Gdzie Konopnicka dostrzega źródła nietolerancji – odwołaj się do rozmowy Mendla Gdańskiego z zegarmistrzem.
• Rozmowa Mendla i zegarmistrza ujawnia stereotypy, które są przyczyną nietolerancji. Takimi stereotypami operuje zegarmistrz, pozornie zaprzyjaźniony z Mendlem. Dla niego jednak „Żyd zawsze Żydem”, czyli odczuwa obcość, a może nawet niechęć do ludzi pochodzenia żydowskiego i pogardę dla nich.
• Uważa, że Żydzi bogacą się kosztem Polaków, podtrzymuje utarty mit Żyda geszefciarza. Jego zdaniem Żydzi zawsze mają dużo pieniędzy, gdyż z natury są nieuczciwi. Sposób rozumowania zegarmistrza jest dość prymitywny, ale doskonale okazuje, że wielu Polaków szukało kozła ofiarnego dla usprawiedliwienia własnych niepowodzeń.
• Jednak o prawdziwych źródłach nietolerancji mówi sam Mendel. Według niego to „karczma, głupota i zły wiatr, co wieje”. Karczma to, oczywiście, synonim alkoholu, który wyzwala w ludziach najniższe instynkty. Przez głupotę rozumie Mendel, a także sama autorka, nieprawidłową ocenę ludzi i sytuacji. Powinniśmy bowiem oceniać innych ze względu na ich postawę życiową i charakter, a nie na pochodzenie. I wreszcie zły wiatr – to, być może, nienawiść Polaków do Żydów, umiejętnie sterowana przez władze rosyjskie, czyli czynnik polityczny. Te wszystkie rzeczy nakładają się na siebie i stanowią przyczyny nietolerancji wobec Żydów. W dużej mierze są one też ogólnymi źródłami nietolerancji.
Zobacz:
Na czym polega nowatorstwo narracji w nowelistyce pozytywistycznej?