjalizacyjny. W ramach większości przedmiotów są podejmowane zagadnienia związane z etnologią i antropologią kulturową np.:

antropologia stosowana,
antropologia etniczności,
współczesne nurty myśli antropologicznej,
mniejszości narodowe i grupy etniczne w Polsce,
antropologia wiedzy,
antropologia religii,
antropologia filmu,
antropologia muzyki,
antropologia medyczna.

Praktyki

Praktyki i ćwiczenia terenowe to praktyczne przygotowania do zawodu (praktyki muzealne, ćwiczenia terenowe).

Na pierwszym i na drugim roku studenci etnologii muszą zaliczyć dwutygodniowe praktyki w muzeum gdzie poznają metody pracy w muzeum, zagadnienia z opracowywaniem zbiorów, opisywaniem eksponatów oraz kilkunastodniowe badania terenowe. Przed wyjazdem na nie studenci najpierw wybierają grupę badawczą oraz temat badania odpowiadający ich zainteresowaniom, przygotowują się teoretycznie, opracowują ankiety, zbierają materiały, szukają w bibliotekach opracowań naukowych.

Praca w terenie polega głównie na przeprowadzaniu wywiadów i obserwacjach, tu przydaje się łatwość nawiązywania kontaktów, umiejętność prowadzenia rozmowy i zdobywania zaufania respondentów. Przy wyjazdach zagranicznych oczywiście niezbędna jest znajomość języka. Wielu uczestnikom takich zagranicznych praktyk przydała się znajomość języka rosyjskiego, np. w wyprawach na Białoruś, Ukrainę czy Syberię.Po powrocie studenci opracowują naukowo wyniki badań, które często służą do napisania pracy licencjackiej.

Jakie zdobędziesz umiejętności

Studiując etnografię zdobędziesz wiedzę nie tylko specjalistyczną z zakresu etnologii, ale też z nauk pokrewnych, a zwłaszcza z antropologii kultury, folklorystyki, muzealnictwa.

Będziesz orientować się w szeroko pojętej problematyce zjawisk kulturowych, w etnokulturowej różnorodności świata, w zmiennościach form kulturowych – od poziomu regionalnego do europejskiego i globalnego.

Poznasz podstawowe pojęcia, idee i koncepcje z obszaru etnologii, antropologii kulturowej i społecznej oraz nauk pokrewnych o kulturze
i społeczeństwie oraz metody interpretowania zjawisk o charakterze społecznym i kulturowym.

Posiądziesz wiedzę na temat specyfiki kulturowo-społecznej wybranych regionów Polski, Europy i świata oraz umiejętność etnograficznej pracy terenowej.

Będziesz potrafił samodzielnie zaprojektować i przeprowadzić badanie, dobierając odpowiednie narzędzia i metody badawcze, a następnie przeanalizować i zaprezentować wyniki.

Poza umiejętnością samodzielnej pracy badawczej, zdobędziesz również umiejętność pracy zespołowej.

Praca

Trzeba pamiętać, że nie są to studia zawodowe, ale ogólnohumanistyczne, a etnolog to specjalność naukowa lub muzealnicza. Musisz przygotować się,
że po studiach raczej nie będziesz pracował bezpośrednio w swoim zawodzie.

Po etnografii możesz pracować w regionalnym muzeum lub skansenie. Jednak tych etatów jest bardzo mało. Prędzej znajdziesz pracę w domu kultury, biurach turystycznych, fundacjach, redakcji jako dziennikarz
lub administracji państwowej.
Możesz jeszcze zaczepić się do pracy wszędzie tam, gdzie prowadzone są badania opinii społecznej (sondażowe, marketingowe itp.) i gdzie potrzebna jest umiejętność kontaktu z innymi ludźmi (reklama, public relations).
Przy odrobinie szczęścia i dużej determinacji może Ci się uda załapać na studia doktoranckie, co daje szanse pracy na uczelni.
Jeśli masz głową do interesu możesz pomyśleć o własnej galerii ze sztuką ludową lub punktem gastronomicznym np. z regionalnym jedzeniem.

Etnografia

jest nauką, która bada ludową kulturę materialną i duchową oraz zjawiska społeczne różnych społeczności
i grup etnicznych.

