Wyjaśnij znaczenie pojęcia bovaryzm na podstawie powieści pt. Pani Bovary Gustava Flauberta.
Komentarz
Temat nie jest łatwy, ale dla tych, którym postawa pani Bovary, bohaterki jednej z najsłynniejszych powieści XIX w. jest bliska, okaże się bardzo przyjemnym zadaniem. Temat pozwala nie tylko pochwalić się znajomością lektury, ale także rozpisać się – umieścić w pracy własne refleksje, przykłady z życia, anegdoty. Warto podjąć wyzwanie i zabrać się właśnie za niego.
Uwaga!
Bardzo ważna jest tu kolejność: najpierw wyjaśnij znaczenie pojęcia bowaryzm, a dopiero potem scharakteryzuj Emmę. Twoja praca bardzo na tym zyska, będzie oryginalna i niesztampowa.
Forma pracy
Doskonałą formą będzie esej lub zbliżona do niego forma. Jeśli nie czujesz się na siłach, by stworzyć esej, postaw na charakterystykę – charakterystyka bohaterki powieści może (i powinna) być bardzo ważnym elementem Twojej pracy. Pamiętaj jednak, że nie możesz na niej poprzestać! Koniecznie wyjaśnij w kilku zdaniach, jak rozumiesz termin bowaryzm.
.
Ważne pytania
Postaraj się, aby Twoja praca nie była „sucha”, to znaczy nie składała się tylko z charakterystyki Emmy Bovary i wyjaśnienia pojęcia bowaryzm. Próbuj odpowiedzieć na następujące pytania:
- Jaki jest Twój stosunek do bohaterki powieści Flauberta? Czy jest Ci ona bliska?
- Jak oceniasz jej postępowanie? Czy gotów jesteś ją potępić czy może raczej szukać dla niej usprawiedliwienia?
- Czy sądzisz, że z taką postawą spotkamy się także w XXI wieku? I czy właściwa jest ona tylko kobietom?
- Czy bovaryzm może być postawą twórczą, czy zawsze destrukcyjną?
Zastanów się, czy mógłbyś podać przykłady kontynuatorek/ kontynuatorów postawy pani Bovary znanych Ci z lektur lub z filmów.
Jak zacząć?
Lepiej nie zaczynać od ogólnych wiadomości na temat powieści Flauberta. Ta wiedza jest ważna, ale do tego tematu raczej nie pasuje. Bowaryzm to postawa ponadczasowa i na to powinieneś zwrócić uwagę we wstępie.
Przykład
Gustav Flaubert powiedział podobno: „Pani Bovary – to ja!” Ile z pani Bovary było w samym pisarzu, ile jest w każdym z nas, ile jest we mnie? Prawdopodobnie więcej, niż moglibyśmy przypuszczać. Ile razy sama łapię się na tym, że moje życie wydaje mi się puste, szare, pozbawione treści… Tak wiele chciałabym w nim zmienić… Na razie te zmiany zachodzą tylko w moich marzeniach i planach, ale kto wie, czy któregoś dnia nie posunę się dalej i nie dam pierwszeństwa swoim marzeniom?
.
Co w rozwinięciu?
Twoja praca może składać się z trzech części: pierwszą z nich może być wyjaśnienie terminu bowaryzm, drugą – przyjrzenie się Emmie, bohaterce powieści, trzecią – ocena jej postępowania i własne refleksje (np. odpowiedź na pytanie, jak ją postrzegasz: jako głupią prowincjonalną gęś, która skrzywdziła swoich bliskich realizując głupie zachcianki i kaprysy czy postać tragiczną? Odpowiedź na no pytanie wcale nie jest prosta… I w końcu czwarta część (tylko dla tych, którzy mają na to ochotę i są gotowi podjąć wyzwanie) – szukaj literackich odpowiedników pani Bovary, zbieraj przykłady z życia.
