H

HIPERBOLIZACJA

HIPERBOLIZACJA Hiperbola ma swój polski odpowiednik, który doskonale wyraża jej istotę. To PRZESADNIA, wyolbrzymienie jakiejś cechy. Używamy jej na co dzień w naszym języku – mówisz np., że Jaś z IV b jest wysoki jak brzoza, tymczasem jego wzrost równa się co najwyżej wysokości młodej brzózki. Można pęknąć ze śmiechu – to też hiperbola. Hiperbola i hiperbolizacja pojawia się też w literaturze. Zapamiętaj koniecznie rycerza Rolanda – w opisie jego walki i śmierci znajdziecie nadmiar hiperbol.

HAGIOGRAFIA

HAGIOGRAFIA (z gr. hagios = święty) – dziedzina literatury, obejmująca żywoty świętych, gatunek literacki o charakterze parenetycznym uprawiany w epoce średniowiecza, ukazujący życie świętego, jego czyny i cuda od narodzin po męczeńską zwykle śmierć. Gatunek ukształtował się w pierwszych wiekach naszej ery, kiedy na Wschodzie zaczęto spisywać żywoty egipskich i syryjskich pustelników. Wzory czerpano z biografii znanych postaci starożytnych (wodzów, władców itp.). Akcentowano cnoty i poświęcenie, z jakim przyszli święci dążyli do Boga, by dostarczyć przykładów do

HAMLETYZM

HAMLETYZM – postawa życiowa człowieka podobnego psychicznie do Hamleta – tytułowego bohatera tragedii Wiliama Szekspira. Hamletyzm polega na ciągłym przeżywaniu konfliktu pomiędzy myślą a czynem, poczuciu samotności, wyższości, tragizmu. Człowiek w typie Hamleta skłonny jest do refleksji, drobiazgowego roztrząsania spraw, analizowania kwestii życia i śmierci. Nie jest to energiczny, konkretny człowiek czynu – jest to natura wrażliwa, stojąca przed decyzją: „być albo nie być”. Hamletyzm istotny jest dla zrozumienia polskiej

HARMONIA

HARMONIA – centralne pojęcie estetyki renesansu, oświecenia, epok nawiązujących do antyku, czyli klasycznych, choć pojęcie harmonii odgrywało istotną rolę również w średniowieczu. Harmonia polega na odpowiednim, symetrycznym, dobranym zestawie wszystkich elementów dzieła, wówczas – wg. powyższych teorii – dzieło jest piękne.

HEDONIZM

HEDONIZM – doktryna filozoficzna, uznająca przyjemność, rozkosz za najwyższe dobro i cel życia, główny motyw ludzkiego postępowania. Utożsamiana z → epikureizmem, gdyż głosił on m.in. postulat używania wszelkich uciech życiowych. Hedone z greckiego znaczy „rozkosz” i hedonizm kojarzy się z pewnym rozpasaniem i hulaszczym, utracjuszowskim trybem życia.

HEKSAMETR

HEKSAMETR – wers charakterystyczny dla eposu antycznego (Iliada, Odyseja) uprawiany m.in. przez Homera. Jest to wers, który składał się z sześciu (heks = 6) stóp. Stopa była to najmniejsza jednostka rytmiczna – w niej zaś istniał dany układ głosek długich i krótkich. Np. taki układ: długa, krótka, krótka – stanowi stopę zwaną daktylem. Sześć stóp, które składały się na heksametr, były to daktyle lub spondeje. Regularny układ stóp powodował wyrazisty

HEROS

HEROS – według mitologii greckiej – półbóg, syn boga i śmiertelniczki lub odwrotnie: bogini i zwykłego śmiertelnika. Był to zatem ktoś wyższy rangą od człowieka, lecz nie miał statusu prawdziwego boga. Przykładem herosa może być Achilles syn Peleusa (człowieka) i bogini Tetydy.

HIPERBOLA

HIPERBOLA – wyolbrzymienie. Środek stylistyczny, polega na tym, że aby ukazać siłę danego zjawiska, używa się przesady. Zawsze jest znakiem silnych emocji. Przykład: „umieram z miłości” – jest to hiperbola, jeśli popatrzeć na sprawę realnie, podobnie: „wypłakała morze łez” – to także przesada, lecz wyraża w obu przypadkach ogrom uczuć.

HISTORIOGRAFIA

HISTORIOGRAFIA (inaczej: dziejopisarstwo) – dział literatury, w którym umieszcza się gatunki o treści historycznej – np. kroniki czy roczniki, również tzw. gesta. Przykładem mogą być: Kronika polska Galla Anonima czy Kronika polska Wincentego Kadłubka.

HISTORYZM

HISTORYZM – cecha utworów literackich, modna w epoce romantyzmu. Polega na tym, że twórcy romantyczni lubili zajmować się historią swoich narodów i często umieszczali akcję utworów w czasach historycznych np. Grażyna Adama Mickiewicza – rzecz dzieje się na Litwie w średniowieczu, podobnie w Konradzie Wallenrodzie itp.

HORACJANIZM

HORACJANIZM – nurt w poezji (renesansu i baroku), nawiązujący do twórczości słynnego rzymskiego poety Horacego. Tendencje, dla których Pieśni, Listy, Satyry Horacego były źródłem i inspiracją, dominowały na przestrzeni wieków od XVI do XVIII. Liryka horacjańska charakteryzuje się refleksyjnością i powściągliwością wobec przeżyć, dążeniem do doskonałości formy, podejmowaniem motywów mitologicznych i poglądów filozoficznych, np. słynnego motywu exegi monumentum (pomnik sobie stawiam), jest to bowiem myśl o nieśmiertelności poety, któremu wieczność zapewniają

HUMANIZM

HUMANIZM (łac. humanus – ludzki) – jeden z głównych nurtów renesansu zapoczątkowany we Włoszech, prąd umysłowy, który zdominował światopogląd ludzi tej epoki. Humanizm głosił, że wzorcem myśli i kultury jest dorobek epoki starożytnej, że należy rozwijać studia nad klasyczną literaturą, uprawiać różne dziedziny wiedzy, kształcić umysł. Humanizm jest światopoglądem dowartościowującym człowieka, jego rozum i miejsce w świecie. Zatem humanista, był to człowiek wszechstronnie wykształcony, poeta doctus, studiujący literaturę, filozofię i języki

HUSYTYZM

HUSYTYZM – termin pochodzi od nazwiska Jana Husa, czeskiego reformatora religijnego, który żył na przełomie XIV i XV w. Był to ruch religijno-społeczny, rozwijający się w Czechach, w I połowie XV w. Zwolennicy Husa głosili szereg reform w zakresie religii, m.in. sprzeciwiali się władzy papieża, żądali odebrania władzy świeckiej i majątków duchownym. Potępieni zostali jako heretycy, a Jana Husa spalono na stosie. Husytyzm istotny jest przy omawianiu – reformacji –