Cezary Baryka jest postacią wewnętrznie rozdartą. Chce zmian, ale nie potrafi się zdecydować, jaką drogę obrać.
Cezary Baryka, bohater Przedwiośnia Stefana Żeromskiego, jest postacią wewnętrznie rozdartą między ideałami, przekazywanymi mu w domu przez matkę patriotkę i ojca pragnącego, by chłopak przyczynił się dla dobra ojczyzny, a codziennym życiem, kryjącym wiele trudów i przykrych niespodzianek. Prezentuje wątpliwości, które dręczyły wielu młodych ludzi czasów międzywojennych. Przede wszystkim jest jednak młodym, niecierpliwym chłopakiem, którego męczy czekanie na lepsze jutro. Chce zmian, ale nie potrafi się zdecydować, jaką drogę obrać za swoją.1. Znaczenie postaci
Postać ta jest w literaturze polskiej ważna, gdyż w doskonały sposób ilustruje oczekiwania i frustracje młodych Polaków po odzyskaniu przez Polskę niepodległości.
Przedwiośnie to dyskusja o pierwszych latach niepodległej Polski. Pisarz przedstawia sytuację wewnętrzną kraju (zastój, chaos), konfrontując ją z idyllą zawartą w wizji szklanych domów. Losy i przemyślenia Cezarego ilustrują stan Polski. Żeromski konfrontuje marzenia Polaków z trudną rzeczywistością: kraj jest biedny, zagrożony, brak w nim solidarności społecznej. Dzieje Cezarego pozwalają poznać różne grupy społeczne: biedotę miejską w Warszawie, chłopów w Chłodku, żyjącą rozrywkami szlachtę ziemiańską w Nawłoci. Powieść ukazuje też różne idee i poglądy polityczne: marzenia o „szklanych domach”, komunizm, nurt reformacyjny. Z tym wszystkim konfrontuje się Baryka. Chłopak chce dobrze, ale jest zwykłym, niedoświadczonym młodzieńcem, nieprzyzwyczajonym do poświęceń i oczekiwania.
CV
- Przedwiośnie prezentuje dzieje młodego chłopca, Cezarego Baryki, który dzieciństwo i wczesną młodość przeżył w Baku (w Rosji). Tam żył jego ojciec, Polak, Seweryn Baryka, ciężko pracujący na byt swej rodziny. Gdy wyjeżdża na wojnę i słuch po nim ginie, Cezary zostaje sam z matką, Jadwigą z Dąbrowskich, polską patriotką. Pozbawiony autorytetu moralnego, rzuca się w wir życia hulaszczego. Jego szkołą staje się rewolucja.
- Rewolucja uwalnia go spod władzy rodziców, a chłopak uwielbia wolność, nikomu nie daje o sobie decydować. Po pewnym czasie jednak poznaje na własnej skórze tragizm wydarzeń rewolucyjnych. Ludzie przymierają głodem, są katowani, jego matka umiera. Dostrzega piekło rewolucji, jej destrukcyjną siłę, która wszystko niszczy.
- Chłopaka odnajduje ojciec, który zabiera go do Polski. W czasie podróży Seweryn przedstawia synowi idylliczną wizję szklanych domów w ojczyźnie. W drodze Seweryn umiera.
- Cezary zaciąga się do wojska i idzie na wojnę polsko-radziecką 1920 r., a potem z towarzyszem walk, Hipolitem Wielosławskim, wyrusza do jego rodzinnego majątku – Nawłoci. Tam młody mężczyzna zaplątuje się w szereg układów damsko-męskich, które kończą się śmiercią Karoliny, jednej z kochających go dziewcząt. Wdaje się również w burzliwy romans z ponętną wdową, Laurą.
- Po pobycie w Nawłoci zaczyna szukać swojej drogi życiowej. Podejmuje studia medyczne, zaprzyjaźnia się z Gajowcem. Jednak droga poprzez reformy okazała się dla Cezarego zbyt uciążliwa. Chciał widzieć efekty, a nie idee. Zaczął spotykać się z komunistami.