Wyjaśnienie pojęcia
Bovaryzm to postawa życiowa właściwa bohaterce powieści Flauberta. Cechy tej postawy to emocjonalne podejście do życia – rozbuchana wyobraźnia, sentymentalizm i nieprzystosowanie do rzeczywistości. A może nie tyle nieprzystosowaniem, co nieumiejętność pogodzenia się z nią? Rzeczywistość wydawała się Emmie marzącej o światowym życiu i wielkim uczuciu nudna i beznadziejna. Mąż – co prawda zakochany w niej bez pamięci, ale przyziemny, praktyczny i pozbawiony wyobraźni w niczym nie przypominał szarmanckiego i ognistego dżentelmena z romansów, które czytywała Emma. Jej codzienne suknie dalekie były od ideału wspaniałych, zapierających dech w piersiach toalet, których opisy znajdowały się w czytanych przez nią książkach. Kobiecie trudno było pogodzić się z tym, że prawdopodobnie całe życie będzie mieszkała w nudnym miasteczku, będzie żoną prowincjonalnego lekarza, a jej szanse na przeżycie czegoś wzniosłego i pięknego są nikłe… Emma nawiązuje coraz to nowe intymne związki i łudzi się, że kochankowie zaspokajają jej marzenia o wielkim uczuciu. Tymczasem każdy z nich był zwyczajną świnią, każdy z nich bezczelnie wykorzystywał ją. Chaos wewnętrzny, potęgujące się wyrzuty sumienia i depresja mogłyby doprowadzić do tego, że Emma doceniłaby w końcu to, co ma – swoje nieefektowne, ciche, ale prawdziwe szczęście rodzinne. Tak się jednak nie dzieje i zamiast happy endem historia Emmy kończy się samobójstwem.
Charakterystyka Emmy Bovary
Przykład sformułowania
Emma Rouault jest ładną, wrażliwą dziewczyną. Pozornie – idealna kandydatka na żonę. Daje się „nabrać” na to Karol Bovary, poczciwy i naiwny, ale szlachetny i dobry człowiek. Jednak Emma marzyła nie o spokojnym, pracowitym życiu jak jej mąż, lecz o wielkich romansach, byciu uwielbianą i pożadaną, romantycznych przygodach. Lubiła także otaczać się pięknymi przedmiotami, na które zarobki męża nie wystarczały. Na suknie, dodatki i bibeloty Emma potrzebowała coraz więcej pieniędzy, więc zaciągała kolejne długi. Czy zastanawiała się, jak je spłaci? Chyba nie. Wkrótce doszły do tego wydatki na prezenty dla kochanków i długi kobiety rosły w zastraszającym tempie. Bohaterka nie umiała poradzić sobie ze swoimi problemami i bała się kompromitacji. Popełniła więc samobójstwo. Mąż rozpaczał nad ciałem ukochanej żony i nie mógł zrozumieć, dlaczego zdecydowała się na ten krok.
Twoja ocena bohaterki
Przykład sformułowania
Powieść Flauberta nie zawiera żadnej z góry założonej tezy czy Emma jest „dobra, ale nieszczęśliwa i zagubiona” czy „zła”. Narrator nie ujawnia swojego stosunku do bohaterki: ani jej nie potępia, ani nie współczuje. Autor Pani Bovary był bowiem zdania, że powieść powinna być obiektywna i bezstronna. Ocenę bohaterów i sformułowanie wniosków z przeczytanego dzieła pozostawia odbiorcom. Sama mogę więc ocenić, kim była dla mnie Emma i kim był dla mnie Karol, sama mogę zanalizować ich postawy. Ale jest to zadanie bardzo trudne.
Karol Bovary na początku wydawał mi się nudny, flegmatyczny i nieciekawy. Mogłam zrozumieć Emmę, że trochę irytuje ją taki ciamajdowaty, naiwny mąż, z którym nie można liczyć na wielkie uniesienia. Dopiero pod koniec powieści zrozumiałam, że uczucie Karola do egzaltowanej żony było coś warte, że można by je nazwać głębokim i szczerym, „na dobre i na złe”…
Rozumiem niechęć Emmy do życia w nudnym miasteczku. Sama mieszkam w dużym mieście, gdzie zawsze coś się dzieje, a otaczający mnie ludzie zmieniają się jak w kalejdoskopie. Sama także marzę o wielkiej miłości i wierzę, że ją przeżyję, choć nie karmię swej wyobraźni romansami jak bohaterka powieści. Właściwie nawet podziwiam Emmę i zazdroszczę jej odwagi, z jaką realizowała swoje marzenia – i to w zupełnie niesprzyjających warunkach (małe miasteczko, gdzie wszyscy się znają i plotkują na swój temat, a prawdziwych amantów czy chociaż mężczyzn godnych zainteresowania – jak na lekarstwo…). Myślę, że błędem Emmy była determinacja, z jaką zabrała się do realizacji swoich pragnień i zupełny brak wyczucia – mężczyźni, których obdarzała uczuciem byli przecież okropnymi typkami, którzy na romantycznych, szarmanckich kochanków nadawali się jeszcze mniej niż Karol! Nie umiem zupełnie potępić Emmy, choć popełniła wiele błędów i skrzywdziła poczciwego Karola, który na to nie zasługiwał. Nie uważam jej za postać tragiczną, ale za nieszczęśliwą i godną współczucia kobietę, która nie umie żyć… sama ze sobą.