Przedmiotem jej badań są nie tylko kultury plemienne, ludowe ale również współczesne subkultury miejskie, młodzieżowe.

Uwaga!
Czasem zamiast etnografia używa się terminów etnologia lub antropologia kultury (to trzy synonimiczne określenia tej samej dyscypliny).

Studiuj etnografię

jeśli interesują Cię skanseny i odmienność regionalna Polski;
chciałabym wiedzieć, skąd się wzięło tak ogromne zróżnicowanie kulturalne w naszym kraju i na świecie;
jeśli interesuje Cię człowiek jako twórca i konsument kultury;
jeśli jesteś osobą otwartą na nowe kontakty, łatwo komunikujesz się z ludźmi, interesujesz się kulturą i obyczajami człowieka, lubisz dużo czytać i pracę w terenie.

Etnologia to specyficzny kierunek studiów:

Wszechstronnie rozwija zainteresowanie kulturą w różnych jej przejawach, zarówno dziejami kultury, jak i jej powstawaniem i przemianami.
Uczy krytycznego postrzegania tego, co nas otacza – interpretacji, analizy oraz umiejętności stawiania pytań i budowania odpowiedzi.

Przykładowe pytania na, na które szuka odpowiedzi etnografia

W jaki sposób indiańscy szamani uzdrawiali chorych?
Co to są języki mlaskowe?
Dlaczego większość Polaków nie chce jeść ślimaków, a Francuzi nie tkną zupy z buraków?
Jak budowano domy bez użycia gwoździ?

Najtrudniejsze przedmioty

Najtrudniejszy na I roku jest Wstęp do etnologii i antropologii kulturowej, gdyż zawiera całkowicie nowe wiadomości, z którymi studenci do tej pory nie mieli styczności.

Na III roku takim przedmiotem jest Historia etnologii i antropologii kulturowej.
Wykłady i ćwiczenia z tego przedmiotu mają na celu zapoznanie studentów z podstawowymi pojęciami z etnologii i antropologii, takimi jak definicja kultury, czy zjawiskami, jak powstawanie więzi społecznych oraz dorobkiem etnografów i etnologów XIX i XX wieku.

Systematyka kultury: przedmiot ten został podzielony na trzy części:

Kultura społeczna – dotyczy przede wszystkim wiadomości o różnych formach kultur, od plemiennej zaczynając, dalej przez stosunki pokrewieństwa, grupy rówieśnicze, tradycje społeczne, kończąc na społecznościach lokalnych.
Kultura duchowa – tutaj można zdobyć wiadomości z zakresu najróżniejszych wierzeń, obrzędów, symbolice. Program obejmuje także wykłady z zakresu demologii
i magii.
Kultura materialna – przedmiot dający odpowiedź na pytanie, jak rozwijała się kultura, i co to jest kultura materialna.

Dostępne specjalności na etnografii to między innymi:

antropologia kulturowa,
antropologia polityczna,
antropologia Kaszub
i Pomorza,
antropologia ludów plemiennych.,
etnologia nauczycielska,
antropologia ludów plemiennych,
turystyka międzynarodowa,
komunikacja międzykulturowa w biznesie.

Wyjazdy

W ostatnich latach popularne stały się wyjazdy na wschód. Są one stosunkowo tanie, poza tym studenci mają możliwość zetknięcia się z klasyczną etnografią oraz odrobiną egzotyki. Najczęściej organizuje się wyjazdy na Litwę, Ukrainę, Białoruś. Praktyki organizowane są również na terenie Polski. Jeśli komuś marzy się bardziej egzotyczna wyprawa musi ją zorganizować sam. Popularne kierunki wypraw to Kaukazie, Meksyk, Peru, bądź daleka Syberia.

Takie wyjazdy to bardzo ciekawe doświadczenie. Trzeba pamiętać, że w ich trakcie nie można liczyć na żadne luksusy – w stepie mongolskim czy w jakimś odległym od cywilizacji miejscu Indii nie mamy do dyspozycji hoteli i restauracji. Pracuje się we wsiach i przysiółkach, gdzie je się to, co jedzą miejscowi, np. w Mongolii baraninę popijaną herbatą z mlekiem, solą i masłem, bo taka jest miejscowa tradycja.
Praca badacza terenowego ma swoje niedogodności, ale na tym polega jej urok.