Co to za typ bohatera?
- Typowy przedstawiciel swojego pokolenia – urodził się w 1900 r., więc w chwili odzyskania niepodległości przez Polskę miał 18 lat, przeżył I wojnę i uczestniczył w wojnie 1920 r., także w bitwie, która przeszła do historii pod nazwą „cudu nad Wisłą”.
- Bohater dojrzewający – taki, którego osobowość i poglądy właśnie się kształtują.
- Szukający swojego miejsca w życiu.
Charakterystyka – kwestionariusz osobowy
Wiek: w chwili, gdy poznajemy bohatera, ma 14 lat i jest uczniem gimnazjum w Baku na Krymie. Ale towarzyszymy Cezaremu znacznie dłużej, znamy go również jako młodego człowieka w wieku studenckim, czyli około dwudziestoletniego.
Wygląd: bardzo ładny chłopak, ma ujmującą powierzchowność, podoba się kobietom.
Rodzina: sierota – jego matka, delikatna i słaba kobieta, zostaje skazana na ciężkie roboty fizyczne i nie wytrzymuje pracy ponad siły. Ojciec umiera na rękach Cezarego w drodze do Polski, podczas męczącej podróży.
Stan cywilny: kawaler.
Orientacja polityczna: jeszcze w Baku staje się zwolennikiem rewolucji. Potem zostaje wprowadzony na zebrania komunistyczne, ale umie już spojrzeć na idee komunistyczne z dystansem i nawet sceptycyzmem. Przez pewien czas jest mu w miarę bliska koncepcja naprawy państwa Szymona Gajowca, jednak zarzuca mu kompromis i ospałość w reformowaniu państwa. Nie znajduje koncepcji politycznej, która by mu w pełni odpowiadała, jest rozdarty między różnymi ideami i marzy o ładzie społecznym.
Zainteresowania: flirt, polityka, muzyka (gra na fortepianie).
- Mocne strony: bardzo przystojny, czarujący, dobry przyjaciel, odważny, przejmuje się losem Polski, samodzielny, nie roztkliwia się nad sobą.
- Słabe strony: rozpieszczony powodzeniem u kobiet, niedelikatny (Wanda i Karusia bardzo cierpią przez niego – skrzywdził je obie), gwałtowny, porywczy, nierozważny, często egoistyczny, pyszny.
Cezary w trakcie powieści przechodzi szereg metamorfoz. Z chłopaczka sprawiającego matce wiele problemów, niezdolnego do poświęceń, dającego łatwo się zarazić ideami rewolucji, staje się człowiekiem dojrzałym, choć wciąż niezdecydowanym, działającym impulsywnie.
I właśnie ta impulsywność jest chyba główną cechą jego charakteru. Uważa, że wszystko mu wolno.
Bez skrupułów romansuje z trzema kobietami, za nic mając ich stosunek do tych flirtów. Gdy Karolina umiera (otruta przez rywalkę), chłopak nie odczuwa wyrzutów sumienia, nie ma sobie nic do zarzucenia. Bardzo impulsywnie zachowuje się również w stosunku do Laury, którą na pożegnanie smaga szpicrutą.
Największym marzeniem Cezarego Baryki jest znalezienie swojego miejsca w świecie. Łatwo zaraża się różnymi ideami (rewolucja, szklane domy), ale nie jest w stanie w nich wytrwać. Szybko dochodzi do wniosku, że jego marzenia nie pokrywają się zupełnie z rzeczywistością. Wciąż jest niezdecydowany, nie wie, jaką wybrać drogę. Do końca nie wierzy w świetlaną przyszłość ojczyzny. Pochód na Belweder tylko podkreśla ten stan jego duszy, jest to impulsywne podjęcie działania, jakiekolwiek by ono było.
Cezary Baryka symbolizuje:
- Rozczarowanie niepodległą Polską.
- Pokolenie, którego młodość przypadła na pierwsze lata odrodzonej Polski.
- Dojrzewanie, pierwsze ważne życiowe wybory.
- Błędy i poszukiwanie własnej drogi, typowe dla młodości.
Kobiety w życiu bohatera:
Karolina Szarłatowiczówna (Karusia), niebieskooka blondynka, sierota, która utraciła swoje dobra rodzinne na Ukrainie. Zakochana w Cezarym, marzy o wspólnej przyszłości – flirtują i całują się, ale Cezary nie myśli o Karolinie poważnie. Karusia jest załamana, gdy odkrywa jego romans z Laurą. Umiera w męczarniach otruta przez oszalałą z zazdrości Wandę Okszyńską.
Wanda Okszyńska – szesnastoletnia pensjonarka, niezbyt ładna, niezgrabna. Sprawia wrażenie opóźnionej umysłowo, bardzo źle się uczy. Jej pasją jest muzyka – Wanda to utalentowana pianistka. Cezary gra z nią parokrotnie na cztery ręce i to wystarcza, żeby dziewczyna zakochała się w nim bez pamięci. Dręczona zazdrością truje Karolinę.
