GROTESKA
W wesołym miasteczku odwiedzasz gabinet luster. Patrzysz na swoje odbicie i widzisz w nim siebie. Ale nie jest to Twoje wierne odbicie. Widzisz swój zdeformowany wizerunek. Pewne jego elementy są prawdziwe – masz włosy blond, rozpoznajesz swoje ciuchy, ale głowa jakaś nazbyt kanciasta, korpus ciała przymały, a kończyny wydłużone. Wydajesz się sobie śmieszny. Podobnie funkcjonuje groteska w literaturze. Pewne elementy są prawdziwe, a inne zdeformowane, przekrzywione. Przedstawiana sytuacja czy bohater są zabawne, ale śmiejemy się trochę przez łzy. Bo funkcją groteski jest wyśmianie tego, co nas boli. Świat groteskowy tworzy się przez zgromadzenie przeciwstawnych, opozycyjnych elementów – tragizmu z komizmem, patosu z trywialnością, piękna z brzydotą. W utworach groteskowych mogą pojawić się elementy fantastyczne, ale uwaga: nie szukajcie groteski w utworach science fiction. Groteska to nie wymysły fantazji – superświata z czwartego tysiąclecia, lecz przerysowanie elementów ze świata nam znanego i ich przemieszanie, skontrastowanie.
- W dramacie Witkacego W małym dworku pojawia się zmarła Anastazja Nibek – nikt się jednak temu nie dziwi. Mało tego – ktoś pyta ją nawet o zdrowie. Jej córki podaną truciznę wypijają jak smaczny kompot.
- W opowiadaniu Mrożka Wesele w Atomicach goście dźwigają na plecach termostaty, panna młoda ma dostać w posagu atomową siłownię, a wszystko dzieje się niby w zabitej dechami wiosce.
- Mistrzem groteski jest Gałczyński – przejrzyj kilka scenek Teatrzyku „Zielona Gęś”.
Inne przykłady twórczości groteskowej:
Gargantua i Pantagruel F. Rabelais’go, utwory N. Gogola, E. A. Poego, F. Kafki, B. Brechta, F. Dürrenmatta, W. Gombrowicza, T. Różewicza, K. I. Gałczyńskiego, S. Mrożka.
Groteskowość polega na:
- ukazaniu form przerażających, osobliwych, wyolbrzymionych, monstrualnych, ekscentrycznych (np. „pojedynek na miny” w Ferdydurke Witolda Gombrowicza.
- pomieszaniu nastroju komizmu, tragizmu, błazenady – np. w chwili rozpaczy i przerażenia – scena humorystyczna,
- wprowadzeniu absurdu w toku akcji – np. Widmo pijące kawę i całowane po rękach w utworze Witkacego pt. W małym dworku.
Zobacz: