Miejsce akcji
Akcję umiejscawia autor „koło jeziora Gopło”, a więc w miejscu znaczącym dla historii ziem polskich – to te prasłowiańskie tereny są przecież miejscem akcji legend o Piaście i Popielu, którego myszy zjadły…
Czas akcji
Akcja Balladyny rozgrywa się w czasach przedhistorycznych i w czasie baśniowym („za czasów bajecznych”).
Czasy te przypominają początki prasłowiańszczyzny, wspominane są imiona Piasta i Popiela, legendarnych władców dawnych ziem polskich, Pustelnik okazuje się wygnanym królem Popielem III.
Autor
Juliusz Słowacki 1809-1849
Polski poeta i dramaturg epoki romantyzmu, nazywany wieszczem narodowym.
Stworzył wiele znakomitych liryków, poematów i dramatów. Jego utwory, zgodnie z duchem epoki i ówczesną sytuacją narodu polskiego, podejmowały istotne problemy związane z walką narodowowyzwoleńczą, z przeszłością narodu i przyczynami niewoli. Słynne dramaty: Kordian, Balladyna, Sen srebrny Salomei, Lilla Weneda.
Co to za gatunek literacki?
Tragedia. Gatunek określił autor w podtytule. Chociaż tytuł utworu może kojarzyć się z balladą. Bo podobnie jak w balladzie nie brak tu istot fantastycznych, tajemniczej zbrodni i sprawiedliwej kary, jaka spotyka winnych.
Gatunki dramatyczne (czyli także tragedię) łatwo rozpoznać – jest tekst główny, czyli wypowiedzi postaci, i tekst poboczny (didaskalia), w którym zawarte są informacje na temat zachowania, wyglądu postaci, wystroju sceny. Nie ma narratora.
Świat prawdziwy czy zmyślony?
Zmyślony, bo na świecie nie ma duszków i pięknej nimfy, która potrafi zamienić człowieka w drzewo. Ale jest to też świat prawdziwy – bo prawdziwe (i, niestety, wciąż dobrze znane) sąa zazdrość, gniew, żądza władzy, chęć zdobycia bogactwa.
Plan wydarzeń
1. Kirkor zasięga rady Pustelnika w sprawie wyboru żony:
a) Pustelnik przedstawia mu historię utraty korony,
b) starzec radzi Kirkorowi poślubić ubogą dziewczynę.
2. Podstęp zakochanej Goplany:
a) Goplana wyznaje swym sługom miłość do Grabca,
b) królowa rozkazuje Chochlikowi zwodzić Grabca, by nie trafił na spotkanie z Balladyną,
c) Goplana poleca Skierce wywrócić Kirkora w okolicach domu wdowy.
3. Spotkanie Kirkora z Aliną i Balladyną:
a) olśnienie dziewczynami i wahanie, którą poślubić,
b) decyzja o wysłaniu sióstr do lasu po maliny.
4. Goplana zamienia Grabca na jedną noc w wierzbę.
5. Zbrodnia Balladyny.
6. Filon zakochuje się w nieżywej Alinie.
7. Goplana budzi wyrzuty sumienia u Balladyny.
8. Powrót Balladyny i kłamstwo o ucieczce siostry.
9. Ślub Balladyny i problem z krwawą plamą.
10. Kpiny z Grabca, który opowiada ludziom, że był wierzbą.
11. Odjazd Kirkora, znajomość królowej z Kostrynem.
12. Balladyna zamyka matkę w wieży.
13. Pustelnik przekazuje prawdziwą koronę królewską Kirkorowi.
14. Filon szuka grobu Aliny.
15. Balladyna u Pustelnika:
a) prośba o wywabienie plamy z czoła,
b) bezwiedne przyznanie się do winy,
c) propozycja wskrzeszenia siostry i odrzucenie jej przez morderczynię.
16. Z chłopa król:
a) flirt Goplany z Grabcem i wyrzuty, że chodził pod zamek Balladyny,
b) przemienienie Grabca w króla dzwonkowego,
c) głupie rządy Grabca.
17. Balladyna z Kostrynem zabijają Gralona przywożącego tajemniczy dar Kirkora.
18. Wizyta Grabca u Balladyny:
a) wygnanie matki z zamku podczas burzy,
b) goniec przynosi nowinę o zwycięstwie Kirkora,
c) Grabiec jako posiadacz korony Popielów zostaje królem.
19. Kirkor u Pustelnika poznaje prawdę o Balladynie.
20. Balladyna zabija Grabca i kradnie koronę, spotyka Kostryna.
21. Balladyna z Kostrynem planują zabicie Pustelnika.
22. Kirkor dowiaduje się o śmierci starca.
23. Kostryn i Balladyna walczą przeciw Kirkorowi.
24. Kostryn informuje o zabiciu Kirkora.
25. Balladyna uśmierca Kostryna trucizną.
26. Sąd:
a) Balladyna wydaje wyrok śmierci na nieznanego zabójcę Kostryna,
b) królowa skazuje na śmierć nieznaną zabójczynię Aliny,
c) matka Balladyny oskarża wyrodną córkę, ale nie chce wydać jej imienia, gdy dowiaduje się, że grozi jej śmierć,
d) staruszka umiera na mękach,
e) Balladyna wydaje na wyrodną córkę wyrok śmierci.
