Emma Bovary

Emma Rouault, romantyczna i niezadowolona z życia dziewczyna, wychodzi za mąż za Karola Bovary, wiejskiego lekarza. Bardzo szybko spostrzega, że jej mąż jest zupełnie przeciętnym, nieciekawym i ograniczonym człowiekiem. Nuda rzuca ją w ramiona pierwszego lepszego mężczyzny, który wydaje jej się wcieleniem ideału; potem zostaje kochanką urzędnika notarialnego. W zamęcie upojenia przekonana jest za każdym razem, że przeżywa wielką miłość. Nagle staje wobec twardej rzeczywistości: nieubłagany wierzyciel grozi, że ujawni jej mężowi długi, które zaciągnęła bez jego wiedzy…

Znaczenie bohaterki

Emma Bovary przypomina trochę Don Kichota. Podobnie jak on wychowała się na romansach rycerskich, zatraciła granicę pomiędzy rzeczywistoś­cią a fikcją, przypisywała spotykanym ludziom cechy, których ci nie wykazywali… I podobnie jak błędny rycerz poniosła klęskę. Co prawda, Emma nie chciała walczyć ze światem w obronie wszystkich pokrzywdzonych, a tylko zrealizować swoje prywatne marzenie o wielkiej miłości…

Charakterystyka

  • Imię: Emma.
  • Nazwisko: Bovary (z domu Rouault).
  • Stan cywilny: zamężna z Karolem Bovary, prowincjonalnym lekarzem; mają córkę Bertę.
  • Pochodzenie: córka farmera.
  • Wykształcenie: klasztorna pensja sióstr urszulanek.
  • Wygląd: piękna, atrakcyjna, subtelna, ubiera się modnie i z klasą.
  • Mężczyźni w jej życiu: Leon Dupuis, Rudolf Boulanger.
  • Zajęcia: pani domu.
  • Zainteresowania: lektura romansów, bale, teatr, zakupy (uwielbia piękne rzeczy – kupuje je nie tylko dla siebie, ale i dla swoich kochanków), pisanie do kochanków, potajemne randki.
    Mocne strony: piękna, pełna uroku, miła, estetka, zna się na modzie i urodzie, idealistka, marzycielka, subtelna.
  • Słabe strony: nieczuła matka, rozrzutna (bardzo!), naiwna (daje się nabrać takim nikczemnikom jak Leon i Rudolf), traci kontakt z rzeczywistością, ogłupiona romansami.

 

Emma na tle mieszczańskiej prowincji

Gustave Flaubert ukazał tytułową bohaterkę swojej powieści na tle drobiazgowo opisanego środowiska mieszczańskiej prowincji francuskiej. Jest to świat, w którym Emma czuje się wyobcowana, gdzie nie może sobie znaleźć miejsca. Uczuciowa, egzaltowana, romantyczna dziewczyna ucieka w świat marzeń i sentymentalnych lektur. Emma marzy o wielkiej, namiętnej miłości, niezwykłych krajobrazach, wykwintnych toaletach, arystokratycznych salonach. Podczas ­pobytu w klasztorze, kiedy zaczytywała się w powieś­ciach Waltera Scotta, „marzyła o średniowiecznych skrzyniach, rycerskich komnatach i minstrelach. Pragnęła mieszkać w jakimś starym zamczysku, jak te kasztelanki o wydłużonych stanikach, które pod rzeźbionym w kształt trójliścia ostrołukiem dnie całe spędzały z łokciem na ­kamiennej balustradzie, z twarzą na dłoni, wyglądając, aż zjawia się w oddali rycerz o białym pióropuszu, ­galopujący na karym rumaku”. Takie marzenia niezwykle mocno kontrastują z szarym, codziennym, prowincjonalnym życiem. Nieliczenie się z rzeczywistością, próba zrealizowania marzeń, kształtowanie swojego życia na wzór życiorysów powieściowych heroin kończy się dla Emmy tragicznie.