- Baryka jest w swych działaniach zawsze radykalny. Popiera rewolucję i angażuje się w jej hasła całym sercem. Dostrzega słuszność koncepcji Gajowca, lecz nie jest w stanie ich do końca zaakceptować jako nieprzynoszących widocznych rezultatów. Zawsze poszukiwał rozwiązań skrajnych, zarówno w przypadku polityki, jak i miłości.
Charakterystyka
- Wiek: w chwili, gdy poznajemy bohatera, ma 14 lat i jest uczniem gimnazjum w Baku na Krymie (wybuch I wojny). Ale towarzyszymy Cezaremu znacznie dłużej, znamy go również jako młodego człowieka w wieku studenckim, czyli około dwudziestoletniego.
- Wygląd: bardzo ładny chłopak, ma kędzierzawe włosy, ujmującą powierzchowność, podoba się kobietom.
- Rodzina: sierota – jego matka, delikatna i słaba kobieta, zostaje skazana na ciężkie roboty fizyczne i nie wytrzymuje pracy ponad siły. Ojciec umiera na rękach Cezarego w drodze do Polski, podczas męczącej podróży.
- Stan cywilny: kawaler, ale marzeniem jego przyjaciela Hipolita Wielosławskiego było poślubienie przez Cezarego jego krewnej z Ukrainy, Karoliny.
- Przemiany: Cezary w trakcie powieści przechodzi szereg metamorfoz. Z chłopaczka sprawiającego matce wiele problemów, niezdolnego do poświęceń, dającego łatwo się zarazić ideami rewolucji, staje się człowiekiem dojrzałym, choć wciąż niezdecydowanym, działającym impulsywnie.
- Stosunek do kobiet: impulsywność jest chyba główną cechą jego charakteru. Uważa, że wszystko mu wolno. Bez skrupułów romansuje z trzema kobietami, za nic mając ich stosunek do tych flirtów. Gdy Karolina umiera (otruta przez rywalkę), chłopak nie odczuwa wyrzutów sumienia. Nie ma sobie nic do zarzucenia, on jedynie się bawił, nie zrobił niczego, na co ona nie dałaby swojego przyzwolenia. Bardzo impulsywnie reaguje również w stosunku do Laury, którą na pożegnanie smaga szpicrutą. Uważa, że wszystko mu się należy.
- Stosunek do kraju: tylko do Polski ma zgoła inny stosunek. Nie jest jednak w stanie zdecydować się na żadną opcję naprawy. Nie pociągają go nudne i żmudne reformy, w słowach komunistów widzi wiele niedojrzałości. Dlaczego więc rusza na Belweder? Czy jest to jedynie chęć czynu spowodowana odepchnięciem przez Laurę? Bo przecież nie jest to nagła akceptacja komunizmu. To romantyczny gest nieświadomego chłopca – lepiej zrobić cokolwiek, niż pozostać biernym.
- Poszukiwania: największym marzeniem Cezarego Baryki jest znalezienie swojego miejsca w świecie. Łatwo zaraża się różnymi ideami (rewolucja, szklane domy), ale nie jest w stanie w nich wytrwać. Szybko dochodzi do wniosku, że jego marzenia nie pokrywają się zupełnie z rzeczywistością. Wciąż jest niezdecydowany, nie wie, jaką wybrać drogę. Jednak w trakcie rozwoju akcji powieści przechodzi przemianę. Z niedojrzałego, rozpieszczonego i myślącego wyłącznie o sobie i o przyjemnościach młokosa staje się bardziej zrównoważonym, choć zrezygnowanym i wciąż rozdartym człowiekiem. Do końca nie wierzy w świetlaną przyszłość ojczyzny. Pochód na Belweder tylko podkreśla ten stan jego duszy. Nie jest to decyzja, wiadomo, że Cezaremu daleko do komunizmu. Jest to jednak impulsywne podjęcie działania, jakiekolwiek by ono było.
- Mocne strony: bardzo przystojny, czarujący, dobry przyjaciel (ratuje Hipolitowi życie), odważny, przejmuje się losem Polski, samodzielny, nie roztkliwia się nad sobą.
