Realizm – to pojęcie ogólne.
- Funkcjonuje jako nazwa epoki literackiej (II połowa XIX w. – inaczej pozytywizm).
- Termin stosuje się także do określenia metody twórczej w malarstwie, literaturze, słowem w sztuce europejskiej. Można zatem mianem realizmu określić sposób tworzenia w literaturze i sztuce, który realnie, wiernie odzwierciedla życie codzienne człowieka w jego środowisku. Realizm jest metodą „fotograficzną” – niczego nie odkształca i nie pomija szczegółów.
Uwaga! Tendencja ta zapanowała między prądem romantyzmu a naturalizmem końca wieku.
Narodziny realizmu
łączą się nierozerwalnie z literaturą francuską i pierwszą połową XIX wieku. Czasy te wydały znakomitych prozaików:
- Stendhala,
- Honoriusza Balzaka,
- Gustawa Flauberta,
potem naturalistów:
- Emila Zolę,
- Guy de Maupassanta.
W pierwszej połowie stulecia Francja przechodzi gwałtowne przemiany – od cesarstwa do republiki. Paryż staje się niekwestionowaną stolicą Europy – stolicą kultury, mody i rozrywki. Wiek Balzaka jest wymagający: trzeba mieć dużo pieniędzy, by żyć modnie, szaleć w salonach i pokazywać się w teatrach.
Cechy powieści realistycznej
- Odtwarza świat i środowisko rzeczywiste wg stendhalowskiej maksymy „powieść – zwierciadło przechadzające się po gościńcu”.
- Używa zabiegu milczeń (charakteryzowanie osób przez opis ich otoczenia).
- Dba o realizm szczegółu i szczegółowości opisu.
- Posługuje się narracją przezroczystą, obiektywną, zdystansowaną.
Realiści pragną:
- odzwierciedlić prawdę o życiu w swoich dziełach,
- odkryć prawa rządzące rzeczywistością,
- zaprezentować świat z perspektywy przeciętnego odbiorcy.
Ukochanym gatunkiem literackim realizmu była powieść.
Jej rolę zdefiniował Stendhal:
Powieść jest zwierciadłem przechadzającym się po gościńcu.
Prąd realizmu i powieść realistyczną zmodyfikuje i zastąpi naturalizm.
Bohater realistyczny
- To człowiek silny i aktywny, znajdujący się zazwyczaj na granicy dwóch różnych światów, tak jak Vautrin stoi na granicy zwykłej rzeczywistości i świata podziemia, a Wokulski na granicy świata kapitału i arystokracji.
- Najczęściej uparcie dąży do obranego celu, podejmuje walkę ze światem, a w jego biografii nie ma scen mistycznych czy fantastycznych.
Zobacz:
61. Realizm dziewiętnastowieczny – przedstaw podstawowe cechy tego prądu w literaturze.