Emma i jej kochankowie

Emma to kobieta romantyczna, egzaltowana, ale i niezwykle zmysłowa i namiętna. Marząc o wielkiej miłości, rzuca się w ramiona pierwszego lepszego mężczyzny (Rudolfa), a potem wdaje się w kilka romansów. Emma nie dostrzega obłudy, moralnej małości, płaskości i pospolitości swoich kochanków. Wygłaszane przez nich konwencjonalne wyznania miłosne bierze za prawdę, co więcej – sama przypisuje kochankom mnóstwo pozytywnych cech, których ci nie wykazują. W efekcie przeżywa okrutne miłosne rozczarowania.

Emma jako żona i matka

Niewątpliwie nie była to rola odpowiednia dla Emmy. Nie tylko zdradzała Karola (kochającego ją do szaleństwa) i zaniedbywała dom, ale, padając łupem lichwiarzy, doprowadziła siebie i męża do ruiny materialnej. To ona w znaczący sposób przyczyniła się też do smutnego losu małej Berty: po śmierci rodziców i babki mała córeczka Emmy została przygarnięta przez ubogą ciotkę, która kazała jej „dla zarobku” pracować w przędzalni bawełny.

 

Biografia

  • Emma Rouault była córką normandzkiego gospodarza. Kiedy skończyła trzynaście lat, ojciec odwiózł ją do miasta i oddał na pensję do klasztoru Urszulanek. Uczyła się tam geografii, tańca, rysunków, haftowania i gry na fortepianie. Odkryła świat książek, zaczytywała się w romansach. W tym czasie umarła jej matka.
  • Emma poznała swojego przyszłego męża, wiejskiego lekarza Karola Bovary, kiedy jej ojciec złamał nogę. Nasza bohaterka szybko rozczarowała się małżeństwem. Karol wydał jej się zwyczajną miernotą, nudnym i ograniczonym człowiekiem.
  • Ważnym wydarzeniem w życiu Emmy był bal u markiza d’ Andrevilliers (pacjenta doktora Bovary). Wspomnienie tego jedynego, prawdziwego balu w jej życiu stało się jednym z ulubionych tematów rozmyślań Emmy do końca jej życia.
  • Nasza bohaterka spędzała dnie, marząc, przystrajając dom ciągle nowymi, niepraktycznymi, wymyślnymi i kosztownymi drobiazgami, kupując sobie nowe suknie, wymyślając nowe uczesania, czytając paryskie gazety, grywając na pianinie, trochę rysując, oprócz tego lubiła chodzić na spacery i przede wszystkim czytała romanse. Monotonny w gruncie rzeczy tryb życia był przyczyną nudy, apatii i „choroby nerwowej”. Karol zadecydował, że aby ratować zdrowie żony, zmienią miejsce zamieszkania. Z Tostes przenieśli się więc do Yonville. Emma urodziła córkę – Bertę.
  • Z apatii wyrwała ją na jakiś czas znajomość z Leonem Dupuis, pisarzem notarialnym, z którym prowadziła długie rozmowy o sentymentalnych lekturach, muzyce. Razem czytali książki, wybierali się na przechadzki po przydomowym ogrodzie, deklamowali wiersze. Apatia powróciła, gdy Leon wyjechał do Paryża kończyć studia prawnicze.
  • W tym okresie Emma wpadła w sidła handlarza Lheureux: pochlebiał jej, był na każde zawołanie, prezentował piękne towary i za nic nie kazał płacić, a tylko – podpisywać ciągle nowe weksle.
  • Wkrótce ponownie nastąpił okres wzmożonego życia emocjonalnego, a to za sprawą doświadczonego uwodziciela Rudolfa Boulangera. Romans trwał dwa lata – Emma, przekonana, że Rudolf szczerze ją kocha, postanowiła z nim uciec. W tym samym czasie jej kochanek podjął decyzję o zerwaniu. Dzień przed planowaną ucieczką napisał do Emmy pożegnalny list i udał się w podróż. Pani Bovary przypłaciła to rozstanie ciężką chorobą.
  • Gdy wróciła do zdrowia poczciwy małżonek zabrał ją do teatru, do pobliskiego miasteczka, chciał sprawić przyjemność ukochanej żonie… Na nieszczęście Emma spotkała tam Leona, a ten wykorzystał nadarzającą się okazję, aby wyznać jej miłość. Rozpoczął się kolejny romans. Schadzki były kosztowne, Emma płaciła za wszystko. Jej długi u handlarza i jednocześ­nie lichwiarza Lheureux ciągle rosły.
  • Egzystująca w wyimaginowanym świecie pani Bovary przeżyła prawdziwy szok, widząc wyrok sądowy zapowiadający zajęcie majątku, dodatkowo nieubłagany wierzyciel zagroził, że ujawni jej mężowi długi, które zaciągnęła bez jego wiedzy. Zrozpaczona szukała ratunku u przyjaciół – i Leon, i Rudolf odmówili jej jednak pomocy. Emma popełniła samobójstwo, zażywając arszenik.
  • Karol zdecydował, aby została pochowana w ślubnej sukni, z rozpuszczonymi włosami, z wiankiem, w trzech trumnach: dębowej, mahoniowej i ołowianej. Przykrytą zielonym aksamitem trumnę otaczały cztery rzędy świec. Karol, niekochany i odrzucony mąż, „wlókł się ku dołowi, by dać się pogrzebać wraz z nią”. Nocą zaś „nad grobem pomiędzy jodłami płakał klęcząc młody chłopiec i pierś jego szarpana łkaniem dyszała w ciemnoś­ci pod uciskiem ogromnego żalu, cichszego niż księżyc i bardziej niezgłębionego niż noc”. Był to zakochany w Emmie młody służący aptekarza, Justyn.