- Słabe strony: rozpieszczony powodzeniem u kobiet, niedelikatny (Wanda i Karusia bardzo cierpią przez niego – obie je skrzywdził), gwałtowny, porywczy, nierozważny, często egoistyczny, pyszny, chełpliwy, w gorącej wodzie kąpany, nie traktował matki z należnym jej szacunkiem – co więcej – to w dużej mierze przez niego Jadwiga Barykowa umarła, niezdecydowany, nie za bardzo wie, o co mu chodzi i czego chce.
Pojęcia związane z tym bohaterem
- Powieść rozrachunkowa – powieść została wydana w 1924 r. (z datą na okładce 1925). Żeromski zastanawia się w niej nad losem niepodległego państwa, przedstawia „przedwiośnie” jej przyszłego kształtu. Niepodległe państwo – jego pierwsze lata – raczej rozczarowało niż zachwyciło Polaków.
- Powieść rozwojowa – dzieło Żeromskiego ma coś wspólnego z powieścią rozwojową (Entwicklungsroman) – taka powieść ukazuje dojrzewającego bohatera, przedstawia dzieje jego dorastania i krystalizowania się jego osobowości.
Biografia
Przedwiośnie prezentuje dzieje młodego chłopca, Cezarego Baryki, który dzieciństwo i wczesną młodość przeżył w Baku, w Rosji. Tam żył i pracował jego ojciec, Polak, Seweryn Baryka. Gdy wyjeżdża na wojnę i słuch po nim ginie, Cezary zostaje sam z matką, Jadwigą z Dąbrowskich, polską patriotką, niegdyś zakochaną w działaczu niepodległościowym Szymonie Gajowcu. Cezary pozbawiony autorytetu moralnego, rzuca się w wir życia hulaszczego. Jego szkołą staje się rewolucja. To jest właśnie wydarzenie, które ukształtuje jego psychikę.
Rewolucja uwalnia go spod władzy rodziców, a chłopak uwielbia wolność, nikomu nie daje o sobie decydować. Po pewnym czasie jednak poznaje na własnej skórze tragizm wydarzeń rewolucyjnych. Ludzie przymierają głodem, są katowani, jego matka umiera. Dostrzega piekło rewolucji, jej destrukcyjną siłę, która wszystko niszczy, a nic nie daje w zamian.
Chłopaka odnajduje ojciec, który zabiera go do Polski. W czasie podróży Seweryn przedstawia synowi idylliczną wizję szklanych domów w ojczyźnie. Zanim dotarli do Polski, ojciec Cezarego umiera.
Młodzieniec zaciąga się do wojska i idzie na wojnę polsko-radziecką 1920 roku, a potem z towarzyszem walk, Hipolitem Wielosławskim, wyrusza do jego rodzinnego majątku – Nawłoci. Tam młody mężczyzna zaplątuje się w szereg układów damsko-męskich, które kończą się śmiercią Karoliny, jednej z kochających się w nim dziewcząt. Wdaje się również w burzliwy romans z ponętną wdową, Laurą.
Po pobycie w Nawłoci zaczął szukać swojej drogi życiowej. Podjął studia medyczne, zaprzyjaźnił się z Gajowcem, który w powieści reprezentuje światopogląd najbardziej zbliżony do wyznawanego przez Żeromskiego. Jednak droga poprzez reformy okazała się dla Cezarego zbyt uciążliwa. Chciał widzieć efekty, a nie idee. Zaczął spotykać się z komunistami.
Według Lulka, jednego z przywódców komunistów, rewolucja ma przynieść raj na ziemi, wprowadzić sprawiedliwość społeczną. Ale Cezary z tymi koncepcjami polemizuje, zna już bowiem tragizm i bezsens działań rewolucyjnych. Jeśli się przyłącza do marszu na Belweder, to w geście rozpaczy i desperacji człowieka, który okazał się życiowym bankrutem.
