Literatura jest dziedziną, która odzwierciedla społeczno-polityczne zmartwienia społeczeństw – szczególnie podatnym na to gatunkiem jest powieść. Podział społeczeństwa Polski międzywojnia, socjalno-bytowa sytuacja różnych warstw znalazła miejsce w prozie tego okresu.
- Najbardziej wymowną w tym względzie jest powieść Granica Zofii Nałkowskiej.
Przecież granica umieszczona w tytule to przede wszystkim granica między warstwami biedoty a inteligencji, najbardziej plastyczny obraz tych podziałów to kamienica Kolichowskiej – przekrojona na pół dzieli dwa światy – nędzarzy i ludzi bogatych – dla jednych strop jest sufitem, dla drugich podłogą. Nałkowska prezentuje zresztą cały przekrój społeczny od arystokracji (Tczewscy), przez ziemiaństwo (Boleborza), urzędniczo-inteligenckie mieszczaństwo (Zenon i Elżbieta), po biedotę miejską i wiejską (Justyna i jej matka). Powieść woła o pracę nad najuboższą warstwą, o oświatę i pracę dla nich, unikanie tragedii układu Zenon – Justyna.
Podobnie w drugiej powieści pt. Romans Teresy Hennert – Nałkowska zamieszcza ostrą krytykę społeczeństwa polskiego – łapownictwa, karierowiczostwa i prywaty tych, którzy dzierżą w ręku ster polityki.
- Druga polityczna powieść międzywojnia to Przedwiośnie Stefana Żeromskiego.
Tam starcie trzech koncepcji naprawy Polski obnaża nierówność i podziały społeczne. Lulek – głosiciel komunizmu nie jest postacią ani sympatyczną, ani popieraną, lecz niektóre jego argumenty o biedzie i wykorzystywaniu robotników, o więźniach politycznych i stanie klas najbiedniejszych nie są pozbawione racji. Zakończenie powieści – Baryka wśród robotniczych demonstrantów – także jest wymowne. Może bez znaczeń zmian ustrojowych – jednak widzi pisarz potrzebę walki o interesy najbiedniejszych.
- Warto wspomnieć także Karierę Nikodema Dyzmy Dołęgi-Mostowicza. Przecież zawrotna kariera cwaniaczka z nizin jest wielką satyrą wyśmiewającą stosunki panujące wśród elity rządzącej, ciemne powiązania jej członków, oraz styl życia polskiej arystokracji.
Zobacz: