Zbigniew Herbert
Nike która się waha
Najpiękniejsza jest Nike w momencie
kiedy się waha
prawa ręka piękna jak rozkaz
opiera się o powietrze
ale skrzydła drżą
widzi bowiem
samotnego młodzieńca
idzie długą koleiną
wojennego wozu
szarą drogą w szarym krajobrazie
skał i rzadkich krzewów jałowca
ów młodzieniec niedługo zginie
właśnie szala z jego losem
gwałtownie opada
ku ziemi
Nike ma ogromną ochotę
podejść
i pocałować go w czoło
ale boi się
że on który nie zaznał
słodyczy pieszczot
poznawszy ją
mógłby uciekać jak inni
w czasie tej bitwy
więc Nike waha się
w końcu postanawia
pozostać w pozycji
której nauczyli ją rzeźbiarze
wstydząc się bardzo tej chwili wzruszenia
rozumie dobrze
że jutro o świcie
muszą znaleźć tego chłopca
z otwartą piersią
i cierpkim obolem ojczyzny
pod drętwym językiem
Co mówi tytuł?
Przedstawia temat wiersza – dylemat bohaterki utworu, Nike.
Do jakich motywów, wyobrażeń mitologicznych i zwyczajów starożytnych Greków nawiązuje wiersz?
Utwór odwołuje się do wyobrażenia Nike – bogini zwycięstwa, którą rzeźbiarze przedstawiali najczęściej ze skrzydłami i uniesionymi rękami, lecącą w powietrzu i przynoszącą walczącym wiktorię.
Innym wyobrażeniem mitologicznym przedstawionym w wierszu jest wizja śmierci. Zmarły ma pod językiem „cierpki obol ojczyzny”, czyli monetę, jaką starożytni Grecy zgodnie ze swymi wierzeniami wkładali zmarłym do ust lub rąk. Miała ona stanowić zapłatę dla przewoźnika, Charona, przeprawiającego się na drugą stronę przez rzekę zmarłych – Styks.
Jeszcze innym motywem z mitologii jest szala wagi, na której ważone są losy ludzkie – gdy szala z młodzieńcem opada gwałtownie ku ziemi, zdecydowane zostaje w tym momencie, że chłopak umrze.
W jakiej chwili zostaje przedstawiona bogini?
W chwili słabości i wzruszenia, którego się wstydzi. Jest to krociuteńki moment.
Bogini wydaje się w nim niezwykle piękna, to ulotna chwila.
Na czym polega dylemat bogini?
Nike waha się, czy pocałować pięknego młodzieńca przed bitwą. Wie, że człowiek ten, nieznający jeszcze smaku pieszczot, mógłby pod ich wrażeniem uciec z pola bitwy, gdyż obawiałby się utraty niedoznanych jeszcze wrażeń, żal by mu było nieprzeżytej jeszcze miłości.
Co decyduje o plastyczności wizji zawartej wierszu?
- Nawiązanie do wyobrażeń Nike utrwalonych przez rzeźbiarzy.
- Momentalność, ulotność.
- Opisanie wrażeń zmysłowych (wzrokowych – szara koleina, dotykowych i smakowych – słodycz pieszczot, cierpkość obola), w ogóle wiele tu opisów ciała (drętwy język, ręka opierająca się o powietrze).
Jaki wniosek płynie z wiersza?
- Zwycięstwo, którego symbolem jest Nike, ma też swoją cenę: śmierć młodych mężczyzn, takich jak chłopak z wiersza, piękny i wzbudzający zachwyt bogini, młodzieniec, którego ona chce pocałować.
- Drugi wniosek jest równie smutny: dla wielkich idei i spraw trzeba poświęcić uczucia jednostek, takich jak bogini (przedstawiona niczym kochająca kobieta) i egzystencje takie jak życie młodego chłopca.
- Trzeci dotyczy niewiedzy i śmierci – gdyby ludzie biorący udział w bitwach byli świadomi wartości życia i zagrożenia śmiercią, uciekliby z pola bitwy.
O co może poprosić cię nauczyciel?
- O wypisanie z wiersza porównań
Prawa ręka piękna jak rozkaz
- O znalezienie w utworze metafor
Ręka (… ) opiera się o powietrze
Cierpkie obole ojczyzny
- O wypisanie epitetów
prawa ręka
samotnego młodzieńca
długą koleiną
koleiną wojennego wozu
szarą drogą
w szarym krajobrazie
krajobrazie skał
i rzadkich krzewów
rzadkich krzewów jałowca
ów młodzieniec
słodyczy pieszczot
tej bitwy
tej chwili
otwartą piersią
zamkniętymi oczyma
cierpkim obolem
obolem ojczyzny
drętwym językiem
Jaką pracę domową może zadać Ci nauczyciel?
1. Na czym polega oryginalność i odkrywczość tego wiersza?
Uwzględnij
- Reinterpretację (inną interpretację) mitu – nawiązanie do postaci mitologicznej, ale nadanie jej nowego wymiaru, nowych cech, wzbogacenie mitycznej historii.
- Plastyczność wiersza, opis wrażeń.
- Uczłowieczenie, pogłębienie psychiki bogini, która jest podobna do wrażliwej kobiety, kusi ją męskie piękno, ulega pokusie, ale musi pozostać wierna swej misji – bogini zwycięstwa.
Współczesna Nike – napisz swoją, dowolną wersję opowiadania o bogini zwycięstwa.
Pomysł na opowiadanie – na przykład Nike zaangażowana w jakieś wybory, choćby prezydenckie czy wybory do sejmu w fikcyjnym państwie. Przedstawiona jako manipulatorka fałszująca wyniki wyborów lub używająca zamiast skrzydeł głośników i farby drukarskiej.
Wstęp
Rzut oka na śpiące miasto.
Rozwinięcie – ostatni dzień Nike przed ciszą wyborczą
1.Nike o świcie rozkleja plakaty wyborcze.
2.Agituje przed sklepami, rozdając produkty, przed kościołami udaje świętoszkę, stoi skromnie ubrana z różańcem, przed hotelami udaje prostytutkę.
3.Nike nakłania przywódcę swojej partii, by skoczył pod samochód przeciwników politycznych, wpycha go pod ten samochód.
4.Bogini szepcze do ucha żonie polityka, by udzieliła wywiadu na temat rzekomego zamachu na swego męża, organizuje taki wywiad i w studiu telewizyjnym podpowiada żonie polityka słowa.
5.Do nocy Nike pisze zmyślone biografie przeciwników politycznych.
6.Zanim zapadnie cisza wyborcza, rozrzuca ulotki z wymyślonymi faktami.
Zakończenie – dzień po wyborach
Nike siedzi na ramieniu zwycięzcy elegancko ubrana i kłania się, gdy on odbiera gratulacje.
Zobacz:
Wskaż środki stylistyczne w wierszu Zbigniewa Herberta Nike która się waha