Pierestrojka W marcu 1985 roku władzę w ZSRR objął Michaił Gorbaczow, kończąc epokę sklerotycznych, schorowanych starców (Breżniew, Andropow, Czernienko i ich współpracownicy) stopniowo odchodzących z politbiura w cień. Gorbaczow, wywodzący się z aparatu, wydawał się jego typowym, czyli bezbarwnym przedstawicielem. Zaskoczył jednak zarówno własne otoczenie, jak i światową opinię publiczną, rzucając hasła zmiany, przebudowy – „pierestrojki” i otwarcia – „głasnosti”. Gorbaczow należał prawdopodobnie do tej części radzieckiej elity, która zrozumiała opóźnienie cywilizacyjne państwa, zbliżającą się gospodarczą katastrofę,
Śmierć Stalina stała się dla państw satelickich i ZSRR punktem zwrotnym w historii. Dla elit komunistycznych istotną kwestią stało się konsumowanie owoców władzy, zaś sprawy ideologiczne powoli schodziły na plan dalszy. System spowszedniał, wielkie hasła kryły egoizm elit oraz krzywdę, stały się też pretekstem do dyscyplinowania sojuszników radzieckich (Węgry, Czechosłowacja). ZSRR Najważniejsze dla państw rządzonych przez komunistów stały się wydarzenia w Związku Radzieckim śledzone często z zapartym tchem przez zaciekawione i zaniepokojone elity. Początkowo nic
Pojęcie demokracji ludowej wymyślił Stalin dla określenia państw, które znalazły się w jego sferze wpływów. Choć każde z państw regionu środkowoeuropejskiego miało swoją specyfikę, to można zarazem znaleźć w ich losach historycznych po 1944 roku wiele wspólnych cech. Znaczącą rolę w ich wyzwoleniu bądź obaleniu rodzimych proniemieckich reżimów odegrała Armia Czerwona. Albania, w wyniku sytuacji stworzonej na Bałkanach jesienią 1944 roku po nadejściu Rosjan wyzwoliła się sama. Także w Jugosławii partyzancka armia oswobodziła znaczne połacie kraju,