Baryka jest w swych działaniach zawsze radykalny. Popierał rewolucję i angażował się w jej hasła całym sercem. Dostrzegał słuszność koncepcji Gajowca, lecz nie był w stanie ich do końca zaakceptować jako nieprzynoszących widocznych rezultatów. Zawsze poszukiwał rozwiązań skrajnych, zarówno w przypadku polityki, jak i miłości. Dlatego właśnie dołącza się do radykalnego, komunistycznego ruchu, choć i to go nie zadowala.
Ważne momenty w życiu bohatera
- Młodość kształtowana podczas rewolucji w Rosji.
- Śmierć rodziców.
- Wydarzenia w Nawłoci.
- Miłość do Laury.
- Spotkania z Gajowcem.
- Spotkania z Lulkiem.
- Irytacja i chęć czynu – pochód na Belweder.
Bohater o sobie samym
Cezary często zdawał sobie sprawę z tego, że zachowywał się niewłaściwie w stosunku do matki, jego charakter nie pozwalał mu jednak spokojnie siedzieć w miejscu. Z tych samych przyczyn wplątał się w miłosne rozgrywki i doprowadził niechcący do tragedii. Tak samo kształtuje się jego życie w powojennej Polsce. Chłopak nie popiera komunistów, kłóci się z nimi, lecz mierzi go czekanie latami na korzyści z reform. Pragnie czynu. Na Belweder idzie w pierwszym szeregu.
Mnie nikt nie będzie brał w rękę, bo ja nie jestem parasol ani łyżka.
Bohater a inne postacie utworu
- Matka – Jadwiga z Dąbrowskich – patriotka, która starała się wpoić dziecku dobroć i inne ideały. Zmarła przy ciężkich robotach, skazana na nie za próbę pomocy pewnej hrabinie.
- Ojciec – Seweryn Baryka. Surowy, choć kochający syna ponad wszystko. Przechowywał w domu pamiątki polskie. Podczas wojny obudziły się w nim uczucia patriotyczne. Przed śmiercią opowiadał synowi o szklanych domach w Polsce.
- Laura – osoba próżna, kochanka Cezarego. Po kłótni z nią zdecydował się pójść na Belweder.
• Szymon Gajowiec – patriota, społecznik, z obozu reformatorskiego. Próbuje wytłumaczyć Cezaremu, jak wielką wartość ma cierpliwa i długotrwała praca na rzecz ojczyzny.
- Lulek – współlokator Cezarego, komunista, który z całego serca próbuje przeciągnąć chłopaka na swoją stronę. Propaguje on wizje rewolucji i równości, jednak kosztem rozlewu krwi.
- Szymon Gajowiec – patriota, społecznik, z obozu reformatorskiego. Próbuje wytłumaczyć Cezaremu, jak wielką wartość ma cierpliwa i długotrwała praca na rzecz ojczyzny.
- Karolina – zakochana w Cezarym, ma nadzieję na wspólną przyszłość.
- Wanda – dramatycznie zakochana w Cezarym kilkunastoletnia dziewczyna; wspólnie grali na pianinie.
- Hipolit – przyjaciel Cezarego, dobry, serdeczny i gościnny chłopak.
O utworze źródłowym
Przedwiośnie to ostatnia powieść napisana przez Stefana Żeromskiego. Ukazuje typowe dla twórczości tego pisarza motywy, wątki i problemy.
Choć autor przemawia w tym utworze zdecydowanie własnym głosem, powszechnie uznano, że uległ on przeróżnym wpływom.Śmieszne wydają się oskarżenia rzucane po ukazaniu się książki, że autor propaguje idee rewolucyjne. Nie wolno zapomnieć, że Żeromski był „ostatnim pozytywistą”, choć doświadczonym przez zmiany, które dokonały się w Polsce. Dlatego też należy traktować postać Baryki jako przedstawiciela rozdartego pokolenia międzywojnia.
Tematy, przy których można wspomnieć bohatera
- rewolucja,
- młodość, dojrzewanie,
- poszukiwanie swej tożsamości,
- chęć czynu,
- rozdźwięk między marzeniami a rzeczywistością.
