Bohaterowie, którzy całkowicie się zmienili pod wpływem jednego wydarzenia:

Jacek Soplica z Pana Tadeusza
Momentem przełomowym jest zabicie Stolnika (magnat odmówił mu ręki swej córki) i tym samym mimowolne wsparcie atakujących zamek Stolnika Rosjan. Osobista zemsta łączy się ze zdradą wobec narodu. Aby odpokutować winy, Jacek Soplica staje się skromnym zakonnikiem, rezygnuje z własnego szczęścia i poświęca się dla ojczyzny. Charakter tej postaci zmienia się zupełnie. Butny i pewny siebie szlachcic Jacek Soplica, a pokorny emisariusz ksiądz Robak. To jakby dwie całkowicie różne osoby.

Józef Skawiński z Latarnika
Polski emigrant, uczestnik wielu walk. Wieczny tułacz, który nie potrafił znaleźć swojego miejsca na ziemi. Lektura Pana Tadeusza całkowicie zmienia jego życie. Wprawdzie wskutek zaniedbania obowiązków traci wygodną posadę latarnika (zaczytany zapomniał o zapaleniu światła), ale zyskuje sens dalszego życia i wiarę w niepodległość ojczyzny.

Ebenezer Scrooge z Opowieści wigilijnej
Skąpiec, egoista, zrzęda. Choć był bogaty, nigdy nikomu nie pomógł. Nie miał żadnych przyjaciół. W wigilijną noc odwiedzają go Duchy i ukazują mu, jak smutne i puste jest jego życie. Pod wpływem tego spotkania Scrooge całkowicie zmienia się – staje się dobry i przyjacielski, pomaga biednym, nawiązuje kontakt z rodziną.

 

Spotkanie z wyjątkowym człowiekiem

Zderzenie dwóch światów, zupełnie różnych poglądów. Co z tego może wyniknąć? Taką chwilę przeżyło wielu bohaterów Waszych lektur. Ten moment zapamiętali na całe życie, wracali do niego we wspomnieniach:

Mary Lennox i Colin Craven z Tajemniczego ogrodu
– pod wpływem tego spotkania zmieniają się oboje. Uczą się cieszyć życiem, przezwyciężać własne słabości, dostrzegać wokół siebie innych ludzi potrzebujących pomocy. To spotkanie można porównać do spojrzenia w lustro – oboje ujrzeli, jak wielkimi byli egoistami i jak wiele stracili, zamykając się w świecie własnych smutków.

Pilot i Mały Książę
– dorosły i niezwykłe dziecko. On twardo stoi na ziemi, ono szuka przyjaźni i prawdziwej miłości. Pod wpływem tego spotkania Pilot zrozumiał, że świat dzieci jest piękniejszy – bo pełen fantazji, przyjaźni i niczym nieograniczonej wyobraźni.

Ania Shirley oraz Maryla i Mateusz Cuthbert
– omyłkowo przygarnięta sierota wnosi w życie starszych ludzi uśmiech i miłość. Zgorzkniała w staropanieństwie Maryla zaczyna się uśmiechać, zdziwaczały Mateusz chętniej rozmawia z ludźmi. Ale Ania również się zmienia – już wie, że ma swój dom i kochającą rodzinę. Dzień, w którym przybyła do domu na Zielonym Wzgórzu, zupełnie zmienił życie trojga ludzi – uczynił je szczęśliwym.

Winicjusz i Ligia z Quo vadis
– młody, cieszący się dużym szacunkiem rzymski patrycjusz całkowicie zmienia swe poglądy, gdy spotyka chrześcijankę Ligię. Pod jej wpływem poznaje środowisko pierwszych, prześladowanych przez Rzymian chrześcijan i przyjmuje nową wiarę, dając tym dowód swej miłości.

Marcin Borowicz, Andrzej Radek i Bernard Zygier (Syzyfowe prace)
– w życiu rozpieszczonego Marcina następuje zmiana, gdy poznaje Radka – chłopca samodzielnego, upartego, który konsekwentnie dąży do zdobycia wykształcenia. Z kolei Bernard Zygier to symbol odwagi – jego wystąpienie na lekcji polskiego (recytował zabronioną Redutę Ordona Adama Mickiewicza) uświadomiło Marcinowi, w jakiej niewiedzy żył, zapierając się polskiego pochodzenia. Od tej chwili Marcin staje się dojrzałym, pełnym patriotyzmu Polakiem. Jego przemiana dokonała się gwałtownie.

Paweł Obarecki i Stasia Bozowska z Siłaczki
– znajomi z czasów studenckich. Kiedyś wspólnie chcieli walczyć z nędzą i zacofaniem, szerzyć oświatę na wsi. Później ich drogi rozeszły się – Stasia jako wiejska nauczycielka realizowała swe ideały i przypłaciła to śmiertelną chorobą, Paweł z czasem zapomniał o młodzieńczych planach i stał się zgnuśniałym, znudzonym człowiekiem. Ponownie spotykają się przypadkowo w dramatycznych okolicznościach – Paweł (jako lekarz) zostaje wezwany do umierającej Stasi. Niestety, za późno. Oczekiwana zmiana w życiu Pawła nie następuje – okazuje się zbyt słabym człowiekiem, poddaje się, nie próbując nawet kontynuować pracy Stasi.