Laura Kościeniecka – najważniejsza kobieta w życiu Cezarego. Piękna młoda wdowa (starsza od Cezarego), kokieteryjna, zmysłowa, wesoła i pewna siebie. Zaręczona z Barwickim, spotyka się z Cezarym najczęściej nocą. Ich uczucie ma charakter zauroczenia i szaleństwa zmysłów. Wychodzi za Barwickiego z rozsądku, żeby uratować swój majątek. Mówi Baryce, że nadal go kocha, ale honor nie pozwala jej kontynuować romansu. Jest zrozpaczona, przez całą rozmowę tonie we łzach, ale kochankowie rozstają się na zawsze.
Cezary Baryka to bohater dojrzewający,
który popełnia wiele błędów. Nie dość, że ma kłopoty z samym sobą – jest gwałtowny, bezkompromisowy i nie zawsze zastanawia się nad konsekwencjami swoich czynów. Przykładem może być donos na matkę (miał on straszne konsekwencje!) i potraktowanie Barwickiego (oraz Laury, którą uderzył w twarz szpicrutą), dochodzą jeszcze do tego problemy polityczno-ideowe. Cezary na początku łatwo daje się uwieść każdej efektownej, wyrazistej koncepcji politycznej – np. koncepcji wszechogarniajacej rewolucji, która ma naprawić świat i wizji szklanych domów, którą roztacza przed nim ojciec. Jest wpływowy, gwałtowny i zbyt łatwo się zapala – ani mu przyjdzie do głowy, by szklane domy, o których opowiada Seweryn Baryka, potraktować jako metaforę, wyraz tęsknoty ojca za ojczyzną, idealizację kraju czy metaforę… Jest naiwny.
Bohatera nie da się ocenić jednoznacznie. Ma wiele pięknych cech – jest dobrym przyjacielem, nie waha się ryzykować życiem, by uratować przyjaciela, odważny, przejmuje się losem Polski i losem biedoty, z którą zetknął się w Chłodku. Bywa egoistyczny, cyniczny i nie przejmuje się uczuciami innych – bez wyrzutów sumienia romansuje z Laurą i Karoliną (oba romanse kończą się tragicznie) i kpi sobie z miłości Wandy do niego. Gdy Wanda w końcu zbiera się na odwagę i bierze go za rękę, Cezary traktuje ją po prostu po chamsku. Gdy ksiądz obwinia go o to, że paskudnie postąpił z Karusią, Cezary stwierdza, że niczego jej nie obiecywał i to normalna sprawa, że romansował z piękną dziewczyną. Może wydawać się nam nawet okrutny – bardzo zranił dwie wrażliwe dziewczyny i zaprzepaścił szansę na przyszłość z Laurą.
Ma naturę romansowicza i flirciarza – warunki zewnętrzne mu sprzyjają, a ma też kilka ważnych w tym “fachu” umiejętności – trochę gra na fortepianie, nieźle tańczy. Nawet gdy w Nawłoci oddaje się lenistwu i nie robi nic poza romansowaniem, nie zamyka mu to oczu na biedę i nędzę; jest nia poruszony. Bohater szamocze się i nie umie dojść do ładu ze sobą.
Mimo wszystko wzbudza sympatię czytelników, bo jego postawa i problemy są w pewnym sensie ponadczasowe. Jak każdy młody człowiek przeżywa pierwsze uniesienia miłosne, wypróbowuje swój urok osobisty. Chciałby żyć w porządnym państwie, które zapewni mu dobry start i spokojną przyszłość, tymczasem to państwo pozostawia wiele do życzenia. Postępuje egoistycznie i czasem okrutnie, ale przecież egoizm i egotyzm to cechy młodości. Dojrzewanie bohatera jest burzliwe i przypada na burzliwe czasy.
O utworze źródłowym
Dzieło: Przedwiośnie
Autor: Stefan Żeromski
Czas i miejsce akcji
Akcja powieści obejmuje kilka lat – poznajemy bohatera jako kilkunastolatka doświadczającego okrucieństw rewolucji, rozstajemy się z nim, gdy jest już młodym mężczyzną w wieku studenckim. Wydarzenia rozgrywają się w Baku, w drodze z Baku do Polski, w Warszawie i Nawłoci. Czas akcji obejmuje I wojnę światową, wojnę polsko-bolszewicką 1920 r. i czasy tuż po niej.
- Przedwiośnie to ostatnia powieść napisana przez Stefana Żeromskiego. Ukazuje typowe dla twórczości tego pisarz motywy, wątki i problemy. Cezary Baryka stał się symbolicznym wcieleniem poszukiwań młodych, dążących w imię sprawiedliwości społecznej do przebudowy świata.
- Przedwiośnie w intencji autora miało […] być na gorąco ujętym obrazem Polski współczesnej, a jednocześnie wyrazem stosunku pisarza do palących problemów jej społecznego i państwowego życia. Miało też być pytaniem o przyszłą drogę, przestrogą i wezwaniem do powszechnej dyskusji o „naprawie Rzeczypospolitej”
Artur Hutnikiewicz
Zobacz:
Doktor Tomasz Judym, Cezary Baryka, Zenon Ziembiewicz – porównanie dróg życiowych i postaw
Tomasz Judym i Cezary Baryka – postawy i dążenia bohaterów Stefana Żeromskiego
Tomasz Judym i Cezary Baryka – postawy i dążenia bohaterów Stefana Żeromskiego
Doktor Tomasz Judym, Cezary Baryka, Zenon Ziembiewicz – porównanie dróg życiowych i postaw