.
Bovaryzm w innych dziełach literackich
- Emilia Korczyńska, bohaterka Nad Niemnem, to karykatura pani Bovary. Delikatna i chorowita kobieta ucieka w świat ckliwych romansów i książek o dalekich podróżach. Prawie nie opuszcza swojego pastelowego, pełnego bibelotów pokoju. Na wykwintne cacka i ozdobne szlafroczki potrzebuje coraz więcej pieniędzy i nie bierze wcale pod uwagę finansowych kłopotów męża, który musi te zachcianki finansować. Zniechęcona tym, że Benedykt nie jest taki jak w czasach ich narzeczeństwa – wesoły, szarmancki, wpatrzony w nią jak w tęczę, odsuwa się od niego. Małżonkowie spotykają się właściwie tylko przy stole.
- Bohaterka Naszyjnika Guy de Maupassanta to śliczna, młoda kobieta, żona niezbyt zamożnego urzędnika, która także marzy o szczęśliwszym, piękniejszym i pełniejszym życiu. Uważa – zresztą słusznie – że jest tak ładna, iż mogłaby być ozdobą salonów. Jej marzenie spełnia się, gdy mąż zdobywa bilety na elegancki bal. W ładnej sukni i brylantowym naszyjniku pożyczonym od koleżanki kobieta prezentuje się wspaniale i rzeczywiście to właśnie na niej skupia się uwaga wszystkich mężczyzn. Niestety, naszyjnik zgubił się, ale honorowi małżonkowie kosztem olbrzymich wyrzeczeń i pracy ponad siły odkupują drogą kolię i oddają właścicielce. Po latach dochodzi do spotkania koleżanek – dawnej królowej balu i właścicielki kolii, która po wysłuchaniu historii o morderczej pracy, dzięki której odzyskała klejnot, przyznaje załamana, że była to tylko zręczna podróbka prawdziwych drogich kamieni. Nowelka Maupasanta ma wymowę dydaktyczną – próżność zostaje ukarana.
- Franka, bohaterka Chama Elizy Orzeszkowej to polska pani Bovary. Franka wychodzi wprawdzie za rybaka Pawła, ale gardzi nim – uważa za prostaka i kpi z męża, że ten nie umie czytać. Uważa się za lepszą – pochodziła z dobrej rodziny i sporo czasu spędziła w mieście. Nie podoba jej się życie na wsi i wiejskie stroje. Oddany i wierny lecz nudny mąż nie wystarcza jej – nawiązuje romans ze ślicznym młodym chłopakiem, a potem ucieka do miasta z lokajem. Wraca po ponad roku bez kochanka, za to z dzieckiem. Mąż wybacza jej i zapewnia, że znów może czuć się jak u siebie w domu, zaś jej syna Oktawiana będzie kochał jak własne dziecko. Franka nie może znieść dobroci męża i dręczona poczuciem winy popełnia samobójstwo. Paweł wychowuje Oktawiana i codziennie modli się za duszę żony.
- Barbara Niechcicowa, bohaterka Nocy i dni Marii Dąbrowskiej marzy o życiu w wielkim mieście, przedstawieniach teatralnych i ciekawych książkach. Wspomina też swoją dawną miłość, romantycznego Józefa Toliboskiego, którego porównuje z wiecznie zapracowanym i niepoświęcającym jej dość uwagi mężem. Dopiero po śmierci Bogumiła Barbara doceniła łączące ich uczucie i to, że mąż był zawsze dla niej oparciem. W przeciwieństwie do innych bohaterek Barbara całkiem nieźle radzi sobie z rzeczywistością: jest doskonałą matką i świetną gospodynią.
Jak zakończyć?
Zastanów się, co Ci dała lektura powieści Flauberta.
Przykład
„Pani Bovary” nie jest dla mnie książką jakich wiele. Traktuję ją jako ostrzeżenie przed naiwnością i realizacją swoich pragnień za wszelką cenę. Także jako życiową wskazówkę – powinnam marzyć i starać się dodać kolorów życiu, ale jednocześnie cieszyć się tym, co mam.
Zobacz:
Psychologia miłości. Emma Bovary – romantyczka w oczach realisty.