Ojciec Goriot, tytułowy bohater powieści Honoriusza Balzaka, na tle innych ojców w literaturze.
Wstęp I
Jan Joachim Goriot, tytułowy bohater powieści Balzaka, jest ojcem dwóch pięknych córek, które udało mu się znakomicie wydać za mąż. Czy to nie wspaniale? Byłoby wspaniale, gdyby córki potrafiły docenić miłość ojca i jego poświęcenie, tymczasem one wstydzą się staruszka i zgłaszają się do niego tylko wtedy, gdy potrzebują od niego pieniędzy na swoje wydatki lub na podarki dla kochanków. Stary Goriot umiera opuszczony przez nie, egoistyczne córki nie zjawiają się nawet na pogrzebie (przysyłają tylko powozy), a za pogrzeb starca płaci Rastignac.
Wstęp II
Ojciec Goriot to postać tragiczna, człowiek, który całe swoje życie poświęcił córkom – oddał im wszystkie pieniądze, czas i zainteresowanie; był na każde ich zawołanie. Tego bohatera, który obdarzył swoje córki ślepą miłością, a nic w zamian nie dostał, nazywa się czasem „dziewiętnastowiecznym królem Learem”.
Rozwinięcie
Ojciec Goriot, w momencie gdy go poznajemy, to już dość sędziwy człowiek, który w czasie rewolucji francuskiej zbił pokaźny majątek na (niezbyt uczciwym!) handlu mąką. Sam żyje jednak dość skromnie, bo lwią część pieniędzy przeznacza dla swoich pięknych córek, Anastazji i Delfiny. One jednak wstydzą się plebejskiego ojca, bo wżeniły się w rodziny o znacznie lepszym pochodzeniu. Obie nie przepuszczają żadnej okazji, by wyciągnąć od ojca pieniądze (wstydzą się go, więc widują się z nim ukradkiem). Miłość Goriota do Anastazji i Delfiny jest bezkrytyczna – nie dostrzega ich interesowności, ochłodzenia stosunków i coraz rzadszych odwiedzin, w miarę jak kiesa zaczyna świecić pustkami. Rastignac nazywa Goriota „Chrystusem poświęcenia”. W końcu starzec nie ma już ani grosza, a interesowne kobiety nadal próbują wydobyć od niego pieniądze. Ale on nie ma już nic! Ta bezradność powoduje u niego udar mózgu. Bohater przejrzał na oczy dopiero na łożu śmierci i zaczyna złorzeczyć córkom bez serca. Ale za chwilę przyzywa je czule do siebie. Nadaremnie…
Zestawienie
Bohatera powieści Balzaka można by zestawić, oczywiście, z królem Learem, bohaterem sztuki Williama Szekspira. Miał on trzy córki: Gonerylę, Reganę i Kordelię. Jako starzec wpadł na pomysł podzielenia królestwa między swoje dzieci. Każda z nich miała zadeklarować swoją miłość do niego – od tego zależało, jak zostanie podzielone królestwo; której dziewczynie przypadnie najwięcej ziem. Dwie starsze córki wygłaszają pochlebne przemowy (fałszywe!) i zostają hojnie obdarowane. Jedynie najmłodsza jest skromna i nie wygłasza panegiryku – Lear wpada wtedy w bezrozumny gniew i… wyrzeka się dziecka, które jako jedyne naprawdę go kochało. Tymczasem starsze córki, gdy zdobyły już ziemię i władzę, traktują ojca oschle i lekceważąco, nie mają ochoty utrzymywać ani jego, ani jego licznej drużyny. Odepchnięty przez obie kobiety, ojciec niemal traci zmysły, dręczy go poczucie winy i boleśnie zraniona miłość własna. Najmłodsza Kordelia, niegdyś odtrącona, zaopiekowała się nim, jednak została powieszona w lochu. Ojciec umiera z rozpaczy nad jej trupem – jako nędzarz (niegdyś wielki pan), który utracił wszystko.
Widzimy, że Lear tak jak Goriot jest ojcem, który przekonał się o interesowności i niewdzięczności córek (w przypadku Leara jedyną szczerze go kochającą była odtrącona przez niego córka).
Ojca Goriot możemy także zestawić z Dominikiem Cedzyną, bohaterem noweli Stefana Żeromskiego pt. Doktor Piotr. Okradał on robotników, by wykształcić syna… Gdy Piotr spostrzegł to, był oburzony postawą ojca wobec pracowników. Doszło między nimi do kłótni Wielką miłość ojca do dziecka – zmarłej córeczki – znajdziemy także w Trenach Jana Kochanowskiego.
Zakończenie
Ojciec Goriot, podobnie jak bardzo często zestawiany z nim Szekspirowski król Lear, są bohaterami tragicznymi. Całe życie poświęcili córkom, a spotkała ich za to wielka przykrość. Lear przypłacił swą bezgraniczną (ale i bezkrytyczną!) miłość utratą zmysłów, natomiast Goriot śmiertelną chorobą.
Zobacz:
https://aleklasa.pl/liceum/c111-jak-odpowiadac-z-polskiego/realizm-pozytywizm/c139-realizm/jaka-panonorame-swoich-czasow-kresli-balzak-w-swoich-utworach-wyjasnij-znaczenie-tytulu-komedia-ludzka
https://aleklasa.pl/liceum/c111-jak-odpowiadac-z-polskiego/realizm-pozytywizm/c139-realizm/co-toczy-bohaterow-balzakowskich
https://aleklasa.pl/liceum/c323-bohater-literacki/eugeniusz-de-rastignac-bohater-ojca-goriot-honoriusza-balzaka