 

Moment przestrogi

  • Taką chwilę przeżywa wspomniany już Scrooge – to dla niego ostatnia szansa, aby naprawić popełnione w życiu błędy.
  • Również Paweł Obarecki – śmierć Stasi powinna mu uzmysłowić, jak bezsensowne jest jego życie, jak nisko upadł, wyrzekając się młodzieńczych ideałów. Niestety, Paweł z tej przestrogi nie skorzysta – jest przegranym człowiekiem!
  • Ale także przestrogę od losu (a może od Boga?) otrzymuje… Jan Kochanowski! Autor fraszek i pieśni to twórca pełen harmonii, ufający Bogu, optymistycznie patrzący na świat. Okazuje się jednak, że w życiu każdego człowieka są chwile, na które nie jesteśmy przygotowani. Takim momentem dla poety jest śmierć ukochanej córki. Zrozpaczony ojciec pisze cykl Trenów, w których ukazuje swoje zwątpienie w dotychczasowe ideały. Śmierć Urszuli to nie tylko tragedia dla ojca, to także przestroga dla człowieka, który zbytnio uwierzył w możliwość spokojnego i szczęśliwego życia, zapominając o tym, że mogą nas spotkać także wielkie tra­gedie.

 

Moment odwagi

Ikar
– trudno powiedzieć, czy to odwaga, czy szaleństwo kazały mu wznieść się do słońca. Faktem jest, że dzięki tej jednej chwili Ikar przeszedł do historii jako symbol młodości i wielkich pragnień.

Rybak Santiago (Stary człowiek i morze)
– mimo że od dawna prześladuje go pech (nie złowił żadnej ryby) wypływa w morze, bo wierzy, że szczęście powróci. Jest samotny, zmęczony, ale nie rezygnuje. Walczy nie tylko z marlinem i rekinami, ale przede wszystkim z włas­ną słabością.

Harcerze z Szarych Szeregów (Kamienie na szaniec)
– w akcji pod Arsenałem musieli wykazać się ogromną odwagą. Wprawdzie w ich życiu nie zachodzi radykalna zmiana, bo zawsze byli odważni i gotowi do poświęceń, ale odbicie Rudego z rąk gestapo było czynem, na który nie każdy by się zdobył.

Mendel Gdański
– gdy w mieście panują antyżydowskie nastroje, on odważnie broni swej wiary. Staje naprzeciw rozwścieczonego tłumu gotów nawet zginąć. Nie chce poddać się presji złych ludzi, nie chce wyprzeć się swego żydowskiego pochodzenia.

 

Wielkie dni w życiu dzieci i nastolatków

Staś Tarkowski i mała Nel Rawlison wiele razy muszą się wykazać odwagą i dojrzałością. W dniu, w którym zostali uprowadzeni przez zwolenników powstania Mahdiego, całe ich życie przewróciło się do góry nogami. Gdy dzieci wydostają się z rąk porywaczy, muszą ukrywać się przed mahdystami, przedzierać się wzdłuż Nilu, przez górskie wąwozy, przez pustynię. W dniu, w którym Staś zabił lwa i porywaczy, spoczywa na nim cały ciężar odpowiedzialności za swą małą podopieczną oraz za dwoje pomocników: Kalego i Meę. Oczywiście Staś dzielnie stawia czoła wszystkim przeciwnościom, które spotykają ich małą karawanę na afrykańskiej ziemi. Finał podróży jest pomyślny – dzieci mają swój kolejny wielki dzień: witają ich zrozpaczeni ojcowie.

Dla Colina Cravena wielkim dniem jest chwila, gdy zdecydował się opuścić swój pokój i samodzielnie wstać z inwalidzkiego wózka, dla Małego Księcia moment, kiedy postanowił opuścić swą planetę i poszukać przyjaciół.

 

Uwaga!
Jeżeli bohater radykalnie się zmienia, w jego życiu następuje moment przełomowy, zupełnie inne są jego cechy na początku utworu, a inne na końcu, to mamy do czynienia z bohaterem dynamicznym!

Wielki dzień to inaczej:

  • przełomowy moment;
  • decydująca chwila;
  • wyjątkowa sytuacja;
  • najważniejszy okres;
  • punkt kulminacyjny (to także okreś­lenie najważniejszego momentu ­akcji utworu literackiego lub filmowego).

Zmiana to inaczej:

  • metamorfoza;
  • przeobrażenie.

Przysłowia i frazeologia

  • Tylko krowa nie zmienia swoich poglądów – żartobliwie mówimy, gdy wycofujemy się z wcześniejszych deklaracji.
  • Być jak chorągiewka na wietrze – określenie kogoś, kto często zmienia swoje poglądy, jest zależny od wpływów innych ludzi.
  • Człowiek o wielu twarzach (obliczach) – trudny do przewidzenia, zmienny, niestały.
  • Cicha woda brzegi rwie – gdy ktoś sprawiający wrażenie spokojnego zachował się bardzo dynamicznie.

 

Minikonspekt pracy na temat:

Człowiek może się zmienić: Dowodzą tego losy bohaterów literackich.

I Założenie:
Człowiek zawsze ma szansę na przemianę. Jeśli czynił źle – może to naprawić. Jeśli popadł w nałóg – może z niego wyjść.

II Dowody:

  • przemiana skąpca Ebenezera Scrooge’a. Jeśli on zmienił się (chociaż za sprawą duchów), każdy może się zmienić.
  • Jacek Soplica – z hulaki zmienia się w patriotę. Pokutuje też za ciężki grzech zabójstwa.
  • Kmicic z Potopu. Podobnie jak Jacek Soplica – z lekkomyślnego młodzieńca zmienia się w patriotę i naprawia grzechy młodości.
  • Winicjusz z Quo vadis – pod wpływem Ligii przyjmuje ideały chrześcijan. Na początku nikt by się tego nie spodziewał.

III Zakończenie:
Człowiek powinien się zmieniać. Każdy człowiek ma wady, czasem źle postępuje. Możliwości przemiany dają motywację do tego, by nad sobą pracować i wciąż się udoskonalać.