Za panowania władców z dynastii Stuartów – Jakuba I (1603-1625) i Karola I (1625-1649) doszło do konfliktu między monarchią, dążącą do absolutyzmu a parlamentem, który chciał współdecydować o losach Anglii.

  • W 1640 r. zwołano parlament zwany Długim (1640-1653). Podczas jego obrad uchwalono w 1641 r. tzw. Wielką Remonstrację, zawierającą program burżuazji angielskiej, potępiający nadużycia popełnione przez króla, żądającą jednocześnie ścisłej kontroli nad finansami i ograniczenia uprawnień biskupów.
  • Doprowadziło to do otwartej wojny między królem i jego wojskami a parlamentem i jego armią tzw. Armią Nowego Wzoru – złożoną z mieszczan i chłopców, będących purytanami – radykalnymi kalwinami. Król wojnę przegrał i w 1649 r. został ścięty. Anglia została republiką.
  • W 1653 r. władzę dyktatorską objął w niej Oliwer Cromwell, dowódca armii parlamentu, noszący tytuł lorda-protektora. Po jego śmierci doszło do porozumienia pomiędzy parlamentem a Stuartami. Nastąpiła restauracja (powrót) monarchii.
  • W 1660 r. na tronie angielskim zasiadł Karol II (restauracja Stuartów). Próbował on rozprawić się z opozycją przy pomocy licznych aresztowań. Doprowadziło to do ustawy parlamentu w 1679 r. — Habeas Corpus Act. Na jej mocy nie wolno było nikogo aresztować bez nakazu sądowego.
  • W 1688 r. doszło do przewrotu – Jakub II (następca Karola II) został zmuszony przez parlament do opuszczenia kraju. Tron ofiarowano Wilhelmowi Orańskiemu. Wydał on w 1689 r. Deklarację Praw Narodu Angielskiego (swego rodzaju konstytucji angielskiej).
    • Król został według niej pozbawiony prawa zawieszania i unieważniania ustaw.
    • Tylko parlament miał prawo uchwalania i ściągania podatków.
    • Zagwarantowano regularne zwoływanie parlamentu, swobodę jego obrad i wnoszenia petycji.

Anglia w ten sposób przekształciła się w monarchię parlamentarną.

Datownik

1641 – Wielka Remonstracja
1649 – ścięcie Karola I
1653 – Cromwell lordem-protektorem
1660 – restauracja Stuartów
1679 – Habeas Corpus Act
1688 – Wilhelm Orański królem Anglii
1689 – Deklaracja Praw Narodu Angielskiego