Ważne słowa Cezarego Baryki
Stosunek do rewolucji w okresie, kiedy jeszcze go ona fascynowała:
- Rewolucja jest to konieczność wyższa ponad wszystko. Jest to prawo moralne. Poprzez dziesiątki setek lat ludzie nieszczęśliwi byli przez uprzywilejowanych deptani, wyzuwani ze wszelkiego prawa.
O przedwojennej Polsce:
- Nie mylę się tylko w tym, że wówczas Polska przynajmniej nikogo nie uciskała, nie prześladowała, nie trzymała w kajdanach.
Do księdza o Karolinie:
- Moje sumienie nic mi nie wyrzuca. Mogłem był ją uwieść, gdybym był chciał. A nic jej złego nie zrobiłem. Moje pocałunki sprawiały jej rozkosz. Sama ich szukała.
Z drwiną o mężu Laury:
Boję się. Ja już złożyłem dowody, jak go się boję. O, ja się go boję! Chciałbym go dostać w ręce. Czy wiesz? Gotów byłbym rozpętać rewolucję, żeby go dostać w swe ręce.
Dzieło: Przedwiośnie
Autor: Stefan Żeromski
Czas i miejsce akcji
Akcja powieści obejmuje kilka lat – poznajemy bohatera jako kilkunastolatka doświadczającego okrucieństw rewolucji, rozstajemy się z nim, gdy jest już młodym mężczyzną w wieku studenckim. Wydarzenia rozgrywają się w Baku, w drodze z Baku do Polski, w Warszawie i w Nawłoci. Czas akcjo obejmuje I wojnę światową, wojnę polsko-bolszewicką 1920 r. i czasy tuż po niej.
Co to za typ bohatera?
- Typowy przedstawiciel swojego pokolenia – urodził się w 1900 r., więc w chwili odzyskania niepodległości przez Polskę miał 18 lat, przeżył I wojnę i uczestniczył w wojnie 1920 r., także w bitwie, która przeszła do historii pod nazwą „cudu nad Wisłą”.
- Bohater dojrzewający, taki, którego osobowość i poglądy właśnie się kształtują.
- Szukający swojego miejsca w życiu.
Pojęcia związane z tym bohaterem
- Powieść rozrachunkowa – powieść została wydana w 1924 r. (z datą na okładce 1925). Żeromski zastanawia się w niej nad losem niepodległego państwa, przedstawia „przedwiośnie” jej przyszłego kształtu, zastanawia się nad przyszłym ustrojem i koniecznymi reformami. Niepodległe państwo – jego pierwsze lata – raczej rozczarowało niż zachwyciło Polaków, także samego autora i bohatera jego powieści. Pisarz przedstawia niebezpieczeństwa grożące młodemu państwu i próbuje zdiagnozować sytuację młodego pokolenia w świecie pełnym wyzwań.
- Powieść rozwojowa – dzieło Żeromskiego ma coś wspólnego z powieścią rozwojową (Entwicklungsroman) – taka powieść ukazuje dojrzewającego bohatera, przedstawia dzieje jego dorastania i krystalizowania się jego osobowości. Ukazuje dzieje bohatera aż do momentu, gdy stanie się on dojrzałym wewnętrznie człowiekiem. Ale w przypadku Cezarego o takiej dojrzałości nie może być chyba mowy…
Cezary Baryka symbolizuje:
- Rozczarowanie niepodległą Polską.
- Pokolenie, którego młodość przypadła na pierwsze lata odrodzonej Polski.
- Dojrzewanie, pierwsze ważne życiowe wybory.
- Skomplikowaną sytuację młodego człowieka, który dorasta w trudnych warunkach politycznych i społecznych.
- Błędy i poszukiwanie własnej drogi, typowe dla młodości.
Zobacz:
Przedwiośnie jako powieść społeczna i powieść o dojrzewaniu.
Doktor Tomasz Judym, Cezary Baryka, Zenon Ziembiewicz – porównanie dróg życiowych i postaw
Tomasz Judym i Cezary Baryka – postawy i dążenia bohaterów Stefana Żeromskiego
Porównanie Judyma i Baryki – dwóch ważnych bohaterów Żeromskiego
