Zbigniew Herbert to jeszcze jeden poeta, którego debiut związany był z rokiem 1956. Wiersze Herberta są bardzo cenione i wciąż czytane. Część literaturoznawców skłonna jest umieszczać – w nurcie klasycznym – zwłaszcza że poeta ten wciąż odwoływał się do trwałych mitów i wartości kultury, które stanowią o łączności pokoleń.
Herbert tworzył poezję intelektualną, związaną z tradycją – stąd jego XX-wieczny klasycyzm.
Inne cechy tej poezji to:
- ujmowanie aktualnych problemów: moralnych i politycznych w uniwersalnej perspektywie,
- poszukiwanie trwałych wartości, podejmowanie problematyki etycznej w poezji,
- przywoływanie mitów, dzieł sztuki, postaci i wydarzeń historycznych jako materii poetyckiej,
- ironia, humor i prostota języka – jako środki tworzenia.
Zbigniew Herbert był niepowtarzalną osobowością polskiej poezji współczesnej.
- W materii jego utworów współgrają elementy klasycyzmu i turpizmu, egzystencjalizmu i etyki conradowskiej, echa biblijne i polemiki z Biblią.
- Herbert jest mistrzem w kreowaniu scen rozgrywających się w miejscach wyobrażonych, „dalszych ciągów” wątków historii czy też kultury. Np.:
- Tren Fortynbrasa to odpowiedź na pytanie, co stało się (co mogło się stać) po śmierci Hamleta,
- Apollo i Marsjasz – ciąg dalszy pojedynku osób, który mitologia kończy na zwycięstwie Apolla.
- Domysły na temat Barabasza – doskonały wiersz nawiązujący do biblijnego motywu uwolnionego przestępcy – Barabasza.
- Herbertowskie pytanie „co było dalej?”, jego spekulacje w podobnych kwestiach to nie tylko próby zaspokojenia ciekawości swojej i odbiorców. Zawsze są pretekstem do wniosków natury uniwersalnej, przesłań filozoficznych albo etycznych. Podobnie Herbertowskie przestrzenie – scenografia przeprawy przez Styks, „niebo” czaszek, pod którymi rozpościera się ponury pejzaż zamieszkały przez uśpione myśli, motyw schodów, przestrzenie pełne żwiru i kamieni, wreszcie wizje dnia Sądu Ostatecznego – są to przestrzenie wyobrażone, a jednocześnie faktycznie otaczające człowieka zasiedlające jego wyobraźnię.
- Poezja Herberta sprawia, że przeszłość i teraźniejszość, przestrzeń realna i przestrzeń zaświatów jednoczą się i wciąż dotyczą odbiorcy – człowieka współczesnego. I to jest jedna z największych wartości tej poezji.
Tematyka poezji Herberta
- człowiek wobec śmierci i zagadek istnienia (Brzeg, U wrót doliny);
- człowiek w poszukiwaniu wartości etycznych (Pan Cogito);
- człowiek wobec historii (Raport z oblężonego miasta, Trzy studia na temat realizmu);
- sztuka – jej wyznaczniki (Dlaczego klasycy);
- refleksja nad historią, filozofią, literaturą, Biblią (Pan Cogito opowiada o kuszeniu Spinozy);
- władza, cierpienie, codzienność (Sprawozdanie z raju);
- poeta i poezja, ich rola we współczesnym świecie (Przypowieść);
- idea wielkiego powrotu do tradycji.