 

Najważniejsze momenty w życiu bohaterki

  • Ślub z wiejskim lekarzem, Karolem Bovary.
  • Bal u markiza d’ Andrevilliers.
  • Narodziny Berty – córki Emmy i Karola.
  • Romans z Leonem Dupuis.
  • Romans z Rudolfem Boulangerem.
  • Planowana ucieczka z Rudolfem. Rezygnacja mężczyzny w ostatniej chwili.
  • Wyrok sądowy zapowiadający zajęcie majątku.

 

Związki Emmy z innymi postaciami

  • Karol Bovary – mąż Emmy, lekarz. Bardzo kocha żonę, ale nie umie jej zrozumieć. Emma z kolei jest znudzona i zawiedziona Karolem, który w niczym nie przypomina romantycznego kochanka. Piękna dziewczyna zwróciła jego uwagę, gdy był jeszcze żonaty (pielęgnował pana Rouault, ojca Emmy, który złamał nogę). Mimo wyrzutów ze strony żony nie zaprzestał wizyt na farmie. Wkrótce jednak żona Karola umarła, a gdy lekarz owdowiał, mógł poślubić w końcu piękną córkę pacjenta. Niedługo po ślubie zaczyna widzieć, że żona odnosi się do niego z coraz większą niechęcią i że najwyraźniej nie sprostał jej oczekiwaniom. Jednak pochłonięty pracą i kłopotami (nie udaje mu się ryzykowna operacja) nie zauważa, że żona ma kochanka. Wiadomość o olbrzymich długach pani Bovary i jej samobójstwie jest dla niego zaskoczeniem. Naprawdę kochał Emmę i cierpi po jej śmierci. Pogarsza się jego kondycja materialna, bo musi spłacać długi zaciągnięte przez żonę. Na dodatek znajduje jej listy od kochanków – to uświadamia mu, jak mało o niej wiedział. Umiera nagle, z puklem włosów Emmy w dłoni.
  • Leon Dupuis – pisarz notarialny, człowiek bardzo dbający o wygląd, efektowny, pozujący na światowca. Emma zwraca na niego uwagę w Yonville. Zaczynają flirtować, ale ten romansik przerywa wyjazd Leona, który ma objąć nową posadę. Za jakiś czas spotkają się znów – w teatrze – i Emma zostaje jego kochanką. Leon to drań, który pozwala, by kobieta obsypywała go prezentami i płaciła za wszystko. Sam nie daje z siebie nic. Jest efektowny, ale to człowiek płytki i naciągacz.
  • Rudolf Boulanger – trzydziestoparoletni ziemianin, na widok pięknej żony prowincjonalnego lekarza postanawia „będę ją miał”. To wytrawny uwodziciel, jak dotąd nie dał się usidlić żadnej kobiecie i nie stanął na ślubnym kobiercu. Wkrótce zaczyna go irytować sentymentalna, egzaltowana atmosfera ich schadzek, za którą przepada Emma, czytelniczka tandetnych romansów. Plany wspólnej ucieczki w świat od początku traktuje jako mrzonkę zakochanej doktorowej – w ostatniej chwili pisze list i wycofuje się z tych planów. Bohaterka ciężko odchorowuje to zerwanie. Ponownie Emma i Rudolf spotkają się w żenującej sytuacji – pogrążona w długach Emma poprosi go o pożyczkę. Rudolf odmówi.
  • Berta, jej córka – Emma nie była zbyt dobrą i czułą matką. Nie obchodzi jej za bardzo los Berty.
  • Justyn – młody służący aptekarza zakochany w Emmie, rozpacza po jej śmierci.
  • Lichwiarz Lhereux – chętnie pożycza pieniądze, ale potem żąda zwrotu ogromnego długu. Emma jest uzależniona od jego pożyczek.