27. Piorun zabija złą królową.
Porównanie bohaterek
Balladyna
- Stosunek do matki
Stara matka drażni ją, gardzi nią, wstydzi się jej i nie chce się do niej przyznać.
- Stosunek do siostry
Nie lubi Aliny, uważa ją za głupszą, naiwną, niezasługującą na rękę Kirkora.
- Zachowanie wobec Kirkora
Za wszelką cenę chce zostać żoną Kirkora, ale wcale nie z miłości. Zależy jej na władzy i pieniądzach. Jest odważna i dumna – to podoba się Kirkorowi.
- Zachowanie na malinach
Nie może się skupić na zbieraniu malin, irytuje ją szczęście Aliny.
Alina
- Stosunek do matki
Chroni matkę przed ciężką pracą, chce się nią zaopiekować.
- Stosunek do siostry
Kocha siostrę, choć widzi jej wady. Zarzuca jej lenistwo, złe traktowanie matki i zdradę wobec Grabca, z którym Balladyna potajemnie się spotykała).
- Zachowanie wobec Kirkora
Zakochuje się w Kirkorze. Jest zawstydzona, nieśmiała. Zastrzega, że zostanie żoną Kirkora tylko wtedy, gdy zapewni on opiekę jej matce i siostrze.
- Zachowanie na malinach
Sumiennie zbiera maliny, jest radosna, pełna nadziei.
Charakterystyka Aliny
Przedstawienie postaci
Córka ubogiej wdowy, wraz z matką i młodszą siostrą zajmowała się prowadzeniem gospodarstwa.
Wygląd
Wysoka, ciemnowłosa, piękna dziewczyna. Blada cera, ciemne oczy. Od czasu zamordowania Aliny na czole charakterystyczna opaska zasłaniająca krwawe piętno.
Sposób bycia, zachowanie
Sprawia wrażenie pewnej siebie, dumnej, niedostępnej. Zachowuje się, jakby gardziła wszystkimi wokół. Bardzo różni się od swej młodszej siostry.
Cechy charakteru
Arogancka, harda, pewna siebie, zarozumiała, łatwo wpada w gniew, nie potrafi zapanować nad sobą. Samolubna i leniwa. Bardzo niebezpieczna, niezrównoważona psychicznie. Nie ma żadnych hamulców moralnych – nie waha się przed popełnieniem najcięższej zbrodni. Po zamordowaniu Aliny nie okazuje skruchy, ale pragnie jedynie, aby zbrodnia nie wyszła na jaw. Popełniając kolejne zbrodnie, zachowuje zimną krew, zabija rozmyślnie, bez emocji (np. otrucie Kostryna).
Ocena postaci
zdecydowanie negatywna. Można w przypadku Balladyny mówić o chorobliwej ambicji czy niezrównoważeniu psychicznym, ale to w żaden sposób nie usprawiedliwia zbrodni. Balladyna nie żałuje swych czynów, nie chce się poprawić. Powinna ponieść surową karę i ponosi ją. Kara zostaje zesłana z nieba.
Inni o Balladynie
Matka:
„Balladyna piękna jak dziewanna”, „szczera jak złoto”, „Balladyna kocha matkę starą”
Kirkor:
„starsza jak śniegi, (…) z alabastrów, (…) ma pod rzęsą węgle”
Uwaga!
- Badacze twórczości Słowackiego przypuszczają, iż postać Balladyny powstała pod wpływem twórczości Szekspira, zwłaszcza Makbeta.
- W dramacie nie brakuje scen i postaci fantastycznych – to także wpływ twórczości Szekspira oraz romantycznego spojrzenia na świat. Romantycy byli zafascynowani wszystkim tym, co tajemnicze i trudne do wytłumaczenia. Dlatego chętnie sięgali po ludowe legendy, opowieści.
- Pomysł „malinowego konkursu” Słowacki pochodzi z ludowych pieśni i legend.
- Wydarzenia dzieją się „za czasów bajecznych”, w okolicach jeziora Gopło.
- Akcja Balladyny toczy się w nieokreślonym dokładnie czasie – za panowania króla Popiela III. W legendarne czasy poeta wprowadził jednak elementy, które były mocno sprzeczne z epoką, do której zostały przeniesione. Słowacki nie obawiał się pomieszać epok i faktów, połączył szczegóły z legend z zapisami z kronik, nie przejmował się zbytnio realizmem swej twórczości.
Zobacz wypracowanie
Wypracowanie
Charakterystyka porównawcza Aliny i Balladyny.
Zobacz:
Balladyna – przedstawienie postaci i najważniejszych wydarzeń
Balladyna – przedstawienie postaci i najważniejszych wydarzeń