IV część Dziadów jako wielkie studium miłości.
Wstęp I
Wśród tematów rozważanych w IV części „Dziadów” to miłość wysuwa się na pierwszy plan, przestaje być jednostkowym, konkretnym uczuciem Gustawa, a staje się monstrualną, samoistną siłą, która kieruje ludźmi.
Wstęp II
„Kto miłości nie zna, ten żyje szczęśliwy, / I noc ma spokojną i dzień nietęskliwy” – tak mówi Pustelnik z IV części „Dziadów”. I tak właśnie postrzegana jest miłość – jako cierpienie i uczucie, które jest przyczyną burz w sercu kochającego, niesie niepokój i tęsknotę.
Rozwinięcie
O IV części Dziadów często mówi się: studium miłości romantycznej. Postać tragicznego, nieszczęśliwego kochanka i jego refleksje o nim samym, o ukochanej i wspólnie przeżytych chwilach – to elementy, które składają się na obraz miłości. Skąd wziął się dramat miłosny Gustawa? I dlaczego romantyzm fascynował się przede wszystkim miłością niespełnioną, prowadzącą do cierpienia?
Historia miłosna zawarta w dramacie jest dość typowa – oto dwoje młodych ludzi o zgodnych ideałach i poglądach kochało się z wzajemnością. Niestety – różniło ich pochodzenie społeczne i stan majątkowy, rodzice położyli więc kres idylli młodych i wydali córkę za bogatszego adoratora. Młody człowiek dostał kosza – okazuje się, że nie siła uczuć, ale właśnie przesądy stanowe decydują o przyszłości młodych ludzi. Ostatnie spotkanie kochanków przepełnione jest wielką rozpaczą ukochanego. Gustaw buntuje się przeciwko konwenansom i obowiązującym obyczajom, przez które nawet najbardziej żarliwe uczucie może zostać przekreślone.
Bohater jest zniewolony, całkowicie ogarnięty swym uczuciem, rozpamiętuje każdy, nawet najdrobniejszy element przeszłości. Nie wierzy w przyszłość, opowiada swoje nieszczęście w długich monologowych partiach. Opisuje dawne przeżycia z ukochaną i teraźniejsze – po jej utracie. Próbuje zanalizować swoją sytuację, zastanawia się nad jej przyczynami…
Do jakich wniosków dochodzi?
Zdecydowanie krytykuje dążenie do bogactwa i zdobywania dóbr materialnych – coś, co uważa za „kupowanie” uczuć. Zdroworozsądkowe małżeństwo dla interesu czy kojarzenie pieniędzy z uczuciami – to przeciwieństwa prawdziwego szczęścia. Miłość nie ma i zdecydowanie nie powinna mieć nic wspólnego z kierowaniem się zasadą zabezpieczania majątkowego przyszłego stadła. A jaka jest miłość? Została stworzona przez Boga – „Ten sam Bóg stworzył miłość, który stworzył wdzięki”. To uczucie wszechogarniające. Szczęśliwa miłość może uskrzydlać, pobudzać do działania, nieszczęśliwa – odbierać ochotę do życia i strącać na dno rozpaczy. Uczucie Gustawa jest przyczyną jego cierpienia i rozpaczy, nie pozostawia w jego myślach miejsca na cokolwiek innego. Czułość i pragnienie bliskości ukochanej zamienia się w żar zmysłów. Intensywność przeżyć odrzuconego bohatera prowadzi do obłędu i rozpaczy. Stąd już tylko mały krok do krytyki, nienawiści, pogardy i do refleksji bardziej ogólnej natury o kobiecie, uczuciu, sensie – czy może raczej bezsensie – życia bez ukochanej.
Gustaw całkowicie poddaje się sile porywu serca. Jego miłość ma oblicze niszczącego żywiołu. Potwierdzeniem takiej interpretacji są samobójcze plany Gustawa.
Zakończenie
Gustaw przedstawia miłość w różnych wariantach, a jego spostrzeżenia wynikają z osobistych doświadczeń. Miłość jest dla niego boskim darem, zaś jej zabicie, odtrącenie uważa za pewnego rodzaju świętokradztwo, skalanie tego, co święte i co pochodzi od Boga.
Zobacz:
Dlaczego IV część Dziadów określa się jako wielkie studium miłości?
Scharakteryzuj Gustawa z IV części Dziadów jako bohatera werterycznego.
Omów treść IV części Dziadów. W jakich trzech godzinach się zawiera?
Omów treść IV części Dziadów. W jakich trzech godzinach się zawiera?