 

O utworze źródłowym

To największa powieść francuskiego pisarza Gustave’a Flauberta, została wydana w 1857 r. Była dla ówczes­nych czytelników zaskoczeniem z kilku powodów. Po pierwsze, sarkazm i ironia, z jakimi pisarz przedstawił pełne pruderii mieszczańskie środowis­ko, wywołał skandal. Flaubertowi wytoczono nawet proces o… niemoralność. Po drugie, jest to powieść, w której ważna jest nie fabuła, a psychika i osobowość głównej bohaterki. I w ten sposób wyodrębniliśmy dwa najważniejsze tematy powieści: obłudny i egoistyczny świat mieszczańskiej prowincji francuskiej i przedstawiona na jego tle, ale niemogąca sobie w nim znaleźć miejsca, wyobcowana Emma, której towarzyszy sympatia autora. To o niej Flaubert napisał: „Pani Bovary to ja”.

Gustaw Flaubert – Pani Bovary

Dzieło

Pani Bovary

Autor

Gustave Flaubert

Czas i miejsce akcji

Czasy mniej więcej współczesne autorowi, farma pana Roault i prowincjonalne miasteczka: Tostes, Yonville, Rouen.

Co to za typ bohaterki?

  • egzaltowana marzycielka,
  • tęskniąca za lepszym, ciekawszym, barwniejszym życiem, przygnieciona nudą i codziennością,
  • odczuwająca potrzebę zamiany własnej rzeczywistości na inną.

Pojęcia związane z tą bohaterką

  • Bovaryzm – szczególne nastawienie psychiczne uniemożliwiające akceptację warunków, w jakich przyszło nam żyć – możemy nie akceptować swojego pochodzenia, kondycji społecznej itd. To tęsknota za życiem pełnym wielkich, wspaniałych przeżyć i za pięknem. Tymczasem egzystencję uważamy za szarą, nudną i przygnębiającą.
  • Bovarysta – człowiek, którego cechuje chroniczna niemożność kontentowania się tym, co ma (zarówno w sensie materialnym, jak i emocjonalnym). Bovarystę cechuje wieczny niepokój i próba przekraczania własnych ograniczeń.
  • „Pani Bovary to ja” – słynne słowa Flauberta. Pisarz mógł dać w ten sposób do zrozumienia, że marzenia o lepszym życiu, wielkich namiętnościach i niezapomnianych momentach tkwi w każdym z nas.

Emma Bovary symbolizuje:

  • wieczny niepokój i tęsknotę za lepszym życiem,
  • niezadowolenie z własnego życia,
  • egzaltację i marzycielstwo,
  • mieszanie fikcji z rzeczywistością.

Zobacz:

Pani Bovary – Gustaw Flaubert

Idealiści i marzyciele wielkiej prozy realizmu – pani Bovary, Wokulski, Rzecki. Ich marzenia i rozczarowania, Twoje opinie o idealizmie.

Wyjaśnij znaczenie pojęcia bovaryzm na podstawie powieści pt. Pani Bovary Gustava Flauberta

Co wiesz o Gustawie Flaubercie?

Zadanie 28. Co możesz powiedzieć o sposobie prowadzenia narracji w tym fragmencie powieści Gustawa Flauberta Pani Bovary?